Umarxodjaeva m. G., Alladustov r. D., Ziyaeva d. «Korporativ risklarni boshqarish»


-BOB RISKLARNI BOSHQARISHDA INVESTITSIYA


Download 1.67 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/24
Sana08.01.2022
Hajmi1.67 Mb.
#250034
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   24
Bog'liq
Корпоратив рисклар КИТОБ

11-BOB RISKLARNI BOSHQARISHDA INVESTITSIYA 
QARORLARINI QABUL QILISH 
Biz riskni boshkarishni yangi usuli riskni boshkarishda uyinlar nazariyasidan 
foydalanishni  kurib  chiqamiz  uyinlar  nazariyasida  agar  biz  ikki  shaxs  orasidagi 
uyinni nazarda tutsak unda ular bir shaxs bir-biridan bog„liq bo„lmagan qoida o„z 
strategiyasini  tanlashni  tushinamiz.  Uyin  maqsadi  muvozanat  nuktasiga  erishish 
strategiyasini tanlashdir. 
Muvozanatlik  strategiyasi  -bu  ishonchlik  strategiyasi  bo„lib  uni  asosida 
to„lov  funksiyasining  kiymati  uning  ob‟ektivligi  yotadi  va  kamtarona  qoida 
taniladi.  Ammo  uyinlar  nazariyasida  ko„pincha  muvozanat  holatdan  uzoqlashib 
riskka  yul  kuyishadi  bu  esa  ko„plab  amaliy  masalalarni  ishida  uchrab  turadigan 
holatdir.  Bunda  barcha  mumkin  bo„lgan  imkoniyatlarini  uyinchini  xulk-atvori 
tanlangan  strategiya  natijasida  keladigan  foyda  uning  stabilligi  va  boshkalar 
nazarga  olinadi.  Kuyida  biz  muvozanat  nuktasidan  uzoqlagan  qoida  uyin  yuritish 
misollarini kurib chiqamiz. 
Ko„pincha  uyinlar  nazariyasida  uyinchilardan  biri  (lakablar)  tushingan  va 
maqsadga yo„nalgan holda faoliyat yuritadi kolganlar esa o„z strategiyasini tasodif 
tarzda  tanlaydilar.Bu  holda  har  bir  uyinchini  yutik  xajmi  juda  kichik 
bo„ladi.Ammo  umumiy  holda  uyinlar  nazariyasida  har  bir  uyinchi  katta  yutikka 
erishish strategiyasini tanlashga harakat qiladi. 
Bunday  strategiyada  istagan  natijaga  erishish  xavfi  katta  bo„ladi.  Bunday 
strategiyalarni tanlashda barcha imkoniyatlarni hisobga olgan holda shunday yulni 
tanlash kerakki unda lakibning hatti-harakati o„zaro bo„ladigan foyda bu tanlangan 
strategiyadan  olinadigan  natijalarni  hisoblab  uni  muvozanat  holat  uyinlari  bilan 
solishtirib kurish zarur. 
Kuyida  biz  insonning  tabiatga  karshi  uyinini  kurib  chiqamiz.Inson  hisob 
kitob bilan biror maqsad asosida tabiat bilan uynaydi. Tabiat esa o„z strategiyasini 
tasodif holatda tanlaydi. 


128 
 
Tabiatga  karshi  uyinda  risk  kuyida  keltirilgan  uyinlar  matritsasidagi 
satrlarda  uyinini  tanlangan  strategiyalari  (uyini  iqtisodchi,  raxbor,  tadbirkor  va 
boshkalar)  ular  Kbilan  belgilanib  ustunlarda  esa  tabiatning  mumkin  bo„lgan 
holatlari K keltirilgan. 
Matritsaning  elementi  uyinchi  Si  echimga  kelganda tabiatning K  holatidagi 
to„lovlar  summasini  belgilaydi.  Agar  Aij  musbat  bo„lsa  tabiatning  Rj  holatida 
uyinchining Si strategiyasini tanlashdan kelgan foydani manfiy bo„lsa uyinchining 
tutgan zararini anglatadi. 
Agar  uyinlar  matritsasi  berilgan  bo„lsa  ya‟ni  aij-lar  barcha  i  va  j  lar  uchun 
berilgan  bo„lsa,  kuyida  uyining  eng  yaxshi  strategiyasini  tanlash  mezonlarini 
keltiramiz. 
Umuman  olganda,  ko„rib  chiqilayotgan  risklarni  boshqarish  vositalarini 
qo„llash sohasi biznes qarorlari bilan bog„liq, ammo shubhasiz risklarni boshqarish 
kompaniya  boshqaruvining  barcha  darajalarida  tashkiliy  biznes  jarayonlarining 
ajralmas qismiga aylanishi kerak. 
1.Laplas  mezoni  Agar  tabiat  holatlarini  yuzaga  kelish  ehtimollari  ma‟lum 
bo„lmasa  barcha  holatlarni  teng  ehtimoli  deb  faraz  etamiz  va  Si  strategiyasini  Sj 
strategiyadan yaxshirok deymiz va Si>Sj deb belgilaymiz agar  



