Умумий психология (шахс психологияси)

АВТОНОМ ШАХС

• “АВТОНОМ ШАХС ФАҚАТ БИЗ БОШҚА ЙЎЛ БИЛАН ТУШУНТИРИБ БЕРОЛМАЙДИГАН НАРСАЛАРНИ ТУШУНТИРИШГА ХИЗМАТ ҚИЛАДИ. УНИНГ МАВЖУДЛИГИ БИЗНИНГ БИЛМАСЛИГИМИЗГА БОҒЛИҚ ВА БИЗ ХАТТИ-ҲАРАКАТЛАР ҲАҚИДА КЎПРОҚ БИЛИБ ОЛСАК, У ТАБИИЙ РАВИШДА АВТОНОМИЯСИНИ ЙЎҚОТАДИ ... ҲАҚИҚАТДАН ҲАМ ШАХС, АҚЛ ҲОЛАТИ, ҲИС-ТУЙҒУЛАР, ФЕЪЛ-АТВОР ХУСУСИЯТЛАРИ, РЕЖАЛАРИ, МАҚСАДЛАРИ НИМА ЭКАНЛИГИНИ КАШФ ҚИЛИШНИНГ ҲОЖАТИ ЙЎҚ. , ХУЛҚ-АТВОРНИ ИЛМИЙ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШДА АВТОНОМ ШАХСНИ ТАВСИФЛОВЧИ НИЯТЛАР ЁКИ БОШҚА НАРСАЛАР

БУ ЕРДА СКИННЕРНИНГ НАЗАРИЯСИ ОДАМНИНГ ИЧКИ ҲОЛАТИ ҲАҚИДА САВОЛ БЕРИШГА ЁКИ САБАБ БЕРИШГА ҲАРАКАТ ҚИЛМАЙДИ. БУ ХАТТИ-ҲАРАКАТЛАРНИНГ ИЛМИЙ ИЗОҲИ ДЕБ ҲИСОБЛАНМАЙДИ. ТАЪРИФНИНГ ИЗОҲИ ЭКАНЛИГИНИ ТАЪКИДЛАМАСЛИК УЧУН, СКИННЕР ИНСОН ТАНАСИ "ҚОРА ҚУТИ" ЭКАНЛИГИНИ, УНИНГ МАЗМУНИ (МОТИВЛАРИ, ҲАРАКАТЛАНТИРУВЧИ КУЧЛАРИ, НИЗОЛАР, ҲИССИЁТЛАР ВА БОШҚАЛАР) ЭМПИРИК ТАДҚИҚОТЛАР ДОИРАСИДАН ЧИҚАРИЛИШИ КЕРАКЛИГИНИ ТАЪКИДЛАДИ. ОРГАНИЗМ ЎЗГАРУВЧИЛАРИ БИЗНИНГ ИНСОН ФАОЛИЯТИ ТЎҒРИСИДА ТУШУНЧАМИЗГА ҲЕЧ НАРСА ҚЎШМАЙДИ ВА ХУЛҚ-АТВОРНИ ИЛМИЙ ТАҲЛИЛИНИ СЕКИНЛАШТИРИШГА ХИЗМАТ ҚИЛАДИ. СКИННЕРНИНГ СЎЗЛАРИГА КЎРА, ИНСОН ТОМОНИДАН ОЧИҚ-ОЙДИН НАМОЁН БЎЛАДИГАН ТУРЛИ ХИЛ ОГОҲЛАНТИРИШЛАР ВА ХУЛҚ-АТВОР РЕАКЦИЯЛАРИ ЎРТАСИДАГИ ФУНКЦИОНАЛ МУНОСАБАТЛАР УЧУН ЖАВОБГАР БЎЛГАНЛАРДАН ТАШҚАРИ, БОШҚА ИЗОҲЛАРГА МУРОЖААТ ҚИЛМАСДАН, ЭТАРЛИ ТАЛҚИНЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ МУМКИН. БИРОҚ, СКИННЕР ИЧКИ ҲОДИСАЛАРНИ ЁКИ БАЪЗАН "ЮҚОРИ РУҲИЙ ЖАРАЁНЛАР" ДЕБ НОМЛАНАДИГАН НАРСАЛАРНИ ЎРГАНИШНИ ҚАТЪИЯН РАД ЭТМАДИ. ДАРҲАҚИҚАТ, У ПСИХОЛОГЛАР МАЪЛУМ ҲОДИСАЛАР УЧУН ЕТАРЛИ ТУШУНТИРИШЛАР БЕРИШЛАРИ КЕРАК, ДЕБ ҲИСОБЛАШГАН, АММО ЎРГАНИЛГАН ҲОДИСАЛАРНИ ИШОНЧЛИ ВА ОБЪЕКТИВ РАВИШДА ЎЛЧАШ КЕРАК. АЙНАН УШБУ ОБЪЕКТИВЛИККА ЭЪТИБОР ҚАРАТИБ, СКИННЕРНИНГ ИЧКИ ҲОЛАТ ВА ҲОДИСАЛАРНИНГ ҚОНУНИЙЛИГИНИ ТАН ОЛИШГА БЎЛГАН УРИНИШИНИ ТАВСИФЛАЙДИ.

