Umumiy psixologiya fanidan “Evolutsion psixologiyaga kirish”

Evolyutsion psixologiyaga umumiy nuqtai
Charlz Darvinning tabiiy tanlanish haqidagi g'oyalari singari, evolyutsion psixologiya ham unchalik qulay bo'lmagan moslashuvlar uchun inson tabiatining qanchalik qulay moslashuvi tanlanganiga e'tibor beradi. Psixologiya sohasida ushbu moslashuvlar hissiyotlar yoki muammolarni hal qilish qobiliyatlari shaklida bo'lishi mumkin. Masalan, moslashuv potentsial tahdidlarga nisbatan hushyor bo'lish tendentsiyasi yoki guruhlarda birgalikda ishlash qobiliyati kabi narsalarni o'z ichiga olishi mumkin. Evolyutsion psixologiyaga ko'ra, ularning har biri dastlabki odamlarning omon qolishlariga yordam bergan bo'lar edi. Tahdidlarga ehtiyot bo'lish odamlarga yirtqichlardan qochishga yordam beradi va hamkorlikda ishlash odamlarga o'z guruhidagi boshqalar bilan resurslar va bilimlarni bo'lishishga imkon beradi. Evolyutsion psixologiya sohasi evolyutsion bosim qanday qilib shunga o'xshash moslashishga olib kelganligini ko'rib chiqadi. Evolyutsion psixologiya ikkala makroevolyutsiya bilan ham bog'liqdir, chunki u inson turlarining (xususan, miyaning) vaqt o'tishi bilan qanday o'zgarganligini ko'rib chiqadi va u mikroevolyutsiyaga taalluqli g'oyalardan kelib chiqadi. Ushbu mikroevolyutsion mavzular DNKning gen darajasidagi o'zgarishlarni o'z ichiga oladi. Psixologiya fanini biologik evolyutsiya orqali evolyutsiya nazariyasi bilan bog'lashga urinish evolyutsion psixologiyaning maqsadi hisoblanadi. Xususan, evolyutsion psixologlar inson miyasi qanday rivojlanganligini o'rganishadi. Miyaning turli mintaqalari inson tabiatining turli qismlarini va tana fiziologiyasini boshqaradi. Evolyutsion psixologlar miya juda aniq muammolarni echishga javoban rivojlangan deb hisoblashadi. Evolyutsion psixologiya intizomi psixologiyaning an'anaviy tushunchasini birlashtirgan oltita asosiy printsiplarga asoslanib, miyaning qanday ishlashi haqidagi evolyutsion biologiya g'oyalari bilan bir qatorda. Ushbu tamoyillar quyidagilar:
-Inson miyasining maqsadi axborotni qayta ishlashdir va shu bilan u tashqi va ichki ogohlantirishlarga javob beradi.
-Inson miyasi moslashgan va ham tabiiy, ham jinsiy tanlanishdan o'tgan.
-Inson miyasining qismlari evolyutsion vaqt ichida yuzaga kelgan muammolarni hal qilishga ixtisoslashgan.
-Zamonaviy odamlar uzoq vaqt davomida muammolar qayta-qayta takrorlangandan so'ng rivojlangan miyalarga ega.
-Inson miyasining aksariyat vazifalari ongsiz ravishda amalga oshiriladi. Yechish oson ko'rinadigan muammolar ham ongsiz darajada juda murakkab asabiy javoblarni talab qiladi.
-Ko'pgina ixtisoslashgan mexanizmlar butun inson psixologiyasini tashkil etadi. Ushbu mexanizmlarning barchasi birgalikda inson tabiatini yaratadi.
Evolyutsiya nazariyasi turlarning rivojlanishi uchun psixologik moslashuvlar sodir bo'lishi kerak bo'lgan bir necha sohalarga taalluqlidir. Birinchisi, ong, ogohlantirishlarga javob berish, o'rganish va motivatsiya kabi asosiy yashash qobiliyatlarini o'z ichiga oladi. Tuyg'ular va shaxsiyat ham ushbu toifaga kiradi, garchi ularning evolyutsiyasi asosiy instinktiv omon qolish qobiliyatlariga qaraganda ancha murakkabroq. Tildan foydalanish psixologiya doirasidagi evolyutsion miqyosda omon qolish qobiliyati sifatida ham bog'liqdir. Evolyutsion psixologiya tadqiqotlarining yana bir muhim yo'nalishi - bu turlarning ko'payishi.Evolyutsion psixologlar odamlar sherikdan nimani izlashlarini va bu afzalliklar evolyutsion bosim tufayli qanday shakllanganligini o'rganadilar. Tabiiy muhitda boshqa turlarning kuzatuvlariga asoslanib, odamlarning juftlashuvi evolyutsion psixologiyasi, urg'ochilar o'z sheriklarida erkaklarnikiga qaraganda ko'proq tanlangan degan fikrga moyil. Bizning boshqa odamlar bilan qanday