Universiteti huzuridagi urganch axborot texnologiyalari texnikumi kompyuter injiniring yo‘nalishi 01-21 guruh talabasi rajabova durdonaning fizika fanidan mustaqil ishlari

Termoelektron emissiya, Richardson effekti— oʻtkazgichlar, qattiq va baʼzan suyuq jismlardan issiklik energiyasi taʼsirida elektronlarning vakuum yoki boshqa muxitlarga chikish hodisasi. Bu hodisa vakuumda toza metallar (W, Mo, Ta) dan 2000—2500 K trada va murakkab yarimutkazgichli katodlardan 1000 K trada kuzatiladi. Elektronlar jism sirti (emitter) dan tashqariga chiqishi uchun jism chegarasidagi potensial toʻsiqni yengishi zarur; past tralarda bu toʻsiqni yenga olmaydi. Metall qizdirilganda elektronlarning kinetik energiyasi ortib, sirtdan oʻtib, sirt atrofida fazoviy zaryad hosil qiladi. Fazoviy zaryadning elektr maydoni Termoelektron emissiya jarayonini susaytiradi. Buning oldini olish uchun fazoviy zaryaddan maʼlum masofada elektrod (anod)ga musbat potensial berilib, fazoviy zaryad tortib olinadi, yaʼni termoelektron tok hosil qilinadi. Termoelektron tok emitter — katod xossasiga, anod kuchlanishiga va traga bogʻliq. Termoelektron emissiya tokining maksimal toʻyinish qiymatining kuchlanishga bogʻlikligi Chayld — Lengmyur formulasi bilan ifodalanadi. Termoelektron emissiya koʻpgina elektrovakuum asboblar va ion asboblar ishlashining asosi hisoblanadi. Uni dastlab 1900—01 yillarda O.U. Richardson oʻrgangan. Richardson — Deshman formulasi yarimoʻtkazgichli emitterlar uchun ham oʻrinli, ammo bunda Termoelektron emissiya hodisasining mohiyati metallarnikidan farq qiladi. Termoelektron emissiya katodlar ishlab chiqarish, elektrovakuum va gazrazryad qurilmalarning asosini tashkil etadi.

Termoelektron emmissiya
Qizdirilgan metalldan elektronlarning ajralib chiqish hodisasini termoelektron emissiya hodisasi deb aytiladi.Termoelektron emissiya deb qizdirilgan katoddan elektronlarning sochilish jarayoniga aytiladi.Termoelektron emissiya,Richardson effeti-o’tkazgichlar,qattiq va ba’zan suyuq jismlardan issiqlik energiyasi ta’sirida elektronlarning vakuum yoki boshqa muhitlarga chiqish hodisasi.Bu hodisa vakuumda toza metellar (W,Mo,Ta)dan 2000-2500K trada va murakkab yarimo’tkazgichli katodlardan 1000K trada kuzatiladi.
Elektronlar metalldan tashqariga chiqishi uchun A=e*u chiqish ishini bajarishi bajarishi shart.Elektronlarni metallardan ajralib chiqish uchun bajarish kerak bo’lgan ishga chiqish ishi deyiladi.Chiqish ishi quyidagicha topiladi.
A=e*(φ1-φ2)
Elektronlar jism sirti(emitter)dan tashqariga chiqishi uchun jism chegaradagi potensial to’siqni yengishi zarur; past tradarda bu to’siqni yenga olmaydi.Metall qizdirilganda elektronlarning kinetik energiyasi ortib sirtdan o’tib sirt atrofida fazoviy zaryad hosil qiladi.Fazoviy zaryadning elektr maydoni Termoelektron emmissiya jarayonini susaytiradi.
Buning oldini olish uchun fazoviy zaryaddan ma’lum masafoda elektrod(anod)ga musbat potesial berilib fazoviy zaryad tortib olinadi,ya’ni termoelektron tok hosil qilinadi.Termoelektron tok emitter –katod xossasiga anod kuchlanishiga va traga bog’liq.Termoelektron emmissiya ko’pgina elektrovakum asboblar va ion asboblar ishlashining asosi hisoblanadi.
Buning oldini olish uchun fazoviy zaryaddan ma’lum masofada elektrod(anod)ga musbat potensial berilib fazoviy zaryad tortib olinadi, ya’ni termoelektron tok hosil qilinadi.Termoelektron emmissiya hodisasining mohiyati metallarnikidan farq qiladi.Termoelektron emissiya katodlar ishlab chiqarish,elektrvakum va gazrazryad qurilmaning asosini tashkil etadi.Yuqori temperaturadagi metallardan elektronlarning ajralib chiqish hodisasiga termoelektron emmissiya deyiladi.