Urbanizatsiya muammolari. Aholining urbanizatsiyasi Urbanizatsiya va uning ijtimoiy oqibatlari

Jismoniy omillar : quyosh radiatsiyasi va kosmik
kelib chiqadigan boshqa fizik ta'sirlar (galaktika, oy,
sayyoralararo magnit maydon va boshqalar),
harorat, namlik, harakat tezligi va havo bosimi,
o'rab turgan sirtlarning harorati (qurilish inshootlari,
tuproq, uskunalar va boshqalardan radiatsiya
harorati va boshqalar). .), shovqin, tebranish,
ionlashtiruvchi nurlanish, yorug'lik, elektromagnit
to'lqinlar va boshqalar.
Kimyoviy omillar : havo, suv, tuproq, oziq-ovqat,
qurilish materiallari, kiyim-kechak, poyabzal, turli
uy-ro'zg'or buyumlari va interyer, maishiy elektr
jihozlari, sanoat uskunalari va boshqalar tarkibiga
kiruvchi tabiiy va sun'iy kimyoviy elementlar va
birikmalar (ifloslantiruvchi moddalar).
Biologik omillar : zararsiz va zararli
mikroorganizmlar, viruslar, qurtlar, qo'ziqorinlar, turli
hayvonlar va o'simliklar va ularning chiqindilari. 
va hokazo.................
shahar sifatida ko'rish mumkin 
moddiy asos
barcha
inson faoliyati. U insonning butun hayotini
ta'minlaydi: tug'ruqxonadan qabristongacha.
Shahar o'zini o'zi ta'minlaydigan tizimdir. 
Birinchi shaharlar sivilizatsiya boshlanishida
bundan 5-6 ming yil avval Dajla va Furot daryolari
vodiylarida, Nil qalʼa, harbiy-maʼmuriy markaz
sifatida vujudga kelgan. Ularning kattaligi va
joylashuvi oziq-ovqat yetkazib berish imkoniyatlari
bilan belgilanadi. Shuning uchun ham qadimgi va
o'rta asrlarda shaharlar deyarli doimo yirik daryolar
bo'yida, dengiz qirg'oqlarida rivojlangan.
Darhaqiqat, zamonaviy shaharlarning hayoti ko'p
jihatdan qo'shni mintaqadagi qishloq xo'jaligi ishlab
chiqarish imkoniyatlariga bog'liq. 
Biz uchun katta shahar doimo katta daryo bilan
bog'liq: transport, suv ta'minoti, kanalizatsiya.
Aytgancha, "ruslar", "Rossiya" so'zlari "kanal" so'zi
bilan bog'liq degan versiya mavjud. Slavlar daryolar
bo'ylab joylashdilar va tayga hududida daryolar
qishda va yozda transport yo'llari rolini o'ynadi. 
Shaharlarning kattaligi va tartibini sezilarli darajada
belgilovchi yana bir omil - bu transportning
rivojlanishi. paydo bo'lishi bilan 
temir yo'llar
shaharlarning chiziqli sxemasi amalga oshirila
boshlandi, ular katta suv havzalaridan ajralib
chiqishga muvaffaq bo'ldilar va avtomobillar paydo
bo'lishi bilan shaharsozlik konsentrik rivojlanish
sxemasini, markaziy shahar va shahar atrofiga
bo'linishni amalga oshiruvchi zamonaviy ko'rinishga
ega bo'ldi. 
Hozirgi vaqtda mutaxassislarning o'ta yirik
shaharlar va aglomeratsiyalarning nazoratsiz
o'sishidan xavotirlari kuchaymoqda. Sotsiologik
adabiyotda ular ba'zan sayyoramizning saraton
o'smalari deb ataladi. AQShda maxsus vazirlik
tashkil etildi 
uy-joy qurilishi
va Shaharsozlik, AQSh
Prezidenti huzuridagi Shahar ishlari bo'yicha
qo'mita. Ammo bozor munosabatlari rivojlangan
mamlakatlarda yirik shaharlarda yerning yuqori
narxi kabi shahar rivojlanishining kuchli regulyatori
mavjud. 
SSSRda idoraviy rejalashtirish va moliyalashtirish
bilan 
kapital qurilish
har qanday shahar imkon
qadar ko'proq yirik korxonalarni olishga intildi.
Bunday yondashuvlarning oqibatlarini Krasnoyarsk,
Yekaterinburg, Chelyabinsk, Omsk va boshqa
millionlab aholiga ega, ekologik vaziyat nihoyatda
noqulay bo‘lgan ko‘plab shaharlar taqdiri bilan
bog‘lash mumkin. 
Zamonaviy davrda shaharlarning paydo bo'lishi va
rivojlanishining asosiy omili sanoatdir (Ulyanovsk).
Ammo jamiyatning boshqa ehtiyojlari ham bo'lishi
mumkin. Fan shaharlari, ilmiy-ishlab chiqarish,
ilmiy-tajriba markazlari (Novosibirsk
Akademgorodok, Pushchino, Baykonur), kurort
markazlari (Sochi, Anapa), port shaharlari
(Naxodka, Novorossiysk) paydo boʻldi. 
Bugungi kunda shahar rivojlanishining asosiy
cheklovchi omili atrof-muhitdir. Shuningdek, u yirik
shaharlardan aglomeratsiyalarga,
urbanizatsiyalashgan hududlarga o'tishning
negizida yotadi. Masalan, Moskva aglomeratsiyasi
o'nlab o'rta va kichik shaharlardan iborat 
umumiy
soni
15 million aholi. Yashash joyini tanlashda tabiiy
muhitning sifati tobora ustuvor ahamiyatga ega
bo'lib, migratsiya jarayonlarini belgilaydi. 