k
jk
k
ik
a
a
 
bo„lsa. 
 II  Vald  mezoni  pissimistik  strategiyalarini  tanlash,  kamtarlik  yo„lini  tutib 
uyin yuritish bo„lib bu me‟zon orkali kuyidagicha strategiya tanlanadi: 
Si>Sj deyiladi, 
 agar 
jk
k
ik
k
a
a
min
min

 bo„lsa. 
 


129 
 
III  Gurvits  mezoni.  Bu  mezonda  har  bir  Si  strategiya  uchun  kuyidagicha 
hisoblanadi: 
 


ik
k
ik
k
i
a
a
h
min
1
max





 bu erda,  
1
0



 oraligi biror kiymat bo„lib agar hi>hj ,bo„lsa 
Si>Sj deyiladi. 
Gurvits  me‟zonida  agar 

=O  desak,  Vald me‟zoni 

=1desak  «mini-maks» 
strategiyani  eng  optimallini  tanlash  usuli  yuzaga  keldi  Gurvits  mezoninig 
kamchiligi  bir  tomondan 

  ga  aniq    baho  berish  murakkabligi  bo„lsa  ikkinchi 
tomondan  u  axborotning  to„la  strukturasini  foydalanilmay  u  bir  necha  berilganlar 
bilan cheklanib koladi. 
Faraz  etaylik  qaror  kabul  qilishni  A,V,S,D,E  besh  varianti  va  tabiatni  Z 
varianti: I.II.III. berilgan bo„lib yutik kiymatlari kuyidagicha berilgan bulsin: 
Variantlar 
 
Holatlar 
 
 

II 
III 




















 
Bu  matritsa  asosida  A,V,S,D,E  variantlarni  biror  tartibga  keltirish  mumkin 
masalan  avval  5  variantdan  eng  yaxshisi  tanlanadi  sung  kolgan  4  variant  eng 
yaxshisi va xakazo. 
Jadvaldan  kurinib  turibdiki  undagi  kurinib  turibdiki  undagi  sonlar  shunday 
tanlanganki  Laplas  mezoni  bilan  biror  yaxshi  variantni  tanlash  kiyin  chunki 
satrlardagi sonlar yigindisi o„zaro tengdirlar. 


130 
 
Bu  misolni  o„rganishda  uyinda  katnashgan  uyinlarni  164  javoblari  kurib 
chiqiladi.  Undan  18-tasi  tahlil  uchun  yarashadi  kolgan  146  javoblardan  38-tasi 
Gurvits mezoniga asoslanib tahlil etsa bular ekan kolgan 108 javoblarni tahlil shuni 
ko„rsatadiki  paramer  (0:0,1)  intervalda  ya‟ni  O<

<0,1  oralikda  tanlaщ  mumkin 
ekan.  Kutilmaganda  ko„pchilik  iqtisodilar  (40%atrofida)  minimal  variant  Eni 
tanlabdilar. 
IV  Cevij  mezoni-  bu  mezon  uchun  «kuldan  ketgan  foydani» 
minimallashtirish  usuli  deyiladi.  Bu  mezoni  qo„llash  uchun  kuyidagi  formulani 
to„zamiz: 
 b i j =a i j _ max a k j ,  
 va S i > Sj deyiladi, agar minb i k > min b j k bo„lsa..  
Bu mezon uzoq muxlatli qarorlar kabul etishda qo„llash ahamiyatlidir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


131 
 

Download 1.67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   24




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling