Uliwma pedagogika

Aqil tarbiyasi
- aqil tarbiyasinin maqseti aqilliq tarepten rawajlandiriw amelge asiriladi 
Bilim aliw ham doretiwshiliq qizigiwshiliqlarin rawajlandiriwdi, aqil madeniyatin iyelewdi
qizigiwlar ham aqil miynetin tarbiyalawdi ilimiy bilimler menen mudami bayip bariwdi olardi 
tajiriybede qollaniwdi oz ishine aladi.
Aqil tarbiyasi ilimiy bilimlerdi ozlestiriw arqali amelge asiriladi, biraq belgili 
mugdardagi kolemdi toplaw menen sheklenbeydi. Ozlestirilgen bilimler adamnin jeke
isenimlerine aylanganda onin omirinin miynetinin jamiyetliq belsendiligi ideyaliq maqsetke
umtiliwlarin korsetetugin ruwxiy bayligi bolip qalganinda gana bilimlerdi iyelew ham olardi
sipatlawdi terenlestiriw qubilisi aqil tarbiyasinin faktori bola aladi.
Aqil tarbiyasin beriw oqiwshilardin jamiyettin ruwxiy bayliqlari menen uzliksiz turde
bayitip bariwdi anlatadi. Usilayinsha mekteptegi oqiw-tarbiya barisi menen jamiyetliq turmisti 
garmoniyaliq jaqtan birlestiredi. Oqitiw-aqil tarbiyasinin ahmiyetli qurali. Oqitiw barisinda aqil
tarbiyasinin jenisli, natiyjeli shigiwi mekteptegi uliwma ruwxiy turmistin bayligi onin oy-
pikirinin kenligi, onin aruditsiyasi, madeniyati, oqiw dasturlerinin mazmuni oqitiw metodlarinin
harakteri , sabaqta ham uyde oqiwshilardin aqiliy miynetin payda etiw siyaqli faktler menen 
belgilenedi.
Oqitiw barisinda.
Har bir mugallim oqiwshi aqilinin usta aqilli tarbiyashisi boliwi kerek. Mugallim 

bilimlerdin toplanawina, bilimler koleminin keneyiwine oqitiw barisinin tiykargi maqseti

sipatinda gana emes balki bilip aliw ham doretiwshiliq kushlerdi qalay ham qiziqli pikirlewdi 
rawajlandliriw qurallarinin biri sipatinda qaraganda oqitiw barisinda aqil tarbiyasi amelge
asiriladi. Oqiwshilardin usinday mugallimnen algan bilimleri atiraptagi dun`yani bilip aliwda 
oqiwshinin ozinshe janadan qadem basiwina jardem beretugin qural sipatinda xizmet qiladi.
Bunday jagdayda bilim aliwdin ozlestirilgen metodlarin jana ob`ektlerge otQiziw oqiwshilardin 
oylaw xizmetinin nizami bolip qaladi. Olar bunnan keyingi uaqitlarda jana hadiyseler, qubilislar
uaqiyalardin sebeplerin ozinshe tekseretugin boladi. Usigan baylanisli tabiyiy tsiqldegi 
predmetlerdi uyrengende onimli miynet qiliw tekseriw aksperiment otQiziw gumanitar
predmetlerdi uyrengende turmisti, adebiy magliwmatlardi adebiy doretiwshiliq tajiriybelerdi 
ozinshe uyreniwler aqil tarbiyasinin ahmiyetli alementi bolip qaladi. Aqil tarbiyasi adamga
bilimlerdi mektepte qollaniw ushin gana emes, balki ruwxiy turmis ushin, madeniyat ham sotsial 

---

bayligin qadirley biliwi ushin da kerek boladi. Adamga madeniy ham estetik bayliqlardan

lazzetlene aliw baxtin beriw kerek. Bilim mazmuni tek bilimlerdi tajiriybede qollaw koz-
qarasinan bolmaydi. Aqil tarbiyasi hamme uaqit oqiw-tarbiya barisinin en ahmiyetlisi bolip
keldi ham usinday bolip qaladi.