Umumiy doc

Spektral nisbatli (rangli) pirometrlar 
Rangli yoki spektral pirometrlar qizdirilgan jismning nurlanish spektridagi 
energiyaning nisbiy taqsimlanishi bo‘yicha haroratni o‘lchashga mo‘ljallangan. 
Harorat cho‘g‘langan jismning spektrida tanlangan soha, masalan, ko‘k sohalardagi 
ravshanliklar nisbatidan aniqlanadi. Agar cho‘g‘langan jismning nurlanish spektrida 
λ
1
va λ
2
to‘lqin uzunligidagi ikkita monoxromatik nurlanish (qizil va ko‘k sohada) 
tanlansa, harorat o‘zgarishi bilan bu nurlanishlar ravshanliklarining nisbati ham 
o‘zgaradi. Qora bo‘lmagan jism uchun ravshanliklar nisbati quyidagicha ifodalanadi: 
к
R
R
2
1
λ
λ
ε
ε
=
(2.85) 
bu erda, ε
λ1
 va ε
λ2
 — λ
1
 va λ
2
 to‘lqin uzunliklarining nurlanish qobiliyati koeffisienti; R
q
 — qora jism uchun λ
1
 
va λ
2
 to‘lqin uzunliklari ravshanligi nisbati. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

94
2.26 – rasm. Fotoelementli rangli pirometrning prinsipial sxemasi. 
Fotoelementli rangli pirometrning prinsipial sxemasi 2.26- rasmda ko‘rsatilgan. 
O‘lchanayotgan jismdan chiqqan nurlanish ob’ektiv 1 orqali o‘tib, fotoelement 3 ga 
tushadi. Fotoelement oldida qizil va ko‘k filtrli aylanuvchi disksimon obtyurator 2 
o‘rnatilgan. Fotoelement goh qizil, goh ko‘k ranglar bilan yoritiladi va shunga ko‘ra 
tegishli impulslar chiqaradi. Bu impulslar elektron kuchaytirgich 4 bilan 
kuchaytirilib, logarifmlovchi qurilma 5 orqali o‘zgarmas tokka aylantiriladi. Bu tok 
qayd qilinadi. Pirometrning o‘lchash chegarasi 1400°S dan 2800°S gacha. Asosiy 
xatolik o‘lchash yuqorigi chegarasining ±1% ini tashkil etadi. 
Hozirgi vaqtda PIT-1 deb ataladigan pirometrlar keng yoyilmoqda. Ular 
spektral nisbatli pirometrdan iborat bo‘lib, xotirasida saqlanadigan axborot asosida 
hisoblanadigan tuzatishni avtomatik kiritiladi. Pirometr 800...2000°S o‘lchash 
diapazoniga mo‘ljallangan. Haqiqiy haroratni o‘lchash xatoligi ± 1 % dan oshmaydi.