Umumiy (yoki makroiqtisodiy) iqtisodiy muvozanat

19.10.12 Iqtisodiy sikl fazalarining reproduktiv funktsiyalari.
Ishlab chiqarishning pasayishi narx mexanizmi orqali "tozalash" funktsiyasini bajaradi.
1. Inqiroz uning sababini - kapitalning ortiqcha to'planishini yo'q qiladi.
2. Depressiya, yangi qurilgan nisbatlarga moslashishning ikkinchi bosqichi.
3. Tiklanish bosqichi. Ko'payishning kengayishi va ishlab chiqarishning inqiroz darajasiga erishish bilan bog'liq.
4. Ko'tarilish bosqichi. Ishlab chiqarish samarali talabdan tashqariga chiqadi va takror ishlab chiqarish mexanizmidagi ziddiyatlarni oshiradi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida tsiklik tebranishlarning sabablari. Iqtisodiy nazariyalar iqtisodiyotning tsiklikligini ikki guruhga bo'lish asosida tushuntiradi. Ajratish:
1. Tashqi sabablar. Bularga: ilmiy-texnikaviy kashfiyotlar, siyosiy voqealar (saylovlar, inqiloblar, neft narxining oʻzgarishi, tabiiy ofatlar) kiradi. S. Jevons (quyosh dog'lari, hosil yo'q => biznes tsikli). Samuelson - harbiy mahsulotlar nuqtai nazaridan inqiroz => harbiy tovarlarni ortiqcha ishlab chiqarish.
2. Ichki sabablar. Maltus inqirozni ishlab chiqarilgan tovarlarga nisbatan daromad etishmasligi bilan bog'laydi. Karl Marks kapitalistik tuzumning ostonasi - ishlab chiqarishning ijtimoiy xarakteri va xususiy kapitalistik o'zlashtirish shakli o'rtasidagi ziddiyat.
Tashqi va ichki nazariyalarning sintezi Samuelson tomonidan amalga oshirildi. Tashqi impulslar ichki inqiroz omillari va tsiklik tebranishlarni keltirib chiqaradi. Keyns investitsion impuls va siklning asosiy dvigateli multiplikator-tezlashtiruvchi effektni sabab deb hisobladi.
Inqirozlarning sabablari kengayish va qisqarish bo'lishi mumkin pul krediti va aylanish, asoschisi Fridman. Tsikllarning siyosiy nazariyalari mualliflari M. Kalecki va Tufte iqtisodiy faoliyatning tebranishlari sababini davlatdagi amaldorlarning harakatlarida ko'rgan.
(investitsiya) I \u003d 40 + 0,47, (tejamkorlik) S \u003d -20 + 0,6 Y (milliy daromad).Javob: 462.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishsizlikning paydo bo'lishiga quyidagi yondashuvlar ajratiladi:
1. Maltusizm.
2. Marksizm.
3. Neoklassiklar.
4. Keynschilik.
Neoklassiklar. Artur Pigu "Ishsizlik nazariyasi" 1943 yil
1) Ishchilar soni ish haqi darajasiga teskari bog'liq.
2) Kasaba uyushmalarining roli o'zgarmas ish haqiga aylantirildi.
3) To'liq bandlikka erishish uchun ish haqini kamaytirish kerak.
Mehnatga bo'lgan talab \u003d ish haqi stavkasi (PL) DL \u003d F (PL) narxiga funktsional bog'liqlik
Mehnat taklifi SL=F (PL)
· Agar ishchi kuchi taklifi oshsa, bu ish haqi stavkasining pasayishiga olib keladi. PLFga.
Neoklassik modelda bozor iqtisodiyoti hammasidan foydalana oladi mehnat resurslari z.p.ning moslashuvchanligiga bog'liq.
· Agar ish haqi stavkasi yuqori bo'lsa, ishchi kuchi taklifi (M) ishchi kuchiga bo'lgan talabdan (K) yuqori bo'ladi va K M segmenti ishsizlikni ko'rsatadi.
· Neoklassik modelda ishsizlik realdir, lekin u bozor qonunlaridan kelib chiqmaydi, balki ularning buzilishi natijasida yuzaga keladi.
· Shuning uchun neoklassik kontseptsiyada faqat ixtiyoriy ishsizlik bo'lishi mumkin.
