Umumuy o‘rta ta’lim maktablarining 10 sinfi uchun darslik

Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar
1.1-topshiriq. Ajratilgan so‘zlarni sinonimlari bilan almashtiring. So- dir bo‘lgan uslubiy va grammatik o‘zgarishlarni aniqlang. Hikoyadan chiqargan xulosangizni bir jumlada ifodalang.
HIKOYAT
Sulton Mahmud o‘tin orqalab ketayotgan bir cholni uchratib, rahmi kelibdi:
– Hoy qariya, – debdi u, – shu og‘ir mehnatdan qutulishing uchun senga uch-to‘rt dinor oltin beraymi yoki bitta eshak bersam bo‘ladimi, uch-to‘rt qo‘y in’om qilaymi yoki biror bog‘ ajratib beraymi?
– Ey sultonim, oltin bersang, belimga bog‘lab olar edim, bergan eshagingni minib, qo‘ylarni oldimga solib, bog‘ga borar edim va qolgan umrimni seni duo qilib chorbog‘da o‘tkazar edim, – debdi chol.
Sultonga bu gap ma’qul tushib, xuddi shunday qilishga farmon beribdi. (Ubayd Zokoniy)
1.2-topshiriq. Quyidagi so‘zlarning ma’nolarini izohli lug‘atdan aniqlab, lug‘at daftaringizga ko‘chiring: fasohat, yukunmoq, safolat, arkon, havza, sirg‘oq, valakisalang, mahdud.
2-mavzu. PUBLITSISTIK USLUB
2.1-mashq. Quyida nutq uslublari janrlariga xos misollar berilgan. Ularni davom ettiring.
Hikoya, roman, drama, g‘azal…
Ocherk, felyeton, reportaj, intervyu…
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
http://eduportal.uz 8
Ariza, e’lon, dalolatnoma, farmon…
Ma’ruza, monografiya, maqola, patent…
Askiya, gurung, alqash, qarg‘ish...
2.2- mashq. Berilgan parchalarni ifodali o‘qing.
I. Hayot – ajoyib o‘qituvchi: insho yozdiradi, o‘zingga tekshirtiradi, bahoni esa boshqalar qo‘yadi. U hech kimga yo unvon, yo guvohnoma bermaydi. Faqat ba’zi o‘quvchilargina „chipta“ni o‘zlari yasab olishadi, yonveridagilarni aldab-ishontirib yurishadi. Hayot esa bir kulib qo‘yib, o‘zining abadiy inshosini davom ettiradi. O‘zingga tekshirtiradi. Bahoni boshqalar qo‘yadi... (Omon Matjon)
II. X asrning mashhur olimi, jarrohlik ilmining otasi sanalmish Qosim al-Zahraviy bugungi kunda ham jarrohlik amaliyotlarida qo‘llanib kelayotgan bir qancha anjomlarni ixtiro qildi. Bu asboblar qatorida skalpel, jarrohlik qaychisi va ignasi bor edi. Bundan tashqari u tibbiyotda ketgut – tanada so‘rilib ketadigan tikuv ipini ham kashf qilgan. (t/me: onalar kanali)
III. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 3-ap-reldagi 173- sonli qaroriga asosan xorijiy davlatlarda ta’lim olganlik to‘g‘risidagi hujjatlarni nostrifikatsiyalash to‘g‘ridan to‘g‘ri (maxsus sinovlarsiz) amalga oshiriladigan holatlar kengaytirildi.
Eslatib o‘tamiz: diplomni nostrifikatsiya qilish bo‘yicha arizalar Davlat xizmatlari markazlari yoki Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali qabul qilinadi. (www.edu.uz)
IV. Kechqurun to‘y! Bu shodiyonadan hamma xursand, men ham yig‘ilgan bolalarga qo‘shilib shov-shuv ko‘taraman, dam shotutga o‘rmalab, kaptar uyalaridan tuxum qidiraman…To‘satdan mirzaterakka chirmashib o‘sgan aymoqli tok orasidan buvimning boshi ko‘rinadi. U meni imlab chaqiradi, qo‘lidagi ro‘molidan do‘ppimga ikki-uch bosh chillaki uzum soladi:
– Bor, mehmonxonaga eltib ber. Tog‘ang bilan kelinoying… tatib ko‘rishsin. (Odil Yoqubov)
V. Bakovul oqsoqollar beliga bittadan to‘nlik beqasam boyladi.
– Balli, kuchlaringiz barobar ekan! – dedi. Oqsoqollar bo‘sh kelmadi.
– Eb-ey, nimalar deyapsiz, rais bova? – dedi Hotam polvon. – O‘ngimga kelib edi-yu, tag‘in, Bo‘ri polvonning biron yeri lat yemasin dedim-da!
http://eduportal.uz 9
– Nima-nima? – dedi Bo‘ri polvon. – Ukkag‘ar Hotam polvon-e! Sizga o‘xshaganlarni manavi chinachog‘im bilan yiqitaman, ha! (Tog‘ay Murod)