Umumiy doc

потенциометр: 
а – тўғри чизиқ бўйича сургичли потенциометр; 
б – бурчак бўйича сургичли потенциометр.
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

280 
ikki taktli potensiometrik sezgichlar ham qo‘llanildi. Bu sezgichlarning surilgichidan 
olinadigan signal U
ch
ning mikdoridan tashqari ishorasi ham o‘zgaradi. Undagi signal 
o‘tkazuvchi simlarning bir uchi potensiometr qarshiligining o‘rta nuqtasi 
2
l
da 
ulanadi, ikkinchi uchi esa surilgichga ulangan bo‘ladi. Agar surilgich karshilikning 
o‘rta nuqtasi 
2
l
da tursa, potensiometrdan signal chiqmaydi (U
ch
=0). Surilgich 0 
nuqtadan yuqorida bo‘lganda, chiquvchi signal musbat(+ U
ch
), pastda bo‘lsa, manfiy 
(—U
ch
) bo‘ladi (7.2-rasm). 
Potensiometrik sezgichlar ko‘pincha mashina va mexanizmlarning ma’lum 
kichik oraliqqa surilishini yoki burchakka burilishini o‘lchash 
uchun xizmat qiladi. 
Potensiometrik 
sezgichlarning 
afzalligi 
ularning 
tuzilishining soddaligi, massasi va hajm o‘lchamlarining 
kichikligi, o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok manbalariga 
ulanishi mumkinligi, yuqori stabillikka egaligi va sozlash 
ishlarining soddaligidadir. Undagi surilma kontaktning 
mavjudligi uning ishonchli ishlashi va ish muddati 
kamayishiga 
sabab 
bo‘ladi. 
Sezuvchanligining 
yuqori 
emasligi va pog‘onali tavsifga egaligi bunday sezgichlarning 
asosiy kamchiligi hisoblanadi. Potensiometr chulg‘amining 
reaktiv qarshiligi hisobga olinmaydi. 
Induktiv siljish o‘lchagichlarning ishlash prinsipi 
elektromagnit tizimining qo‘zg‘aluvchi temir o‘zagidagi havo 
oralig‘i δ ga bog‘liq ravishda elektromagnit chulg‘amining 
induktivligi L ning unga mutanosib o‘zgarishiga asoslanadi(7.3-rasm, a). 
O‘lchanadigan miqdor — siljish X ta’sirida qo‘zg‘aluvchan temir o‘zakning 
siljishi elektromagnit chulg‘ami induktivlikni o‘zgartiradi. Induktivlik tenglamasiga 
muvofiq: 
σ
R
R
w
R
w
L
бундан
R
w
I
Ф
I
w
Ф
L
T
m
m
+
=
=
⋅
=
⋅
=
2
2
;
;
, (7.4) 
7.2 – расм. Икки тактли