· Keynschilarning bandlik kontseptsiyasi ishsizlik ixtiyoriy emas, balki majburiy ekanligini isbotlaydi.
Xulosa: bandlik hajmi ko'proq ishchilarga emas, balki korxonalarga bog'liq, chunki ishchi kuchiga bo'lgan talab mehnat narxi bilan emas, balki tovar va xizmatlarga bo'lgan samarali talab qiymati bilan belgilanadi.
Keynson fikricha bandlik milliy ishlab chiqarish hajmi, iste'mol va jamg'arma ulushining funktsiyasidir.
Quyidagilar orasida mutanosiblikni saqlash kerak:
A) YaIM tannarxi va uning hajmlari
B) jamg'armalar va investitsiyalar
Xulosa: 1. tovar va pul bozorlarida narxlarning moslashuvchanligi to'liq bandlik uchun shart emas.
2. Bandlik darajasini oshirish uchun davlatning samarasiz aralashuvi zarur.
klassik model
Yalpi talab va yalpi taklif egri chizig’ining tashqi ta’sirlar natijasida yuzaga keladigan siljishi iqtisodiy zarbalar yoki zarbalar deyiladi. Iqtisodiyotga zarbalarning ta'siri ishlab chiqarish va bandlikning tabiiy darajadan chetga chiqishida namoyon bo'ladi. AD-AS modeli bunday zarbalar ta'sirida iqtisodiy tebranishlarning paydo bo'lish mexanizmini ochib beradi. Bundan tashqari, makro natijalarini baholash uchun ham foydalanish mumkin iqtisodiy siyosat zarbalarni neytrallash va iqtisodiyotdagi tebranishlarni bartaraf etishga qaratilgan.
Rasmda ta'minotdagi salbiy o'zgarishlarning oqibatlari ko'rsatilgan (2.1-rasm) .
Shakl 2.1 - Noqulay ta'minot zarbasi
Qisqa muddatli AS1 egri chizig'i AS2 pozitsiyasiga siljiydi.
(Bu erda shuni ta'kidlash kerakki, taklif zarbasi ishlab chiqarishning tabiiy darajasi pozitsiyasining o'zgarishiga va natijada uzoq muddatli yalpi taklif egri chizig'ining chapga siljishiga olib kelishi mumkin, ammo biz bu imkoniyatdan mavhumlashamiz. Bizning tahlilimizda.)
Agar yalpi talab o'zgarmas bo'lib qolsa, A nuqtadan B nuqtaga o'tish sodir bo'ladi: narx darajasi P0 dan P1 ga ko'tariladi va ishlab chiqarish darajasi (Y1) tabiiy Yf dan pastga tushadi. Bu holat stagflyatsiya - ishlab chiqarish darajasining inflyatsiya (narxlarning ko'tarilishi) bilan birga tushishi deb ataladi.
Ta'minotning salbiy zarbalari bilan kurashishda yalpi talabni boshqarishga qodir bo'lgan davlat institutlari ikkita siyosat variantidan birini tanlashi kerak.
Birinchi variant, shaklda ko'rsatilganidek, talabni doimiy AD1 darajasida ushlab turish bilan bog'liq. 2.1. Bu holda ishlab chiqarish va bandlik tabiiy darajadan past bo'ladi. Ertami-kechmi narxlar avvalgi darajasiga tushadi va to'liq bandlik tiklanadi (A nuqta). Bu natijaga ishlab chiqarishni qisqartirishning og'riqli jarayoni hisobiga erishiladi.
Ikkinchi variant 2.2-rasmda tasvirlangan. Tezroq tiklanish uchun tabiiy daraja ishlab chiqarish, talabni AD1 dan AD2 darajasiga oshirish kerak. Agar ADdagi o'sish jami ta'minot zarbasining kattaligi bilan mos keladigan bo'lsa, A nuqtadan C nuqtaga harakat sodir bo'ladi. Bunday holda, bu taxmin qilinadi. Markaziy bank ta'minot zarbasi oqibatlarini yumshatishga muvaffaq bo'ldi. Ushbu yechimning kamchiliklari shundaki, kelajakda yuqori narx darajasi (P2) saqlanib qoladi.

Shakl 2.2 - Noqulay ta'minot zarbasi
Shunday qilib, ADni to'liq bandlikni ham, narx barqarorligini ham ta'minlaydigan darajada o'rnatishning hech qanday usuli yo'q.
