Universiteti jizzax filiali

Mehnat birligiga to„g„ri keladigan

mahsulot hajmi

Vino (litr)	Mato (metr)
Angliya	12	6
Portugaliya	8	4

Qiyosiy ustunlik nazariyasi keng va muhim ahamiyatga ega. Biz ko’rib chiqqanimizdek, olimlar ham, merkantilistlar ham davlatlar o’rtasidagi ayirboshlash yoki savdoni boshqalarning xarajatlari orqali faqat bir tomonga samara kelishi tarzida ko’rib chiqishgan. Buning sababi shundaki, ular ko’r-ko’rona tovarlarning umumiy hajmi doimiy bo’ladi, deb hisoblashgan: shuning uchun bitta tomon foyda ko’rsa, boshqa tomon yutqizgan. Bunday yondashuvni boshqa nazariyalarda ham kuzatish mumkin, ular iqtisodiy ayirboshlashlarni murosasiz jarayonlar deb qarab, bunda g’oliblar va mag’lublar bo’ladi, deb hisoblashgan.

Rikardo o’zining qiyosiy ustunlik nazariyasi bilan tomonlar o’rtasidagi ixtiyoriy savdo yoki ayirboshlashni ikkala tomonga ham foyda keltirishi mumkinligini isbotladi, chunki qiyosiy ustunlik tovar ishlab chiqarishning ixtisoslashuviga olib keladi, bu esa ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi va natijada yalpi ishlab chiqarish ortadi. Bu g’oyaga kichik shahar, mamlakat va xalqaro savdo nuqtayi nazaridan yondashish mumkin. Faraz qilaylik, shahardagi eng yaxshi advokat bir vaqtning o’zida eng yaxshi kotiba ham hisoblansin. U o’zining shaxsiy yuridik ishlarini kompyuterida terib, o’zi bosmadan chiqaradimi? Yo’q, u o’ziga kotiba yollaydi, chunki u yuridik ishlarida ham, kotibalik ishlarida ham mutlaq ustun bo’la olmaydi, bu qiyosiy ustunlik nazariyasida vaqtni tejab, yuqori daromad olishga teng. Uning kotibasi bo’lsa ixtiyoriy ravishda advokatning soatbay ish haqidan ancha past bo’lgan ish haqiga rozi bo’lib, kompyuterda ishlaydi, keyinchalik u o’z sohasidagi qiyosiy ustunlik nazariyasi natijasi boyicha ancha ta‘minlangan xodimga aylanadi. Qiyosiy ustunlik amaliyotida

mahsuloning umumiy summasida: iqtisodiy hissa yuqori bo’ladi. Demak, uni advokat va kotiba o’rtasida, Nyu York va Kaliforniya, Angliya va Portugaliya o’rtasida qo’llash mumkin.

Sanoatni tashqi savdodan himoya qilishga asoslangan merkantilistik yondashuv Smitning mutlaq ustunlik nazariyasiga teskari nazariya hisoblanadi. Shuningdek, ushbu nazariya jamiyatda nisbiy taqchillik natijasida kelib chiqadigan kelishmovchiliklarni, iqtisodiy subyektlar o’rtasidagi tovarlarni ixtiyoriy ayirboshlash orqali ishlab chiqarish yalpi hajmini ko’paytirish va o’zaro foydani ko’paytirishga hamda shu asosda yuqoridagi kelishmovchiliklar bartaraf etilishiga sababchidir. Advokat ham, kotiba ham qiyosiy ustunlik nazariyasini tushnishlari shart emas, chunki bu nazariya ular qanday o’ylayotganlarini emas, balki qanday harakat qilayotganligi bilan izohlanadi.