Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜrklad) Cilt sayı 2017, s. 1-14, TÜRKİYE

---

O‘ZBEK VA TURK TILSHUNOSLIGIDA EGA TALQINI 
Zilola XUDAYBERGENOVA

 
Annotatsiya 
O‘zbek va turk tillarining qiyosiy tadqiq etilishiga doir bir qator tadqiqotlar mavjud. 
Biroq bu ishlar asosan qiyoslanayotgan tillarning leksik va morfologik xususiyatlarining 
tadqiqini o‘z ichiga oladi. O‘zbek va turk tillarining sintaktik xususiyatlari, xususan, ega, 
eganing o‘zbek va turk tilshunosligidagi talqini va tadqiqi, ifoda materiallari solishtirilib 
o‘rganilmagan. Zero, turk tilshunosligida va o‘zbek tilshunosligida eganing talqinida
tasniflanishida farqli yondashuvlar ko‘zga tashlandi. O‘zbek tilshunosligining rus tilshunosligi 
ta’sirida, turk tilshunosligining g‘arb tilshunosligi, asosan fransuz va nemis tilshunosligi 
ta’sirida shakllanganligi natijasida gapning bosh bo‘laklarini, xususan, eganing talqini va 
tadqiqida farqli yondashuvlarning tatbiq etilgani ko‘zga tashlanadi. Turk tilshunosligida ega 
vazifasida kelgan so‘zlar va so‘z birikmalarining leksik-semantik mazmuni, sintaktik qurshovi, 
sintaktik vazifasi ham diqqatga olinadi. O‘zbek tilshunosligida ega vazifasida kelgan so‘zlar va 
so‘z birikmalarining ko‘pincha jumladan ajratilgan holda o‘rganilganligi kuzatiladi. Bundan 
tashqari , o‘zbek tilida eganing tuzilishiga ko‘ra turlari ham tasniflangan. Bu maqolda o‘zbek va 
turk tilshunosligidagi eganing talqin qilinishi, eganing ifodalanish usullari qiyoslab o‘rganiladi, 
ular o‘rtasidagi umumiylik va tafovutlar aniqlanadi. O‘zbek tilshunosligida sintaktik birliklar 
tadqiqida qo‘llanilgan usullarga asoslangan holda qiyoslanayotgan tillardagi ega, uning struktur 
turlari, ifodalanish usullari o‘rganiladi. Eganing ifoda materiallari solishtirish jarayonida, bu 
vazifada kelgan so‘z turkumlarining grammatik xususiyatlari ham tavsiflanadi. 
Kalit So‘Zlar: O‘zbek Tili, Turk Tili, Sintaksis, Ega, Eganing Tasnifi