AD-AS modeli doirasidagi eng muhim muammo bozor mexanizmining to‘liq bandlik sharoitida iqtisodiy tizim muvozanatini ta’minlash imkoniyatiga ega yoki yo‘qligini aniqlashdir. Dunyoda iqtisodiy adabiyotlar Ushbu muammoni hal qilishda ikkita yondashuv mavjud: klassik va Keynscha.
Tahlilning boshlang'ich nuqtasi klassiklar tomonidan bozorlar raqobatbardoshligi haqiqatini tan olishdir. Klassik nazariyaga ko'ra, daromad va xarajatlarning tengligini avtomatik ravishda ta'minlaydigan mexanizm mavjud. Moslashuvchan narxlar, foizlar va ish haqiga asoslanib, u tovar, mehnat va pul bozorlarida birgalikdagi muvozanatni ta'minlaydi. Bu muvozanat Valras qonunida namoyon bo'ladi, unga ko'ra to'liq bandlik va ishlab chiqarish omillaridan foydalanish sharoitida yalpi talab doimo yalpi taklifga teng bo'ladi.
Klassik iqtisodchilar talab va taklif o'rtasidagi muvozanatni aks ettiruvchi ish haqi va narxlar erkin yuqoriga va pastga siljishi mumkinligidan kelib chiqadi va shu tariqa makroiqtisodiy muvozanat har doim uzoq muddatli AS egri chizig'ining vertikal segmentida tabiiy darajasida erishiladi, deb ta'kidlaydilar. milliy ishlab chiqarish. Narxning pasayishi ish haqining pasayishiga olib keladi va shuning uchun to'liq bandlik saqlanib qoladi, qiymatning pasayishi. real YaIM sodir bo'lmaydi, bu erda barcha mahsulotlar har xil narxlarda sotiladi, boshqacha aytganda, ADning pasayishi YaIM va bandlikning pasayishiga olib kelmaydi, faqat narxlarning pasayishiga olib keladi.
Shunday qilib, klassik nazariya davlatning iqtisodiy siyosati faqat ishlab chiqarish va bandlik hajmiga ta'sir qilishi mumkin, deb hisoblaydi. Shuning uchun ishlab chiqarish hajmi va bandlikni tartibga solishga davlat aralashuvi nomaqbuldir. Klassik maktab vakillari davlatni poytaxtning “tungi qorovul”i deb atagan va uning aralashuvi xavfsizlik, politsiya funktsiyalari bilan cheklanishi kerak, deb hisoblagan. Ularning qarashlari iqtisodiy roli davlatlar 1930-yillargacha hukmronlik qilgan.
Yo'qligida yopiq iqtisodiyotda yalpi talab davlat sektori iste'mol xarajatlari (C) va investitsiyalar (I) dan iborat bo'lib, umumiy taklif mos ravishda iste'mol (C) va jamg'armalarni (S) o'z ichiga oladi. AD va ASning tengligi shaklda yozilishi mumkin
C + I=C + S (2.1)
Transformatsiya natijasida I=S (2.2) ni olamiz.
Klassiklarning fikricha, jamg'arma va investitsiyalarga ta'sir qiluvchi asosiy omil haqiqiydir stavka foizi(r). Odamlar odatda tejashni afzal ko'rishadi moliyaviy aktivlar, ularga naqd pul emas, balki foiz ko'rinishida daromad keltirish. Foiz stavkasi oshishi bilan jamg’armalar (S) ko’paya boshlaydi, pul massasi esa ortadi. Investitsiyalar (I) - iqtisodiy tizim sub'ektlari sifatida firmalarning pulga bo'lgan talabi. Foiz stavkasi oshgani sayin, firmalarning investitsiya qilish istagi pasayadi, chunki qarz olish narxi oshadi. pul mablag'lari, va o'zingiznikiga sarmoya kiritish foydaliroq qimmat baho qog'ozlar va foizli daromad olish. Shunday qilib, jamg'arma o'sib borayotgan funktsiya, investitsiyalar esa foizning kamayuvchi funktsiyasidir.
