Umumrivojlantiruvchi mashqlarini bajarishda turli obrazlardan foydalanish

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Umumrivojlantiruvchi mashqlarga ta’rif bering.
   
2. 
   Umumrivojlantiruvchi mashqlar necha guruhga bo‘linadi?
   
3. 
   Umumrivojlantiruvchi mashqlar uchnchi guruhi haqida nimalarni bilasiz?
   

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   N.Soatov, F.Nadjimov "Maktabda jismoniy tarbiya" 2015 yil.
   
2. 
   Salomova R.S. Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati. -T., 2014.
   
3. 
   O.V.Goncharova. Yosh sportchilarning jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirish. 4. L.A.Djalilova. Jismoniy tarbiya va sport tarixi.
   

MAVZU: TAYANIB SAKRASH.


Reja:

1. 
   Gimnastika “kozyoli”dan ko‘prikchani uzoqlashtirish va yaqinlashtirish bilan depsinib sakrashlar
   
2. 
   Uzunasiga o‘rnatilgan gimnastika “kozyoli” ustidan tayanib sakrash
   
3. 
   Oyoqlarni kerib va bukib sakrash
   

Qoida bo‘yicha sport malakasi oshgan sari qulay yugurish tezligi ham ko‘tarilib boradi (5,10,11). Boshqa razryadli gimnastlarga nisbatan malakali gimnastlarda bu tezlik ancha yuqori (bir sakrash mashqini bajarganda) ma’lumki yugurish paytida sakrovchi gavdasidan gorizontal harakatlanishi tezligi, uchish tezligi katta ta’sir ko‘rsatadi. Sakrovchidan havodagi vaqti esa depsinish kuchiga bog‘liqdir. Turli sharoitlarda katta tezlikda yugurish gimnastga snaryaddan ancha uzoqda qo‘nishga olib keladi. Yugurish vaqtida tezlanish va inersiyali yugurishdan qochish lozim. Yugurish tezligining bir ozgina tezlanishi ham oyoqlarda depsinishni bajarish sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Hatolarga yo‘l qo‘ymaslik uchug quyidagilarga rioya qilish lozim:

1. 
   Yugurishni bir xil dastlabki holatda boshlash;
   
2. 
   Doimiy yugurish masofasiga ega bo‘lish;
   
3. 
   Yugurish tezligini asta-sekin ko‘tarish, chunki keskin start harakatni xayajonlanishga olib keladi. Endi shug‘ullanayotgan gimnastlarda odatda yugurish masofasi 8-12 m dan malakali gimnastlarda esa 20-26 m dan oshmaydi. Gimnastlarning yugurayotgandagi qadam texnikasi yengil atletikachilarning qisqa masofadagi yugurish qadam texnikasidan farq qilmaydi. Kuchli gimnastlar yugurishni oyoq panjasining oldingi qismidan bajaradilar. Bunda oyoq panjalari parallel joylashmaydi. Bunday holatlarda oyoq panjalaridan richak sifatida tartibli foydalaniladi. Tayanish vaqtida oyoq tizza bo‘g‘imidan umuman biroz bo‘lsa ham bukilmasligi lozim. Chunki ishlayotgan mushaklarga tushayotgan yuklama oshib ketadi. Depsinish tayanch oyoqning to‘liq to‘g‘rilanishi va uning boldir –panja bo‘g‘imidan oxirigacha bukilishi bilan yakunlanadi.Yugurish vaqtida gimnastning qo‘l va oyoqlari turlicha harakatlarni bajaradi. Qo‘llar va oyoqlar ishini to‘g‘ri moslashtirish muvozanatni to‘g‘ri saqlashga va yugurish to‘g‘ri chiziq bo‘ylab amalga oshishiga yordam beradi. Yugurayotganda qo‘llar yarim bukilgan, qo‘l panjalari siqilgan bo‘lishi zarur. Mashg‘ulotlarda yugurish qadamilari soniga va har bir qadam uzunligiga katta ahamiyat berilishi kerak, chunki yugurishning aniqliklishi shunga bog‘liq. To‘g‘ri yugurishda qadamlar uzunligi asta-sekin oshirib borilishini xisobga olish lozim. Ammo ko‘prikka sakrab tushishdan oldingi qadam qoida bo‘yicha qisqaroqbo‘ladi. Bu avvalo gimnast o‘z e’tiborini ko‘prikka sakrashda depsinishning bajarilishiga qaratishi uchun juda zarur. Yugurish noto‘g‘ri bajarilganda (rыvkovыye uskor.podprigiv. i t.d.) qadamlar orasidagi masofa uzunligi notekis o‘zgaradi. Masalan, beshinchi qadam –145 sm, oltinchi –130 sm, sakkizinchi qadam esa oldingilaridan 20-30 sm qisqa va h.k. bo‘lishi mumkin.Mualliflar Yu.V.Menxin, S.P. Yevseyev, Yu.A. Ippolitov, V.S. Cheburayev o‘z ishlarida terma jamoa a’zolari safidagi gimnastikachi qizning a’lo darajada bajargan sakrashining qadamlari orasidagi masofa uzunligini keltiramiz: 1 –50 sm, 2 –100 sm, 3 –110 sm, 4 –115 sm, 5 –125 sm, 6 –140 sm, 7 –145 sm, 8 –155 sm, 9 –165 sm, 10 –170 sm, 11 –160 sm.Yugurish qadamlari orasidagi masofani o‘rganish gimnastikachilar va murabbiylarga yugurish texnikasidagi asosiykamchiliklarni ochishga va to‘g‘rilashga yordam beradi.Yugurish boshlanishi bilan gimnast o‘z diqqatini depsinishni (ko‘prik) joyiga, ko‘prikka sakrab tushishdan oldin zabt etiladigan to‘siq, hamda qo‘llarda snaryaddan itarilish joyini aniqlashga jamlashi zarur. Sakrashda yugurish paytida katta tezlikka erishishga intilish lozim. Bunda sportchi albatta o‘z harakatlarini nazorat qilishi va boshqarish qobiliyatini yo‘qotmasligi kerak. Bunda erishish uchun:
   

1. 
   Muntazam jismoniy sifatlarni rivojlantirib borish (tezkorlik, kuch, chidamlilik va boshqalar).
   
2. 
   Yugurish texnikasini muntazam takomillashtirib borish (yugurishni oyoq panjalarining oldingi qismi, oyoq panjalarini parallel qo‘yib bajarish).
   
3. 
   Yugurish masofasini muntazam oshirib borish.Yugurish texnikasini sodda ko‘rinishiga qaramay ko‘pgina gimnastlar uni noto‘g‘ri bajaradilar. Bu esa, bizning yugurish texnikasi bo‘yicha qilgan ishlarimiz yetarli darajada emas ekanligini ko‘rsatadi. Shu vaqtga kelib ham tayanib sakrashda keng tarqalgan hatolar juda ko‘p takrorlanadi:
   

1. 
   To‘g‘ri qo‘lar bilan yoki aksincha bo‘shashgan qo‘llar bilan;
   
2. 
   Oyoq panjalarini tashqariga chiqarib yoki oyoq panjalariga to‘liq turish;
   
3. 
   “To‘g‘ri” yoki yarim bukilgan oyoqlarda;
   
4. 
   Tana mushaklarini o‘ta tortilishi (yelkani harakatsiz xolati);
   
5. 
   Sakrab va bir oyoqqa (akset) bilan.
   

Bu hatolarning hammasi yugurish sifatiga ta’sir ko‘rsatadi va zaruriy tezlikni egallashga halal beradi