Umumiy doc
бўлган рН-метрнинг схемаси
Download 6.99 Mb. Pdf ko'rish
|
Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish
- Bu sahifa navigatsiya:
- . Электрод тизими
бўлган рН-метрнинг схемаси.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 229 E Σ =E 1 +E 2 +E 3 +E x , (6.20) bu erda E 1 — kumush xlorid qoplangan kontaktli elektrod bilan xlorid kislota orasidagi potensialning keskin o‘zgarishi; E 2 — xlorid kislota eritmasi bilan shisha elektrod zoldirsi ichki yuzasi o‘rtasidagi potensialning o‘zgarishi; E 3 —simob bilan kalomel o‘rtasidagi yordamchi elektroddagi potensialning o‘zgarishi; E x — shisha elektrod zoldirsi tashqi sirti bilan tekshirilayotgan eritma o‘rtasidagi potensialning o‘zgarishi. E 1 , E 2 va E 3 kattaliklar nazorat qilinayotgan eritmaning tarkibiga bog‘liq bo‘lmaydi va faqat haroratga qarab o‘zgaradi. SHisha elektrod zoldirsining tashqi yuzasida .hosil bo‘ladigan elektr yurituvchi kuch E x eritmaning rN miqdori va temperatirasi bilan aniqlanadi hamda (6.18) tenglama bilan hisoblanishi mumkin. Binobarin, rN-metr elektr zanjirining yig‘indi EYUK ma’lum harorat uchun tekshirilayotgan eritmadagi vodorod ionlari aktivligining funksiyasidan iboratdir. Bu EYUK ni o‘lchab tekshirilayotgan eritma uchun rN kattalikni topish mumkin. Nazorat qilinayotgan eritmaning harorati o‘zgarganida shisha elektrodning elektrod potensiali o‘zgaradi. Buning natijasida eritmaning turli haroratlaridagi aynan bir xil kattalikdagi rN larga elektrod tizimining turli qiymatlari mos keladi. 6.24-rasmda elektrod tizimi EYUK ning nazorat qilinayotgan eritmaning turli haroratlaridagi rN lariga bog‘liqlik xarakteri ko‘rsatilgan. Eritmaning harorati ortishi bilan tizim tavsifining tikligi oshadi. Izopotensial nuqta deb ataladigan A nuqtada to‘g‘ri chiziqlar kesishadi va demak, elektrod tizimining EYUK eritmaning haroratiga bog‘liq bo‘lmaydi. Bu nuktada eritma haroratining shisha elektrod ichki va tashqi potensiallariga ta’siri o‘zaro kompensasiyalangan. Izopotensial nuqtaning E i va rN p bilan belgilangan koordinatalari elektrod tizimining eng muhim tavsiflari hisoblanadi, ularga rN- metrning harorat kompensasiyasi sxemasini hisoblashda amal qilinadi. Sanoat rN- metrlarida o‘lchash elektrodi va yordamchi elektrod bitta korpusda joylashtiriladi va sig‘imlarda o‘rnatiladigan, botirib qo‘yiladigan datchiklar tarzida 6.24 – расм. Электрод тизимининг температурага боғлиқлиги PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 230 yoki quvurlarda o‘rnatiladigan, oqar suvda turadigan datchik tarzida tayyorlanadi. rN zanjirning EYUKini o‘lchashda odatda kirish qarshiligi katta bo‘lgan avtomatik potensiometrlardan foydalaniladi, ularning shkalasi rN birliklarida darajalanadi. Tekshirilayotgan eritmalarning harorati keng chegaralarda o‘zgarib turganida o‘lchash tizimida eritma haroratlarining o‘zgarib turishini avtomatik kompensasiyalovchi qurilma bo‘lishi kerak. Asbobsozlik sanoatida ishlab chiqariladigan rN- metrlarning eng ko‘p tarqalgan turlariga rN-201 va rN-261 xillari kiradi. Ularning o‘lchash o‘zgartkichlari o‘zgarmas kuchlanish bo‘yicha 0—50 mV va tok bo‘yicha 0—5 mA chiqish signallariga ega bo‘ladi. Bu esa ularning avtomatik potensiometrlar, nazorat qilish va rostlash qurilmalari bilan birgalikda ishlashga imkon beradi. RN- metrning komplekti rN-201 eritmalarida vodorod ionlari aktivligini o‘lchash, qayd etish hamda rostlash uchun mo‘ljallangan. rN-metrga oqar suvda turadigan datchik — sezgir element DM-5M shisha va kumush xlorid qoplangan elektrodlar bilan, yuqori chastotali sanoat o‘zgartkichli P-201 va o‘ziyozar potensiometr KSP-2 kiradi. Sanoat o‘zgartkichi P-201 rN larni o‘lchashda qo‘llaniladigan elektrod tizimlarining sezgir elementlari EYUK ni unifikasiyalangan o‘xshash elektr signallariga o‘zgartirish uchun mo‘ljallangan. O‘zgartkich ko‘rsatuvchi asbob Ml730 A (yoki M325) bilan jihozlangan. O‘zgartkich chiqish toki bo‘yicha manfiy teskari aloqa bilan qamrab olingan o‘zgarmas tok kuchaytirgichidan iborat, bu esa katta chiqish qarshiliklari olishga imkon beradi. P-201 o‘zgartkichi bilan elektrod tizimining EYUK ini o‘lchash sxemasi 6.25-rasmda ko‘rsatilgan. Elektrod tizimining o‘lchanadigan EYUK E x teskari ishorali U chik kuchlanish bilan taqqoslanadn. Bu kuchlanish rezistor R dan kuchaytirgichning chiqish toki I chik 6.25 – расм. Электрод тизими Download 6.99 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling