Umumiy doc

QARSHILIKLARNI O‘LCHASHNING KOMPENSASION USULI 
Aniq o‘lchashlarda, ya’ni xatoliklarga yo‘l qo‘yilmaslik yoki xatoliklar 
minimumga keltirilishi lozim bo‘lganda, shuningdek, past haroratlarni o‘lchashda 
o‘lchashning kom-pensasion usuli tarqalgan. Bu usulning mohiyati quyidagidan 
iborat: o‘lchanayotgan rezistorda va u bilan ketma-ket o‘lchanayotgan namuna 
rezistorda kuchlanish tushuvi taqqoslanadi 2.21-rasmda qarshilikni kompensasion 
usulda o‘lchash sxemasi ko‘rsatilgan. Rezistorlardagi kuchlanish tushuvi, odatda, 
potensiometr yordamida o‘lchanadi. Bu holda ta’minlash kuchlanishi o‘lchash 
natijasiga ta’sir etmaydi, shuningdek, o‘lchash simlari qarshiligining ta’siri butunlay 
yo‘qotiladi, chunki o‘lchash paytlarida potensiometrni o‘lchash rezistori bilan 
ulaydigan asboblarda tok nolga teng bo‘ladi. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

84
O‘lchanayotgan rezistor R
o‘
namuna rezistor R
H
(2. 
21-rasm) bilan ketma-ket ulangan. Namuna rezistor sifatida 
karshilik 
magazinlari 
yoki 
karshilikning 
namuna 
g‘altaklaridan foydalaniladi. Zanjirdagi o‘lchash toki 
o‘zgaruvchan rezistor R yordamida o‘rnatiladi. 
Bir tomondan, tok namuna rezistorda kuchlanish 
tushuvi bo‘yicha aniqlanadi: 
……………….I=U
H
/R
N
(2.72) 
bu erda, U
H
 — namuna rezistorda kuchlanish tushuvi, mV; R
H
 — namuna 
rezistor qarshiligi, Om. 
Ikkinchi tomondan, 
I=U
o‘
/R
o‘
(2.73) 
bu erda, U
o‘
— o‘lchanayotgan rezistorda kuchlanish tushuvi
,
mV; R
o‘
 — o‘lchanayotgan rezistorning noma’lum qarshiligi, Om. 
(2.72) va (2.73) lardan o‘lchanayotgan rezistor qarshiligini topamiz: 
R
o‘
=R
H
·U
o‘
/U
H
(2.74) 
Ko‘rilgan variantda kompensasion usul mexanik o‘lchashlar uchun noqulay, 
chunki rezistor qarshiligini topish uchun navbat bilan o‘lchanayotgan namuna 
rezistordagi kuchlanish tushuvini o‘lchash lozim va so‘ngra o‘lchanayotgan rezistor 
qarshiligini hisoblash kerak 
Termometrlarning 
kichik 
qarshiliklarini 
o‘lchash 
uchun 
avtomatik 
kompensasion asboblar ishlab chiqilgan, ular kompensasion o‘lchash usulining ijobiy 
xossalariga ega. 
Termometrni ulashning to‘rt simli sxemasi simlar qarshiligining o‘lchash 
natijalariga ta’sirini butunlay bartaraf etish imkonini beradi. 
Потенциометр
R
E
R
H
R
?
2.21 – расм. Қаршилик