Klassika nuqtai nazaridan pul bozori har qanday boshqa kabi ishlaydi individual bozor. Pulga talab (I) va pul taklifi (S) foiz stavkasi bilan muvozanatlanadi, foiz stavkasi moslashuvchan, chunki raqobat mavjud. Agar pul bozorida foiz stavkasi dastlab etarlicha past bo'lsa, u holda muvozanatsizlik yuzaga keladi: pulga bo'lgan talab pul taklifidan kattaroqdir. Bunday holda, investorlar o'rtasida erkin naqd pul uchun raqobat mavjud, investorlar ko'proq pul to'lashga tayyor yuqori foiz. Foiz stavkasi muvozanat darajasiga ko'tariladi. Aks holda, investorlar uchun raqobat mavjud va ko'proq ostida bepul naqd pul beriladi past foiz, bu yana pul bozorida muvozanatni tiklaydi.
Xuddi talab va taklifni muvozanatlash kabi investitsiya fondlari, moslashuvchan ish haqi mehnat bozorida muvozanatni ta'minlaydi. Bu muvozanat ixtiyoriy ishsizlikning mavjud emasligini, ya'ni iqtisodiyot to'liq bandlik sharoitida ishlayotganligini aytadi. Moslashuvchan narxlar bozorning keraksiz mahsulotlardan "tozalanishini" ta'minlaydi, shuning uchun uzoq muddatli ortiqcha ishlab chiqarish mumkin emas. Bozor yuzaga keladigan nomutanosibliklarni shunday tuzatishga qodirki, iqtisodiyot to'liq bandlik sharoitida ishlaydi. Klassiklarning makroiqtisodiy beqarorligi raqobatdosh bo'lmagan kuchlarning mavjudligi bilan izohlanadi: davlat va kasaba uyushmalari faoliyati.
Keyns modeli
Keyns modelining asoschisi J.M. Keyns. O'z modelida u yalpi talabning qisqarishi past daromad va yuqori ishsizlikning sababi ekanligini aytdi. iqtisodiy inqirozlar. U faqat yalpi taklif milliy daromad darajasini belgilaydi, degan klassik nazariyani tanqid qildi.
Keynschilar narxlar va ish haqining elastikligini amaliy va nazariy asoslarda shubha ostiga qo‘yadilar. Ular da'vo qiladilar:
a) kasaba uyushmalari va monopoliyalarning mavjudligi, eng kam ish haqi stavkasi to'g'risidagi qonun hujjatlari va shunga o'xshash boshqa ko'plab faktlar, mohiyatan narxlar va ish haqining sezilarli darajada pasayish imkoniyatini yo'q qiladi;
b) narxlar va ish haqini pasaytirish umumiy daromadni, demak, mehnatga talabni kamaytiradi.
Tovar va xizmatlar narxlarining egiluvchanligi shuni anglatadiki, tovar zaxiralari ko‘payib ketganda tadbirkorlar narxlarni pasaytirishni emas, balki ishlab chiqarishni qisqartirishni afzal ko‘radilar, bu esa ishsizlikning kuchayishiga olib keladi. Klassiklardan farqli o'laroq, Keyns modelida muvozanat odatda kam bandlik bilan, ya'ni imkoniyatlardan sezilarli darajada to'liq foydalanilmaslik va ishsizlik sharoitida erishiladi. Muvozanatli iqtisodiyot ishlab chiqarishning potentsial darajasiga etib bormaydi. Bu davlatning faol roli tezisini nazarda tutadi, uning asosiy maqsadi yalpi talabni rag'batlantirish bo'lishi kerak. Keynsning fikricha, talab mos keladigan taklifni hosil qiladi. Umumiy xarajatlarning ko'payishi iqtisodiyotga rag'batlantiruvchi ta'sir ko'rsatadi, ishlab chiqarish va milliy mahsulotning o'sishiga olib keladi. Umumiy makroiqtisodiy muvozanatga umumiy daromadlar (Y) xarajatlar (E) teng bo'lganda erishiladi:
C + S = C + I, (2.6)
Bu eng oddiy Keynscha identifikatsiya.
Shunday qilib, iste'mol (C) investitsiyalar (I) bilan birga samarali talabning tarkibiy qismidir. Aholi iste'moli va jamg'armalarining (S) milliy ishlab chiqarish hajmiga, mamlakatdagi narx darajasiga, bandlikka ta'sirini tahlil qilish uchun Keyns iste'mol funktsiyasi va jamg'arma funktsiyasi kabi tushunchalarni kiritadi.
