Umumtexnika fanlari va texnologiya kafedrasi ro‟yxatga olindi №2020 y ― ‖ «tasdiqlayman»

g`ijimlanuvchanlik 
deyiladi. 
Hosil 
bo`lgan 
gijimlar 
va 
burmalar 
faqat ho`llab dazmollash yo`li bilan hosil bo`ladigan plastik deformatsiyalar 
g`ijimlanishga sabab bo`ladi. Qayishqoq va elastik uzayish ulushi ancha 
katta bo`lgan tolalar bukish va qisish deformatsiya sidan keyin bir ozdan 
sekinroq yoki tezroq tekislanadi va dastlabki holatini egallaydi, shuning 
uchun g`iji mlar yo`qoladi. 
Draplanuvchanlik – gazlamalarning yumshoq, dumaloq burmalar 
hosil qilishi. Draplanuvchanlik gazlamaning massasiga, qattiqligiga va 
mayinligiga bogliq. Qattiqlik – gazlamaning o`z shaklini o`zgartirishga 
qarshilik ko`rsatish xususiyati. Egiluvchanlik – qattiqlikka teskari xossa 
bo`lib, gazlamaning o`z shaklini osongina o`zgarish xususiyatini belgilaydi. 
AMALIY MASHG`ULOT № 10 
Mavzu: GAZLAMALARNING FIZIK XOSSALARINI 
O`RGANISH 
Ishning maqsadi: gazlamalarning fizik xossalarini 
o`rganish 
 
ASOSIY MA`LUMOTLAR: 
Gazlamalarning 
fizik 
(gigienik) 
xossalariga 
gigroskopikligi, 
havo 
o‗tkazuvchanligi, bug‗ o‗tkazuvchanligi, suv o‗tkazmasligi, ho‗llanuvchanligi, 
chang oluvchanligi, elektrlanuvchanligi va boshqa xossalari kiradi. Fizik 
xossalariga qo‗yiladigan talablar gazlamalarning vazifasi bilan belgilanadi va 
ularning tola tarkibi, tuzilishi va pardoziga bog‗liq bo‗ladi. 
Gigroskopiklik gazlamaning atrof muhitdan (xavodan) nam shimish 
xususiyatini belgilaydi. Gigroskopiklik ( W
g 
%) xavoning nisbiy namligi 100% va 
temperaturasi 20 ± 2°C bo‗lganda materialning namligi. 
,
100
100
q
q
g
m
m
m
W

---

134 
bunda: m
100
 — havoning namligi 100% bo‘lganda 4 soat tutib turilgan material 
namunasining massasi, g; m
q
— absolyut quruq namuna massasi, g. 
To‗qimachilik materiallarining gigroskopiklik xossalarini baholashda 
ko‗pincha ularning haqiqiy namlik xarakteristikasidan foydalaniladi. 
Haqiqiy namlik W
h
(%) havoning haqiqiy namligida materialdagi namlik 
miqdorini ko‗rsatadi va quyidagi formuladan aniqlanadi: 
bunda: m
h
 — xavoning qaqiqiy namligida material namunasining massasi, g; m
q
 
— absolyut quruq namuna massasi, g. 
Ayniqsa, ich kiyimlik va yozgi kiyimlik gazlamalar uchun gigroskopiklik 
juda muhim hisoblanadi. Bunday gazlamalar ichida zig‗ir tolali gazlamalarning 
gigroskopikligi eng yuqori bo‗ladi. Ip gazlamalar, tabiiy shoyi gazlamalar, 
shuningdeq viskoza gazlamalarning gigroskopikligi ham yaxshi. Sintetik triatsetat 
gazlamalarning gigroskopikligi past, faqat vinol gazlamaning gigroskopikligi ip 
gazlamanikiga o‗xshaydi. Suv yuqtirmaydigan eritma shimdirish, plyonka va 
rezina qatlami qoplash, yuvilib ketmaydigan appretlar bilan ishlov berish natijasida 
gazlamaning gigroskopikligi pasayadi. 
Havo o‗tkazuvchanlik —gazlamaning havo o‗tkazish xususiyati; uning tola 
tarkibi, zichligi va pardoziga bog‗liq bo‗ladi. Siyrak gazlamalar havoni yaxshi 
o‗tkazadi, zich gazlamalar, suv yuqtirmaydigan eritmalar shimdirilgan, 
rezinalangan gazlamalar havoni butunlay o‗tkazmaydi yoki kam o‗tkazadi.