Umumiy ma’lumotlar. Xom ashyo mahsulotlari olinishi Ohaktosh kuydirish. Gidratli ohak

Gidratli ohak.
Ohakni bu turlarini olishda asosiy jarayon – so‘ndirishdir.
Havoda qotuvchi ohakning so‘ndirishi kalsiy oksidini suv ta’sirida
gidratlanishidan (ya’ni suv bilan birikishdan) iborat:
SaO+N2OSa(ON)2-g
Ko‘p miqdorda issiqlik ajralishi natijasida harorat birdan ko‘tarilib
suv qaynab ketadi. Agar ohak sifatli bo‘lsa, unda so‘nish boshlanib tez o‘tib
ketadi. Xlorli tuzlar NaCl, SaSl va boshqalar SaO ning gidratlanishi 1%
miqdorida tezlashtiradi. So‘nish haroratining ko‘tarilishi SaO ning
gidratlanish jarayoni tezlashtiriladi, so‘nish tezligi kalsiy oksidi
kristallarining kattaligiga bog‘liq. Hajmi 2 barobardan ko‘proq keskin
ortishi bilan ham so‘nish reaksiyasi borishi mumkin. Hosil qilingan ohak
kukun-ohak va ohak hamiriga bo‘linadi. Kukun ohak katta solishtirma yuzaga
ega bo‘lgan nihoyatda mayda kukun. U suvga o‘ta moyil birikma. Ohak hamiri
asosan Sa(ON)2, qaymoqsimon massadan iborat. Kukun - ohak tayyorlashda suv
ohakka nisbatan 2-3 marotaba ko‘p qo‘shiladi, chunki bunda suv tez bug‘lanib
ketadi. Suvning miqdori juda ko‘p bo‘lganda ohak hamiri olinadi.
Kukun-ohak Sa(ON)2, SaO ning gidratlanish jarayoni SaO ni eritish
hamda uning nisbatan to‘yingan eritmasi hosil qilishdan iborat va
quyidagi texnologik chizma bo‘yicha o‘tadi (1-chizma). SaO ning gidratlanishi
qaytar reaksiya bo‘lib, uning yo‘nalishi haroratiga, shuningdek, suv bug‘ining
bosimiga bog‘liq. Suv yetishmasligi natijasida so‘ndirilgan ohakning
kuyishi, ya’ni kuydirilgan zarrachalar yuzasida qalin Sa(ON)2 parda hosil
bo‘ladi. Bu shunday tushuntiriladi: suv qo‘shilgandan keyin dastlabki vaqtda
ohakni gidratlash qaynovi juda tez boradi, suv keraklidan ko‘p bo‘lsa
gidratning hamir holidagi qavat hosil bo‘ladi. Keyinchalik gidrat
qavatdagi suvni o‘zlashtirish natijasida qurib qoladi, zichlashadi, ichki
qavatlaridagi so‘nmagan ohak uchun kerakli suvni o‘tkazmaydi.
Ohakdagi ortiqcha begona narsalar mahsulotning so‘nishini kechikishiga,
sekinlashishiga, shuningdek natijada hajm kengayishi, ichki zo‘riqish,
darzlar hosil bo‘lishi buzilishlariga sabab bo‘ladi. Kukun-ohakdagi
namlikning miqdori 5% oshmasligi kerak.
Sanoatda ohak uzlukli va uzluksiz moslamada so‘ndiriladi: uzlukli
barabanli so‘ndirgich - so‘ndirish bug‘ bilan 0,3 - 0,65 MPa bosim ostida
bajariladi. 3-5 sm kattalikdagi ohak bo‘laklari yuklovchi tuynuk orqali
tepadan barabanga yuklanadi, bug‘ beriladi va baraban 15-20 min. davomida
aylanishi natijasida ohak so‘ndiriladi. Umumiy sikl 30-40 minutga
boradi.
\
Uzluksiz so‘ndirish - parrakli yetti barabanli gidratorlarda olib
boriladi. Ohak oldindan 3-6 mm gacha kattalikda maydalanib yetti barabanli
gidratorga suv bilan uzatiladi. Har qaysi barabanda parrakli val bo‘lib,
massani siqib chiqaradi.
Orada qorishtirib so‘ndirish - 10 kun ichida ushlab turiladi. Yuz
tipidagi so‘ndirgich ichida ohak bo‘laklarini va so‘nmagan donalarini yaxshi
maydalash uchun chopqichlar o‘rnatilgan, elektrodvigatellar yordamida
harakatga keltiradi va prujina yordamida so‘ndirgich ostiga to‘kiladi. Mo‘l
miqdorida suv qo‘shish bilan so‘ndiriladi. Ohak hamiri elak orqali
tindirgichga quyiladi. Ohak hamiri qo‘shimcha saqlab turmasdan ham
ishlatish mumkin. ssiq suv ishlatilganda so‘nish tezligi ortadi.
Uzluksiz ishlovchi ohak
so‘ndirgichning termomexanik konstruksiyasi ana shunga asoslangan. Ohak
so‘ndirilishida chiqqan issiqlik hisobiga suv isiydi. So‘ndirish barabani
ikki silindrdan iborat bo‘lib, biri ikkinchisiga joylashtirilgan.
Orasidagi bo‘shliq issiqlik almashtirgich vazifasini o‘taydi. Silindrning
1 kamerasi so‘nish ro‘y beradi, ikkinchi kamerada po‘lat sharlar yordamida
so‘ndirilmagan zarrachalar maydalanadi.
Chexiyada karbonat xom ashyolardan bo‘lakli va kukunsimon ohak ishlab
chiqarish o‘zlashtirilgan. Kukunsimon so‘ndirilmagan ohak ishlab chiqarish
shaxta pechlarida ishlab chiqarish bilan birgalikda amalga oshiriladi.
Shaxta pechlarida maxalliy ochiq konlardagi 7-8 sm o‘lchamdagi maydalangan
ohaktosh bo‘laklari ishlatiladi. 7 sm dan kichik bo‘laklar qayta bolg‘ali
maydalag‘ichda maydalanib keyin havoli separotorlarda 2 fraksiyaga
ajratiladi: ohakning (0,2-2,5) yuqori dag‘al qismi qayta ohakka ishlanadi.