Iste'mol darajasi, siz bilganingizdek, birinchi navbatda daromadga bog'liq. Asosiy psixologik qonunga ko'ra, daromad oshgani sayin iste'mol ham oshadi, lekin daromad oshganidek emas. Qolganlari saqlanadi yoki investitsiya qilinadi.
Iste'mol funktsiyasini chiziqli sifatida ko'rib chiqing:
C=a + b x Y. (2.8)
Ushbu turdagi chiziqli funktsiyalar qanday tuzilganligini eslaylik. Iste'mol funktsiyasi daromadning turli darajalarida iste'mol xarajatlarining rejalashtirilgan yoki istalgan darajasini belgilaydi.

2.3-rasm – Iste’mol funksiyasining grafigi
Komponent oflayn iste'mol deb ataladi. Bu daromadga bog'liq bo'lmagan iste'mol xarajatlari (masalan, insonning hayotini saqlab qolish uchun zarur bo'lgan kundalik xarajatlari).
Agar iste'mol funktsiyasi to'g'ri chiziq ekanligi ma'lum bo'lsa, unda aniqlanishi kerak bo'lgan yagona xarakteristika uning qiyaligidir.
Iste'mol funktsiyasining qiyaligi b koeffitsienti bilan aniqlanadi, bu iste'molga marjinal moyillik (MPC) deb ataladi.
Iste'molga marjinal moyillik - daromad o'sishining iste'molga ketadigan qismi.

2.4-rasm – Iste’molga marjinal moyillikni aniqlash
Iste'mol funktsiyasi egri chizig'ining qiyaligi b burchakning tangensi orqali aniqlanadi:
tg b \u003d DC: DY \u003d MPC. (2.9)
Jamg'arma (S) - daromadning iste'mol qilinmagan qismi.

2.5-rasm – Jamg’arma funksiyasining grafigi
Keling, tejashga marjinal moyillik (MPS) tushunchasini kiritamiz. MPS daromad o'sishining jamg'armaga ketadigan qismidir:
MPS = DS: DY. (2.10)
Iste'molga o'rtacha moyillik (APC) - iste'molga ketadigan daromad ulushi:
O'rtacha tejashga moyillik (APS) - bu jamg'armaga tushadigan daromad ulushi:
makroiqtisodiy muvozanat talab walras
MPS + MPS = 1. (2.13)
APC + APS = 1. (2.14)
2.1-jadval - Iste'mol funktsiyalari, jamg'armalar, daromadlarning ularga ta'siri
Iste'mol va jamg'arma funktsiyasini aniqlab, biz daromad darajasining ularga ta'sirini topamiz. Bundan tashqari, otxonada iqtisodiy o'sish MPS pasayadi, MPS - ko'payadi. Inflyatsiya sharoitida vaziyat teskari, chunki ko'chmas mulk, yer, zargarlik buyumlari, mo'ynalar, avtomobillar va boshqalarga talab keskin. Iste'mol va jamg'armalarga ta'sir etuvchi boshqa daromadsiz omillar ham mavjud. Xususan, boylik, narx darajalari, umidlar, iste'molchi qarzi, soliqqa tortish.
Samarali talabning ikkinchi komponenti bu investitsiyalar bo'lib, u jamg'armalardan farqli ravishda daromadga bog'liq emas. Investitsion xarajatlar darajasi ikkita asosiy fakt bilan belgilanadi:
1) kutilayotgan stavka sof foyda(Pr);
2) real foiz stavkasi, ya’ni nominal stavka minus inflyatsiya darajasi.
Umuman iqtisodiyot uchun investitsiya talabi egri chizig'i (Id) barcha investitsiya ob'ektlarini kutilayotgan sof foyda darajasiga qarab kamayish tartibida joylashtirish orqali quriladi. Shu bilan birga, investitsiyalar foiz stavkasi (r) kutilayotgan sof foyda darajasiga teng bo'lgunga qadar amalga oshirilishi kerakligini unutmasligimiz kerak. Investitsion talabning egri chizig'i pastga qarab egilib, foiz stavkasi (investitsiya bahosi) va talab qilinadigan investitsiya tovarlarining umumiy miqdori o'rtasidagi teskari munosabatni aks ettiradi.
