Universiteti turon zarmed universiteti

Monarxiya (bir kishi tomonidan boshqarish); b). Aristokratiya (oliy tabaqa-ozchilik tomonidan boshkarish); v) Demokratiya (ko`pchilik-xalq hokimiyati) kabilarni ko`rsatib o`tadi.
Ulug` faylasuf Aristotel (mil. avv. 334-322 yillar) falsafiy masalalarni hal etishda materializm va idealizm o`rtasida ikkilanadi. U o`zining falsafiy qarashlarini ilgari surarkan, o`z ustozi Platonga qarshi boradi, ya‘ni Platon falsafasini rad etadi. Masalan, Platonning ,,Ruhlar" nazariyasini rad etib, moddiy dunyoning haqiqiy dunyo ekanligini, uning hamisha mavjudligi va ob‘ektiv harakterga egaligini, Platon ,,ruhi"ga muhtoj emasligini ta‘kidlab o`tadi.
Aristotel olam besh element - suv, olov, tuproq, havo va ilohiy efirdan iboratligini ko`rsatib, osmon va yulduzlarni ,,ilohiy efir" deb ta‘kidlaydi. Uningcha, moddiy dunyo ob‘ektivdir. Undagi barcha narsalar bir-biriga to`xtovsiz o`tib turadi va ularning asosida faqat materiya yotadi. Tabiat doim harakatda. Moddiy dunyo hamisha mavjud bo`lgan va mavjudligicha qoladi. Moddiy dunyo inson bilimlarining asosiy manbaidir. Inson o`z sezgilari orqali uni his qiladi va uning mavjudligini anglab yetadi.
Aristotel o`zining davlat to`g`risidagi fikrlarini ilgari surib, uning monarxiya (bir shaxs idora qiluvchi); aristokratiya (ozgina shaxslar idora kiluvchi) va demokratiya ( xalqning idora qilishi)ga asoslanuvchi davlat tuzumlarining mavjudligini ko`rsatib o`tadi. Shuningdek u, har qanday davlat tili zararli aynigan davlat tipiga ham aylanishi mumkin. Chunonchi, monarxiya aynib tiraniyaga, ya‘ni bir shaxsning nazoratsiz hukmronligiga aristokratiya aynib oligarxiyaga, ya‘ni barcha noz-ne‘matlarni o`ziniki qilib olgan shaxslar hukmronligiga aylanib ketishi mumkin. Demokratiya aynib oxlokratiyaga, ya‘ni olomon- qora xalqning tartibsiz hukmronligiga aylanib ketishi mumkin.
V asrning ikkinchi yarmiga kelib, Elladada ijtimoiy hodisalarni o`rganishni o`z oldiga asosiy maqsad qilib qo`ygan ilmiy-falsafiy oqim paydo bo`ldi. Bu oqim vakillari o`zlarining ,,sofistlar", („sofist"dastlab,,donishmand", ,,bilimdon", „olim"| kabi ma‘nolarni anglatgan, so`ngra bu ibora falsafa muallimlariga nisbatan laqab sifatida ishlatilgan) deb ataganlar. Sofistlar o`z davrining bilimdon kishilari bo`lib, o`z zamondoshlarining zehnini boyitish va ilmli-ma‘rifatli) bo`lishlarida katta rol o`ynaganlar. Ular yoshlarga nafaqat astronomiya, geometriya, musiqa, mantiq, falsafa kabi fanlardan ilm berganlar, balki insoniy hayot muammolaridan, davlatning vujudga kelishi va tuzilishi, siyosiy hayotni tashkil etish ) masalalaridan ham saboq berganlar.