University of economics and pedogogy instituti

II.3. Hozirgi davrda jahonda ta ’lim tizimining ahvoli.
Rivojlangan xorijiy
davlatlar ta ’lim tizimini o ‘rganish maqsadida AQSH, Fransiya, Yaponiya
davlatlarining t a ’lim tizimi tarkibini yoritmoqchimiz.
1. Amerika Q o ‘shma Shtatlarida ta ’lim tizimi quyidagi bosqichlarni
o ‘z ichiga oladi:
1. M aktabgacha tarbiya muassasalari — 3 yoshdan 5 yoshgacha
bo'lgan bolalarni tarbiyalashga xizmat qiladi;
2. Boshlang‘ich maktablar (1—8-sinflar) — 6 yoshdan 13 yoshgacha
boMgan bolalar ta ’lim oladilar;
3. 0 ‘rta maktablar (9— 12-sinflar) — 14 yoshdan 17 yoshgacha
boMgan bolalarning ta ’lim olishlari uchun imkoniyat yaratadi. 0 ‘rta
maktab quyi va yuqori bosqichdan iborat.
4. O liy t a ’lim — 2 yoki 4-yil m o b ay n id a k o llejlar h am d a
universitetlarda amalga oshiriladi.
5. Universitetlar va boshqa oliy o ‘quv yurtlari tarkibida tashkil
etiladigan aspirantura va doktoranturadir.
A Q S H da majburiy ta ’lim 16 yoshgacha amal qiladi. M amlakatda
faoliyat yuritayotgan o ‘quv yurtlari davlat, jam oa, xususiy tasarruflar
ham da diniy muassasalarga tegishli b o ‘lishi mumkin.
Amerika Q o ‘shm a Shtatlarining maktablari uchun yagona o ‘quv
rejasi yo‘q. H ar bir shtat o ‘z o ‘quv rejasiga ega. Shunga ko‘ra Shtatlarda
boshlang‘ich ta ’lim 4, 5, 6 va 8-yillik boMishi mumkin.
II. Y a p o n iy a t a ’lim tizim i o ‘z ichiga m a k ta b g a c h a tarbiya
muassasalari, boshlang‘ich maktablar, yuqori o ‘rta maktablar hamda
oliy ta ’lim beradigan universitetlami oladi.
Bolalar bog‘chalariga bolalar 3—5 yoshlarida boradilar va 3, 2, 1-
yillik ta ’lim kurslariga jalb qilinadilar.
Boshlang‘ich maktabga bolalar 6 yoshdan boradi va 6-yil o ‘qiydi.
Boshlang‘ich maktabni tugatgandan keyin kichik o ‘rta maktabda 3-yil
ta’lim oladilar. Yaponiyada 9-yillik bu ta ’lim majburiy b o ‘lib, barcha
bolalar bepul o ‘qitiladi, ular tekin darsliklardan foydalanadilar.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Yuqori bosqich o ‘rta maktab Yaponiyada ixtiyoriy boMib, uning
kunduzgi, kechki va sirtqi turlari mavjud. 0 ‘qish m uddati 3-yil.
Oliy ta ’limga yuqori bosqich o ‘rta maktablarni tugatgan bitiruvchilar
qabul qilinadilar. Oliy ta’limni universitetlarda olish mumkin. Oliy
t a ’lim tizimiga kirgan bo‘lsada, o ‘rta maxsus t a ’lim beradigan kichik
kollej, texnik kollej, maxsus tayyorgarlikdan o ‘tish im konini beruvchi
kollejlar ham mavjud. Yaponiyada faoliyat olib borayotgan 460 ta
universitetning yarmidan ko‘pi xususiydir.
111. Fransiyada ta ’lim tizimi quyidagi bosqichlarasosidashakllangan:
1. M aktabgacha tarbiya — 2 yoshdan 6 yoshgacha bolalarni o ‘z
ichiga oladi.
2. Boshlang‘ich ta ’lim — 6 yoshdan 11 yoshgacha bo‘lgan bolalarning
3 bosqichda ta ’lim olishlariga imkon beradi. Tayyorlov bosqichi uchun
1-yil, elementar kurslar uchun 2-yil ta ’lim m uddati belgilangan.
Boshlang‘ich ta’limning 3-bosqichi 2-yillik chuqurlashtirilgan bosqichdir.
3. 0 ‘rta ta ’lim ikki bosqichda beriladi. 0 ‘rta t a ’limning birinchi
bosqichi 4-yillik ta ’lim beruvchi kollejlar, ikkinchi bosqich esa 3-yillik
t a ’lim beruvchi litseylarda amalga oshiriladi. 3-yillik litseyni tugatgan
bitiruvchilar «Bakalavr» darajasini olish uchun imtiqon topshiradilar.
4. Oliy t a ’lim universitetlar va oliy ixtisoslik m aktablarida olib boriladi.