Daromadning o'sishini (Y) aniqlashda biz o'sish sodir bo'lgan omillarni hisobga olamiz:
DY= 1:(1-MPC) x DI yoki DY = 1:(1-MPC) x HA. (2.15)
1:(1--MPC) - multiplikator - daromad o'sishi va ushbu o'sishga sabab bo'lgan investitsiyalar o'sishi o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rsatadigan raqamli koeffitsient.
Keynsning multiplikator nazariyasi hukumat, firmalar va iste’molchilarning katta xarajatlari milliy ishlab chiqarish hajmiga ijobiy ta’sir etishini isbotladi. Yalpi xarajatlarni rag'batlantirish faqat to'liq bandlik sharoitida oqlanadi. Iqtisodiyot mavjud resurslardan to'liq foydalansa, umumiy xarajatlarning o'sishi faqat inflyatsiyaga olib keladi. To'liq bandlik bilan iqtisodiyotni tiklashda jamg'armalarning roli bir necha barobar ortadi.
Keyns nazariyasining asosiy vositalari iste'mol, jamg'arma va investitsiya jadvallari bo'lib, ularda uy xo'jaliklari qancha iste'mol qilish va jamg'arish, tadbirkorlar esa daromad va ishlab chiqarishning turli darajalariga qarab, lekin ma'lum bir narx darajasida investitsiya qilish niyatida ekanligini ko'rsatadi. Garchi Keyns nazariyasi turli maktablar va oqimlar tomonidan tanqid qilingan bo'lsa-da, u samarali talab kontseptsiyasini asoslashda ijobiy rol o'ynadi. Keyns muvozanat modeli to'liq bandlik holatida avtomatik mexanizmlarning yo'qligiga asoslanadi va davlatning faol roli tezisini ilgari suradi, uning asosiy maqsadi talabni rag'batlantirish bo'lishi kerak.
Agar investitsiyalar shaxsiy iste'mol xarajatlariga "qo'shilsa", iste'mol jadvali avtonom investitsiyalarga mos keladigan masofaga vertikal ravishda yuqoriga siljiydi.

2.6-rasm - "Keyns xochi"
Endi rejalashtirilgan xarajatlar liniyasi E nuqtasida 45 ° chiziqni kesib o'tadi. Bu nuqta Y0 miqdoridagi daromad miqdoriga to'g'ri keladi. Avtonom investitsiyalar qanchalik ko'p bo'lsa, umumiy xarajatlar jadvali shunchalik yuqori bo'ladi va to'liq bandlikning "qadrlangan" darajasi yaqinroq bo'ladi. Agar davlatning o'zi avtonom xarajatlarni G amalga oshirsa, u holda jami xarajatlar chizig'i yanada yuqoriga ko'tariladi: E nuqtasi barcha resurslarning to'liq bandligi (Y*) darajasidagi daromad darajasiga mos keladigan F nuqtaga yaqinlashdi. Avtonom xarajatlarga va sof eksportga (NX)1 qo'shilgan holda, biz to'liq bandlik darajasiga tobora yaqinlashamiz (E2 nuqtasi). Umumiy fikr aniq - avtonom xarajatlarning har qanday elementining har bir qo'shilishi umumiy xarajatlar chizig'ini yuqoriga siljitadi.
Ochiq iqtisodiyotda avtonom xarajatlarning barcha elementlarini hisobga olgan holda yalpi talab AD=S+mrsY+I+G+NX shaklida ifodalanishi mumkin; mpcY iste'mol funktsiyasi ekanligini va barcha turdagi avtonom xarajatlarning yig'indisi A harfi bilan belgilanishini eslab, rejalashtirilgan yalpi talabni bizga ma'lum bo'lgan formula bilan ifodalash mumkin, ya'ni AD = A + mpcY.
Avtonom xarajatlarning har qanday tarkibiy qismlarining ko'payishi milliy daromadning o'sishiga olib keladi va ma'lum bir ta'sir tufayli to'liq bandlikka erishishga yordam beradi. iqtisodiy nazariya quyidagi bandlardan birining mavzusi bo'ladigan multiplikator effekti nomi ostida.