• БУ ЕРДА СКИННЕРНИНГ НАЗАРИЯСИ ОДАМНИНГ ИЧКИ ҲОЛАТИ ҲАҚИДА САВОЛ БЕРИШГА ЁКИ САБАБ БЕРИШГА ҲАРАКАТ ҚИЛМАЙДИ. БУ ХАТТИ-ҲАРАКАТЛАРНИНГ ИЛМИЙ ИЗОҲИ ДЕБ ҲИСОБЛАНМАЙДИ. ТАЪРИФНИНГ ИЗОҲИ ЭКАНЛИГИНИ ТАЪКИДЛАМАСЛИК УЧУН, СКИННЕР ИНСОН ТАНАСИ "ҚОРА ҚУТИ" ЭКАНЛИГИНИ, УНИНГ МАЗМУНИ (МОТИВЛАРИ, ҲАРАКАТЛАНТИРУВЧИ КУЧЛАРИ, НИЗОЛАР, ҲИССИЁТЛАР ВА БОШҚАЛАР) ЭМПИРИК ТАДҚИҚОТЛАР ДОИРАСИДАН ЧИҚАРИЛИШИ КЕРАКЛИГИНИ ТАЪКИДЛАДИ. ОРГАНИЗМ ЎЗГАРУВЧИЛАРИ БИЗНИНГ ИНСОН ФАОЛИЯТИ ТЎҒРИСИДА ТУШУНЧАМИЗГА ҲЕЧ НАРСА ҚЎШМАЙДИ ВА ХУЛҚ-АТВОРНИ ИЛМИЙ ТАҲЛИЛИНИ СЕКИНЛАШТИРИШГА ХИЗМАТ ҚИЛАДИ. СКИННЕРНИНГ СЎЗЛАРИГА КЎРА, ИНСОН ТОМОНИДАН ОЧИҚ-ОЙДИН НАМОЁН БЎЛАДИГАН ТУРЛИ ХИЛ ОГОҲЛАНТИРИШЛАР ВА ХУЛҚ-АТВОР РЕАКЦИЯЛАРИ ЎРТАСИДАГИ ФУНКЦИОНАЛ МУНОСАБАТЛАР УЧУН ЖАВОБГАР БЎЛГАНЛАРДАН ТАШҚАРИ, БОШҚА ИЗОҲЛАРГА МУРОЖААТ ҚИЛМАСДАН, ЭТАРЛИ ТАЛҚИНЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ МУМКИН. БИРОҚ, СКИННЕР ИЧКИ ҲОДИСАЛАРНИ ЁКИ БАЪЗАН "ЮҚОРИ РУҲИЙ ЖАРАЁНЛАР" ДЕБ НОМЛАНАДИГАН НАРСАЛАРНИ ЎРГАНИШНИ ҚАТЪИЯН РАД ЭТМАДИ. ДАРҲАҚИҚАТ, У ПСИХОЛОГЛАР МАЪЛУМ ҲОДИСАЛАР УЧУН ЕТАРЛИ ТУШУНТИРИШЛАР БЕРИШЛАРИ КЕРАК, ДЕБ ҲИСОБЛАШГАН, АММО ЎРГАНИЛГАН ҲОДИСАЛАРНИ ИШОНЧЛИ ВА ОБЪЕКТИВ РАВИШДА ЎЛЧАШ КЕРАК. АЙНАН УШБУ ОБЪЕКТИВЛИККА ЭЪТИБОР ҚАРАТИБ, СКИННЕРНИНГ ИЧКИ ҲОЛАТ ВА ҲОДИСАЛАРНИНГ ҚОНУНИЙЛИГИНИ ТАН ОЛИШГА БЎЛГАН УРИНИШИНИ ТАВСИФЛАЙДИ.

• Ўрганиш тури тананинг маълум стимулларга энг муваффақиятли реакЦияларини кучайтириш орқали амалга ошириладиган. Ушбу тушунча америкалик психолог Э. Тҳорндике томонидан таклиф қилинган ва Б. Скиннер томонидан ишлаб чиқилган. Мен одам психикаси турли хил ва турли даражадаги мураккабликдаги рефлексларга асосланганлигидан келиб чиқдим. Бу инсоннинг ҳис-туйғуларига таъсир қиладиган хатти-ҳаракатлар. Бу турли хил стимуллар ўртасидаги ассоЦиаЦия билан боғлиқ ва субъектнинг ўз фаолиятига боғлиқ эмас.