Umumiy yer bilimi

MAVZU: QUYOSH SISTEMASI HAQIDA
UMUMIY TUSHUNCHA
Maqsad: Quyosh sistemasining Galaktikadagi o`rni, kattaligi, tuzilishini tasvirlash hamda ularni rasm, jadval va diagrammalarda ifodalash.
Topshiriq 1. Quyosh sistemasi Galaktika markazidan taxminan 10000 ps va Galaktika tekisligidan 25 ps. shimolda joylashgan. 1- jadvaldagi ma`lumotlardan foydalanib, Quyosh sistemasining Galaktika markazidan va Galaktika tekisligidan necha astronomik birlik masofada joylashganligini aniklang. Quyosh sistemasining Galaktikadagi o`rnini aylana shaklidagi diagrammada ko`rsating. Bunda 500 ps. 1 sm ga teng deb olinsin. Quyosh galaktikasidagi eng sovuq planeta Pluton bo`lib, TSel’siy shkalasi bo`yicha minus 182^o , farengeyt shkalasi bo`yicha minus 320<sup>o</sup> , masofasi 5912251000 km.
Topshiriq 2. 2-jadvaldagi ma`lumotlardan foydalanib, Quyosh sistemasidagi sayyoralarning Quyoshga nisbatan joylashish chizmasini chizing. Bunda gorizontal o`qda 1 sm ni 150 mln. km ga teng deb oling.
Topshiriq 3. Quyosh sistemasidagi sayyoralarning ayrim tomonlarini ifodalovchi jadvalni ko`chirib oling va tahlil qiling. (2-jadval) Jadvaldagi ma`lumotlarni taqqoslab, bu sayyoralar uchun umumiy bo`lgan qanday qonuniyatlar borligini ko`rsating.
Topshiriq 4. 2-jadval ma`lumotlari asosida sayyoralarning kattaliklarini Yer kattaligi bilan taqqoslang. Sayyoralar kattaligi qiymatlarida qanday qonuniy bog’lanishlar borligini aniqlang. Bunda orbital harakatning o`rtacha tezligi, sayyoralar zichligi, massasi, hajmi farqlariga e`tibor byering.
Topshiriq 5. Amaliy ishlar daftaringizga K. Ptolomeyning geotsentrik va Kopyernik hamda Keplyerning geliotsentrik sistemalarini millimetrovka qog’ozida byerilgan masshtab asosida chizing va uni bir biriga taqqoslang. Masshtab-1: 10 km.

1. 
   Geotsentrik nazariya.
   

Yer, Oy, Myerkuriy, Venyera, Quyosh, Mars, YUpityer, Saturn.

2. 
   Geliotsentrik nazariya.
   

Quyosh, Myerkuriy, Venyera, Yer, Mars, YUpityer, Saturn, Uran, Neptun, Pluton.