Makroiqtisodiy muvozanatni aniqlashda Keyns va klassik yondashuvlardagi farqlar:
1. Klassik modelda har qanday uzoq muddatli ishsizlik imkonsiz bo'lib tuyulardi. Narxlar va foiz stavkalarining moslashuvchan munosabati buzilgan muvozanatni tikladi. Keyns tomonidan taklif qilingan modelda I va S ning tengligi hatto yarim kunlik ish bilan ham amalga oshirilishi mumkin.
2. Klassik model bozorga xos bo'lgan moslashuvchan narx mexanizmining mavjudligini taxmin qildi. Keyns ushbu postulatni shubha ostiga qo'ydi: o'z mahsulotlariga talabning pasayishiga duch kelgan tadbirkorlar narxlarni pasaytirmaydilar. Ular ishlab chiqarishni qisqartiradi va ishchilarni ishdan bo'shatadi, shuning uchun barcha ijtimoiy-iqtisodiy nizolar bilan ishsizlik va bozor mexanizmining "ko'rinmas qo'li" barqaror to'liq bandlikni ta'minlay olmaydi.
3. Jamg'arma, birinchi navbatda, klassiklar nazariyasida ta'kidlanganidek, nafaqat qiziqish darajasi, balki daromad funktsiyasidir.
Shunday qilib, biz quyidagi xulosalar chiqarishimiz mumkin:
1. Klassik va keynschilarning qarashlarini AD-AS modelida tasvirlash mumkin. Bu narxlarning umumiy darajasini va milliy ishlab chiqarishning real hajmini shakllantirish omillarini ochib berish imkonini beradi.
2. Modeldagi AD egri chizig'ining manfiy qiyaligi uchta asosiy omilning ta'siri bilan izohlanadi: foiz stavkasi effekti (Keyns effekti), real boylik effekti (Pigou effekti) va import xaridlar ta'siri.
3. AD egri chizig'iga ta'sir etuvchi narx bo'lmagan omillarga daromadlar, soliqlar, foiz stavkasi, taxminlar, davlat xarajatlari, boshqa mamlakatlarning milliy daromadi, milliy valyuta kursi.
4. Yalpi taklif egri chizig'ining shakli milliy mahsulot hajmining o'zgarishi bilan uzoq muddatda birlik xarajatlarining o'zgarishini aks ettiradi.
5. Uzoq muddatli AS egri chizig'i uchta segmentdan iborat: Keyns (gorizontal), oraliq (ko'tarilish) va klassik (vertikal).
6. Klassiklarning nuqtai nazariga ko'ra, ishlab chiqarish darajasini belgilovchi yalpi taklif egri chizig'i vertikal, yalpi talab egri chizig'i esa o'zgarmas bo'lib, narx darajasini belgilaydi.
7. Keynschilarning fikricha, gorizontal yalpi taklif egri chizig'i to'liq bandlikdagi ishlab chiqarish hajmiga mos keladigan egri chiziqdan pastda joylashgan va yalpi talab egri chizig'i beqaror.
8. Oraliq davrda iqtisod yalpi ichki mahsulotning tabiiy darajasiga yaqinlashadigan narxlarning oshishi bilan birga ishlab chiqarish hajmining o'sishi kuzatiladi. Ish haqi va narxlarning egiluvchanligi bilan bog'liq bo'lgan o'zgargan talabga nisbatan narxlarning kechikishi ta'siri ham mavjud ("ratchet" effekti).
9. AD--AS modeli makroiqtisodiy muvozanatning yagona modeli emas, balki uni tushunish oson va muvozanatsiz, dinamik va ochiq iqtisodiyot modellarini shakllantirish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Muvozanat modellari milliy iqtisodiyotning real holatini tavsiflamaydi. Odatda iqtisodiyot muvozanatda emas.
Makroiqtisodiy muvozanat - bu umumiy muvozanatga erishilgan iqtisodiy tizimning shunday holati, tovarlar, xizmatlar va ishlab chiqarish omillarining iqtisodiy oqimlari, daromadlar va xarajatlar, talab va taklif, moddiy va moliyaviy oqimlar va boshqalar o'rtasidagi mutanosiblik.
1.2.2. Yalpi talab-yalpi taklif modelidagi makroiqtisodiy muvozanat
Makroiqtisodiy muvozanat nazariyasida ikkita yondashuv mavjud: klassik va keynscha. Keling, ularni alohida ko'rib chiqaylik.