munosabatda bo'lishimiz evolyutsion psixologiya tadqiqot markazlarining uchinchi asosiy yo'nalishi. Ushbu katta tadqiqot sohasi ota-onalar, oilalar va munosabatlardagi o'zaro munosabatlar, qarindosh bo'lmagan odamlar bilan o'zaro aloqalar va shu kabi g'oyalarni birlashtirib madaniyatni yaratish bo'yicha tadqiqotlarni o'z ichiga oladi. Tuyg'ular va til bu o'zaro ta'sirga, shuningdek, geografiyaga katta ta'sir ko'rsatadi. O'zaro aloqalar bir xil hududda yashovchi odamlar orasida tez-tez uchraydi, bu oxir-oqibat ushbu hududda immigratsiya va emigratsiya asosida rivojlanib boradigan ma'lum bir madaniyatni yaratishga olib keladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Абдуллаев А.А. Очерки истории развития медицины в Хорезме. Т., 1980. 160 с.
2. Abu Ali Ibn Sino. Tib qonunlari. X jildli. Т., 2000.
3. Адизова T.M. Психокоррекция. (Учебное пособие). Т., 2005.
4. Vasila Karimova. Salomatlik psixologiyasi. Т., 2005.
5. Визел Т.Г. Основы нейропсихологии. М.: 2000.
6. Гельмут К., Дженифер Б. Гипнотерапия. М. 2002.
7. Джудит Тодд, Артур К. Богарт. Основы клинической и консультативной психологии. / Пер с англ. СП Б 2001.
8. Ibadullayev Z.R. Dominant va subdominant yarim sharlarning o'tkir ishemik zararlanishlarida xotira buzilishining neyropsixologik tahlili / / «Umumiy amaliyot vrachi» jurnali. 2001. 3. 71-74 b.
9. Ибадуллаев 3.P., Асадуллаев М .М . История нейропсихологических открытий (к 100-летию А.Р. Л ури я)// Ж урнал Неврология. 2002. 1. С.48-51.
10. Ибадуллаев З.Р. Нейропсихологический анализ расстройства памяти при кровоизлияниях в область зрительного бугра / / Журнал «Ученые записки» им. И .П.Павлова. 2002.2. С. 125-127.
11. Ибадуллаев З.Р. М ежполуш арная функциональная асимметрия и нейропсихологические синдромы при церебральных инсультах, пути их коррекции. Д и сс.... докт. мед. наук. Т. 2005.
12. Изард Е.Е. Психология эмоций. — СПб.: Питер.М. 2000.
13. Карвасарский Б.Д. Клиническая психология. М ., 1990.
14. Karimova V.M. Psixologiya. Т., 2003.
15. Лурия А.Р. Основы нейропсихологии. М., 2002.
16. Мажидов Н .М . О нервной системе в трудах Абу Али ибн Сины / Журнал Неврология. 2001. 1. С.2-3
17. Olimov Х.О., Olimov U.X. Psixiatriya klinikasining muqaddimasi. T. 1997.
18. Дмитриева Т.Б. Клиническая психиатрия: Рук-во для врачей и студентов. М. 1999.
19. Корвасарский Б.Д. Психотерапия. СПб.: Питер. 2000.
20. С ах ак и ан У .С . Т е х н и к а к о н с у л ь т и р о в а н и я и психотерапия. Пер с англ. М.: 2000. www.ziyouz.com kutubxonasi
21. Хомская Е .Д ., Ахутина Т.В. М еждународная кон ­ ференция памяти А..Лурия: Сборник докладов. М.: 1998.
22. Яхно Н .Н., Штульман Д.Р. Болезни нервной системы: Рук-во для врачей. М.: 2001.
23. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии: В 2 т. - Спб.: Питер, 2002.
24. Семенович А.В. Нейропсихологическая диагностика и коррекция в детском возрасте. М.: 2002.
25. Солсо К. Когнитивная психология. М.:2002.
26. Сукиасян С.Г. Соматизированные психические наруш ения //Ж урнал неврологии и психиатрии. 2001. 2. С. 57-61.
27. Хомская Е.Д. Нейропсихология. СПб.: Питер 2005. — 496 с.
28. Хомская Е.Д. Батова Н.Я. Мозг и эмоции. М.: МГУ, 1998.
29. Xo‘jayeva N .I., Shoyusupova A.U. Psixiatriya. Toshkent. 0 ‘quv adabiyoti. 1995.
30. Ergashev SH.B. Abu Ali Ibn Sino buyuk merosi va zamonaviy fan yutuqlari. Т., 2000.
31. Qodirov A.A. Tibbiyot tarixi. Т., 1994.
32. Qosimov E.Y. Shifokoming nutq madaniyati va bemor bilan muloqot san’ati. T. 2001.
Internet saytlari:

1. 
   http://textshare.tsx.org
   
2. 
   http://www.mgimo.ru/fileserver/
   
3. 
   http://www.ssu.runnet.ru/...
   
4. 
   http://www.philol.msu.ru/~rlc2001/ru/sch_14.htm
   
5. 
   http://www.voppsy.ru
   
6. 
   http://flogiston.ru/arch
   
7. 
   http://psychol.ras.ru
   
8. 
   http://psyberia.ru