Uliwma pedagogika

Ta`biyat xa`m iskusstvo qurallari arqali oqiwshilarg`a estetikaliq ta`rbiya beriw. 
Ta`biyat-estetikaliq ta`rbiyanin` en` basli qurali. Ol ta`biyg`iy ortalig`i, ol balag`a suliwliq
sirlarin a`piwayilastirip beriw mu`mkinshiligine iye. Ta`biyg`iy ortaliq penen birge ja`miyetlik 
ortaliqta adamlar arasindag`i qatnaslardi, miynet estetikasin xa`m basqalardi ta`rbiyalaw qurali
boladi.

Ta`biyat xesh na`rse menen almastirip bolmaytug`in gozzalliq tiykari. Ol estetikaliq

sezimlerdi, balalardin` elesletiwin rawajlandiriw ushin bay material beredi. 
Estetikaliq
ma`deniyatti 
ta`rbiyalawda 

estetikaliq

qabillaw 
xa`m
estetikaliq 

tvorchestvonin` o`z-ara baylanisi u`lken a`xmiyetke iye. Xa`r bir oqiwshi balaliq, o`spirimlik,

jas jigitlik jillari gozzalliqtin` xa`r qanday ko`rinisinen su`ysinip, tan`laniwi tiyis. Usinday 
jag`dayda g`ana onda gozzalliq du`n`yasina umtiliwshiliq boladi.
Bilip aliw xa`m ta`sirleniw protsesi sipatindag`i estetikaliq qabillawda bir ta`repten 
tu`sinikler, elesletiwler, pikirlewler, uliwmalastiriwlar bolsa, al ekinshi ta`repten bastan
keshiriwler, ta`sirleniwler bolip, bular bir-birleri menen tig`iz baylanisadi. Estetikaliq 
ta`rbiyanin` tabisli shig`iwi oqiwshi aldinda gozzalliq ta`biyatinin` qanshelli teren` ashilg`aninan
g`a`rezli boladi. 
Xa`r bir adam ta`biyattin` suliwlig`in, muzika namasin, so`zdi o`zlestiredi. Ta`biyatta
qorshap turg`an du`n`yanin` suliwlig`i sipatinda bastan keshirilgen, ta`sirlenip qabillang`an
na`rseler qanshelli ko`p bolsa, adam o`zinin` a`tirapindag`i suliwliqti sonshelli ko`p ko`redi.
Basqa adamlar ta`repinen du`zilgen, burinnan jasap kiyatirg`an, qol jetpeytug`in suliwliq oni 
sonsha tinishsizlandiradi, ta`sirlendiredi.
Ko`rkem bayliqlardi, a`debiyatti, iskusstvoni qabillaw menen baylanisli bolg`an estetikaliq 
tvorchestvoda u`lken a`xmiyetke iye. Iskusstvo shig`armalarin elesletiw arqali ko`rkem
qanaatlaniwshiliq tabatug`in, biraq ta`biyat penen baylanisin biykarlaytug`in adamlardin` 

---

estetikaliq sezgirligine gumanlaniwg`a boladi. Egerde ras ten`izdi ko`rgende estetikaliq

sezimler payda bolmasa, onin` suwretin ko`rip otirip, ra`xa`tlene almaydi. 
Biz o`z aldimizg`a oqiwshilarda ta`biyatti qorgaw sezimin ta`rbiyalawdi qoyar ekenbiz,
onda biz olardi to`mendegi bag`darlawlar menen ta`miynlewimiz kerek; 1. Baqlaw, ku`ndelik 
ju`rgiziw, 2. jaziw, siziw, akvarium, 3. Tiri ta`biyat mu`yeshlerinde, u`yde xaywanlardi
awqatlandiriw xa`m qorg`aw, 4. jasil o`simliklerdi ko`beytiw xa`m qorg`aw, o`. mektep 
bajbanlig`i.
Adamnin` ko`rkem xa`reketleri, onin` estetikaliq mu`mkinshilikleri toliq tu`rde xa`m izbe-
izlik penen iskusstvoda ko`rinedi. Iskusstvo- adamnin` en` joqarg`i quwanishlarinin` biri bolip
tabiladi. Ol adamnin` diqqatin turmistin` xaqiyqiy bayliqlarina, adamlardin`, olardin` pikirleri 
menen minez-qulqlarinin` gozzallig`ina, ta`biyattag`i gozzalliqlarg`a awdaradi, sezimlerdin`
baylig`in, a`tirapimizdi qorshag`an du`n`yanin` xa`r qiylilig`in aship beredi. Iskusstvog`a 
aralasiw xa`m ko`rkem do`retiwshilik xa`r ta`repleme jetisken adam ushin ishki za`ru`rlik bolip
tabiladi. Estetikaliq ta`rbiyalawda paydalanilatug`in ko`rkem a`debiyatti pedagogikada 
iskusstvo qurallari dep ataydi. Iskusstvo qurallari menen estetikaliq ta`rbiyalaw ta`biyatqa
sa`ykesligine, xa`r bir iskusstvonin` o`zgesheligine qarap to`mendegi jollar menen iske asiriladi. 
1. ko`rkem shig`armalardi demonstratsiyalaw, ko`rsetiw yamasa orinlaw, 2. ko`rkem
shig`armalarg`a analiz, tallaw xa`m baxalaw, 3. iskusstvo izertlew bilimlerinin` qatnasi, 4. 
Oqiwshilardin` tvorchestvoliq xa`m atqariwshiliw xizmeti.
Iskustvonin` adamg`a beretug`in la`zzeti tek qanday da bir shig`armag`a tiykarlanip 
aling`an turmis xaqiykatlig`in ku`ta` teren` suwretlewden g`ana ibarat emes, sonin` menen birge
iskusstvo xizmetkeri sheberliginin` jetilisiw da`rejesinen, ta`biyattin` og`an bergen materialliq 
islewdegi erkinligi xa`m zeyinliginen, iskusstvonin` suwretlewshi xa`m ayqin ko`rsetiwshi
qurallarinan ku`ta` sheberlik penen paydalana aliwda la`zzetleniw bolip tabiladi. Bularsiz 
iskusstvo shig`armalarinan toliq la`zzet ala almaysan`, ol adamg`a qiziq ta bolmaydi.
Iskusstvo turmistin`, ta`biyattin` xa`m ja`miyettin` gozzallig`in obrazli formada ko`rsetedi, 
jeke adamnin` ruxiy du`n`yasin ideyaliq-estetikaliq xa`m a`dep-ikramliliq idealin bayitadi.
Sonday-aq iskusstvo qurallari, ilim, adamlardin` miynet, oqiw, ja`miyetlik, sport xizmetleride 
estetikaliq ta`rbiya qurali bola aladi.
Estetikaliq ta`rbiyani sho`lkemlestiriw ilimiy tiykarda to`mendegishe a`melge asiriladi. 1. 
Oqiwshilardin` estetikaliq rawajlaniw da`rejesin u`yreniw. 2. Ta`rbiyalaniwshilardin` estetikaliq
ma`deniyatin ko`teriwge baylanisli bolg`an aldin ala aniq belgilengen waziypalardi belgilew. 3. 
Oqiwshilardin` estetikaliq xizmetlerin sho`lkemlestiriw. 4. Estetikaliq ta`rbiyada erisilgen
na`tiyjelerdi esapqa aliw xa`m tallaw.