Umumiy doc

Qarshiliklar o‘lchashning ko‘prik sxemasi 
Termometrlar qarshiligini o‘lchash uchun elektrotexnikada foydalaniladigan 
odatdagi muvozanatlashtirilgan va muvozanatlashtirilmagan ko‘prik sxemalarini 
qo‘llash mumkin. 
Muvozanat ko‘priklari ikki xil: laboratoriyada (noavtomatik) va sanoatda 
ishlatiladigan (avtomatik) bo‘ladi. YArim o‘tkazgichli termoqarshiliklarning o‘lchov 
asbobi sifatida esa, odatda, muvozanatlashtirilmagan ko‘priklar xizmat qiladi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

79
2.17 - rasmda karshilik termometri ulanadigan, 
o‘zgarmas tokda ishlaydigan muvozanatlashtirilgan 
ko‘prikning prinsipial sxemasi keltirilgan. Ko‘prik 
ikkita doimiy karshiliklar (rezistorlar) R
1 
va R
2
, reoxord 
R
p
, 
qarshilik termometri R
t
va ulaydigan simlarning 
karshiliklari R
sim
dan iborat. Ko‘prikning bir diagonaliga 
E 
o‘zgarmas tok manbai, ikkinchisiga esa almashlab 
ulagich P orqali nol indikator NP ulanadi. Reoxord R
r
ning sirpang‘ichi siljishi tufayli ko‘prikning erishilgan 
muvozanat holatida uning diagonalidagi tok kuchi nolga 
teng bo‘ladi. SHu paytda ko‘prikning b va d uchlaridagi 
potensiallar teng bo‘ladi. I manba toki ko‘prikning a uchida ikkiga — 1
1
va 1
2
ga 
bo‘linadi. 
Demak, R
1
va R
2
qarshiliklar bir-biriga teng bo‘lgani uchun quyidagi 
tenglamani yozish mumkin: 
R
1
I
1
=R
2
I
2
(2.62) 
Ko‘prikning bs va sd elkalaridagi potensiallar ham teng bo‘ladi, ya’ni 
I
P
R
P
=I
t
(R
t
+2R
sim
) (2.63) 
(2.62) tenglamani (2. 63) tenglamaga bo‘lsak 
t
сим
t
P
p
I
R
R
I
R
I
R
I
R
)
2
(
2
2
1
1
+
=
(2.64) 
Agar I
0
=0,1
1
=I
p
va I
2=
I
t
bo‘lsa, 
R
1
(R
t
+2R
sim
)=R
p
R
2
(2.65) 
сим
p
t
R
R
R
R
R
2
1
2
−
=
(2.66) 
Agar atrofdagi haroratni doimiy deb hisoblasak,
2R
sim
= sonst. 
U holda (2. 66) tenglama quyidagi ko‘rinishni oladi: 
R
t
=K·R
p
-K
1
=f(R
p
) (2.67) 
SHunday qilib, R
t
. o‘zgarishi bilan reoxord qarshiligi 
2.17–расм.