Umumiy doc

Мувозанатлаштирилган 
rўприкнинг принципиал 
схемаси. 
2.18 – расм. Уч симли 
улаш схемаси. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

80
R
p 
o‘zgartirib, ko‘prikni muvozanat xolatga keltirish mumkin. O‘lchanayotgan muhit 
haroratining o‘zgarishi katta bo‘lib, R
p
ning o‘zgarishi sababli yuzaga keladigan 
xatolik mikdori ko‘payib ketish xavfi paydo bo‘lganda, qarshilik termometrining uch 
simli ulash sxemasi ko‘llanadi (2. 18-rasm).
Bunday ulash usulida bir simning qarshiligi R
t
karshilikka, ikkinchi simning 
karshiligi esa R
p
o‘zgaruvchi qarshilikka qo‘shiladi. Ko‘prik muvozanatining 
tenglamasi quyidagicha bo‘ladi: 
,
)
(
1
2
R
R
R
R
R
R
сим
p
cии
t
+
=
+
(2.68) 
R
1
=R
2 
bo‘lsa, 
R+R
sim
=R
p
+R
sim
(2.69) 
Bu tenglamadan ko‘rinib turibdiki, uch simli sxemada simlarning qarshiligi 
o‘lchash natijasiga ta’sir qilmaydi. 
Uch simli sxemalarda har bir liniyadagi alohida moslash qarshiliklari 
yordamida berilgan R
sim
qiymatgacha olib boriladi. Muvozanatlashtirilgan ko‘prik 
sxemalarining 
kamchiligi 
(qo‘l 
manipulyasiyasini 
bajarish 
zaruriyati) 
muvozanatlashtirilmagan ko‘priklar sxemasida bartaraf etilgan. 
Muvozanatlashtirilmagan 
ko‘priklar 
haroratni 
o‘lchash 
uchun 
qarshilik 
termometrlari bilan birgalikda ham qo‘llaniladi. Ammo ulardan gaz analizatorlarida, 
konsentratormerlarda va qator o‘lchash vositalarida keng foydalaniladi. 
Muvozanatlashtirilmagan ko‘priklar haroratni bevosita o‘lchash imkonini 
beradi. 2.19- rasmda bu kuprikning sxemasi keltirilgan: R — rostlash qarshiligi; 
R
1
,R
2
,R
3
— ko‘prikning doimiy qarshiliklari; R
m
— 
millivoltmetr qarshiligi; R
n
— nazorat karshiligi; N 
(nazorat) holatidan O‘ o‘lchash holatiga o‘tkazish 
almashlab ulagichi — P; R
t
— qarshilik termometri; P—
O‘ holatda turganida R
t
ning o‘zgarishi bilan millivoltmetr 
orkali ta’minlash kuchlanishiga to‘g‘ri mutanosib bo‘lgan 
tok o‘tadi. Demak, tok o‘zgarmas bo‘lishi kerak, bu 
vazifani rostlash karshiligi R bajaradi. Ta’minlash 
2.19 – расм.