Umumiy ma’lumotlar. Xom ashyo mahsulotlari olinishi Ohaktosh kuydirish. Gidratli ohak

Mavzu: Xavoda kotuvchi bog`lovchi moddalar (oxak)
Reja
1 Umumiy ma’lumotlar.
2 Xom ashyo mahsulotlari olinishi Ohaktosh kuydirish.
3 Gidratli ohak.
4 Ohak hamiri.

Umumiy ma’lumotlar.
Ohak (gips kabi) - qadimiy bog‘lovchi moddadir. Uning bizning
eramizdan qadar bir necha ming yillar burun qo‘llaganlar. Havoda qotuvchi
ohak kalsiyli - magniyli karbonat tog‘ jinslarini mo‘tadil kuydirish
natijasida hosil bo‘lgan mahsulot. Xom ashyo sifatida: bo‘r, ohaktosh,
dolomitlashgan ohaktosh, tarkibida 6% dan ortiq tuproq bo‘lmagan tog‘
jinslari xizmat qiladi. Agar 6% dan ortiq tuproq bo‘lsa kuydirilgan
mahsulot suvda qotishi xususiyatiga ega bo‘lib, suvda qotuvchi gidravlik ohak
deb ataladi. Aktiv mineral qo‘shilmalar sifatida tabiiy yoki sun’iy hosil
bo‘lgan nordon (kislotali) qo‘shilmalar: trepel, opoka, tuf, pemza, shlak, kul
va boshqalar kiritiladi.
Havoda qotuvchi ohak keyingi kuydirilgan mahsulot xususiyatiga bog‘liq
holda so‘ndirilmagan (bo‘lakli va tuyilgan) va so‘ndirilgan gidratli (kukun
ohak va ohakli hamiri)ga bo‘linadi. So‘ndirilmagan ohak ayrim hollarda
qaynama ohak ham deb yuritiladi. U kalsiy oksidi SaO, so‘ndirilgan ohak
Sa(ON)2 dan iborat. Ohak hamiri Sa(ON)2 bilan bir qator tarkibida
birmuncha miqdorda mexanik aralashgan suv ham bo‘ladi. So‘ndirilmagan
bo‘lakli ohak — kuydirilgan bo‘lakli ohakni ifoda etadi. U asosan
tarkibida ohak bo‘laklari va yongan yonilg‘i kullari aralashmalaridan iborat
bo‘ladi. So‘ndirilmagan to‘yingan ohak - bo‘lakli ohakni tuyish bilan
olingan kukunsimon mahsuloti. Gidratli ohak - yuqori dispersli
kukunsimon mahsulot uni bo‘lakli yoki maydalangan ohakni so‘ndirib, quritish yo‘li bilan olinadi. Ohak hamiri - tuyilgan yoki bo‘lakli ohakni
so‘ndirilgan hamirsimon mahsuloti. Tarkibi Mg(OH)2, Ca(OH)2 – 50-55%
dan ortiq mexanik bog‘langan suv 50-45% dan iborat. So‘ndirish paytida
ajralib chiqayotgan ohak haroratga qarab quyi termik (harorati 700S past) va
yuqori termik (harorati 700S dan yuqori) bo‘ladi. So‘ndirish tezligiga qarab
esa ohak tez so‘nuvchan (8 minutgacha) sekin so‘nuvchi (25 minutdan ko‘p) o‘rtacha
so‘nuvchi — 25 minutdan ko‘p bo‘lmaganlariga bo‘linadi. Ohakning eng muhim
sifat belgilari: aktivlik -so‘ndirilishiga moyil bo‘lgan SaO, Mg
oksidlarning foiz miqdori; so‘ndirilmagan zarrachalar miqdori, (o‘ta
kuygan, chala kuygan) so‘nish vaqti.
Havoda qotuvchi ohak asosidagi qurilish qorishmalarining
mustahkamligi past. Havoda qotgan ohakli qorishmalar 25 sutkada havoda
qotgandan keyin siqilishga bo‘lgan mustahkamligi: so‘ndirilgan ohakniki
0,5-1 MPa, tuyilgan so‘ndirilmagan ohakniki 5MPa. Shuning uchun havoda
qotuvchi ohakning navi mustaxkamligiga qarab emas, balki uning tarkibiy
xususiyati bo‘yicha aniqlanadi.
Ohaktosh tarkibida gil va boshqa qo‘shimchalar qanchalik kam bo‘lsa,
ohakning aktivligi shuncha yuqori, so‘nish tez boradi, hamda ohak hamiri ko‘p
hosil bo‘ladi. Quruq moddaga hisoblanganda aktiv (SaO∙MgO) ning miqdori
foiz hisobida:
I - nav II - nav III - nav
90 80 70
Bo‘lakli ohakda so‘ndirilmagan zarrachalar miqdori % miqdorda:
7% 11% 14%