Har bir shahar milliy iqtisodiy mehnat taqsimotida
muayyan funktsiyalarni bajaradi. Bunga asoslanib,
ular quyidagilarni ajratib ko'rsatishadi: 
1. Monofunksional - asosan bitta funktsiyaga ega
shaharlar: 
... transport markazlari (yirik temir yo'l uzellari, port
shaharlari); 
... ilmiy shaharlar; 
... kurort shaharlari; 
... ma'muriy markazlar. 
2. Ko‘p funksiyali – ko‘p maqsadli shaharlar: 
... sanoat markazlari; 
... transport va sanoat markazlari; 
... xizmat ko'rsatadigan shaharlar 
Qishloq xo'jaligi
shahar tashkil etuvchi korxonalarga ega (Ulyanovsk
avtomobil zavodi va aviatsiya zavodi bilan). 
3. Demografik tarkibiga ko'ra shaharlar mavjud: 
... Aholining muvozanatli demografik tarkibi bilan. 
... Nomutanosib aholi bilan: 
- asosan erkaklar yoki 
ayol aholisi
;
- keksalar yoki yoshlarning ustunligi bilan. 
4. Aholi soniga ko‘ra shaharlar quyidagilarga
bo‘linadi: 
... Kichik - 50 dan 250 ming kishigacha; 
... O'rta - 250 dan 500 ming kishigacha; 
... Katta - 500 mingdan 2 million kishigacha; 
... Katta - 2 milliondan 5 milliongacha; 
... Juda katta - 5 milliondan ortiq odam. 
Vujudga kelish vaqtiga ko'ra, barpo etilgan va yangi
shahar posyolkalari ajratiladi. Yangi shaharlarda
ijtimoiy va demografik rivojlanishda jiddiy
nomutanosiblik va buzilishlar tez-tez uchrab turadi.
Yangi shaharlar ko'pincha yangi sanoat rivojlanishi
hududlarida shakllanadi. Masalan, shakllanish
boshidan boshlab 
G'arbiy Sibir
tayga va tundrada
neft va gaz majmuasi, 25 ta shahar qurildi. 
Urbanizatsiya inson muhitini joylashtirishning tarixiy
muqarrar bosqichidir. Uning belgilari: 
... ishlab chiqarish va aholining kontsentratsiyasi; 
... shahar va qishloq o'rtasidagi ijtimoiy-hududiy
farqlar; 
... sun'iy sohani qurish. 
Bu xususiyatlar barcha shakllanishlar uchun
umumiydir. Ularda ijtimoiy ishlab chiqarishning
jamiyatning hududiy tashkil etilishiga ta'siri aks
ettirilgan. Ishlab chiqarish kuchlari va ishlab
chiqarish munosabatlarining rivojlanishi jamiyatning
urbanizatsiya shakllari va evolyutsiyasiga katta
ta'sir ko'rsatadi. Urbanizatsiya jarayoni aholining
katta massalarining qishloqdan shaharga ko'chishi,
ularning katta va eng yirik shahar posyolkalarida
yuqori kontsentratsiyasi bilan tavsiflanadi, bu erda
cheklovchilar deb ataladigan butun chegara qatlami
shakllangan. Oqibatda qishloq aholisi kamayib
ketdi, kichik shaharlar esa urbanizatsiyaning asosiy
yo‘nalishidan tashqarida qolib ketdi. Shunday qilib,
1939 yilda kichik shaharlar va qishloqlar shahar
aholisining 41% ni, 1996 yilda esa atigi 26% ni
tashkil etdi. 
Eng yirik shaharlar o'sishda davom etmoqda.
Uchinchi ming yillikning boshiga kelib, millioner
shaharlar soni 30 tagacha ko'paydi (ular mamlakat
aholisining 28%, aholisi millionga yaqin shaharlarda
- 40% gacha). Bu fundamental texnik o'zgarishlar
va iqtisodiyotni qayta qurish bilan bog'liq. Yangi
texnologiyalarga o'tish millioner shaharlarning
megapolislarga aylanishiga olib keladi. Ularda
ishlab chiqarishni, savdo-sotiqni tashkil etish, ilmiy,
madaniy, ma'rifiy majmualar va boshqalarni yaratish
foydaliroqdir.Ularda mehnatning ijtimoiy
unumdorligi yuqori. Metropolitanlar shu vaqtgacha
va chegaragacha o'sib boradi va rivojlanadi, bu
yana mehnatning ijtimoiy unumdorligi bilan
belgilanadi. 
Ayni paytda, shaharlarning o'sishi gazlar,
zarrachalar, sanoat va maishiy chiqindilar va
boshqalarni chiqarishga qat'iy cheklovlar
o'rnatishni talab qiladi.Masalan, Tokioning tez,
nazoratsiz o'sishi, avtomobillar sonining keskin
ko'payishi. soatlab tirbandliklarga olib keldi. Endi
yaponlar o'z mashinalarini ko'chma hojatxonalar
bilan ta'minlamoqda. 
Megapolislardagi hayot insonni, uning tabiat
haqidagi tasavvurini va ruhiyatini qaytarib
bo'lmaydigan darajada o'zgartiradi. Bu insoniyat
kelajagi uchun xavfli bo'lishi mumkin. Katta
shaharlardagi yashash sharoitlari asosan insonning
genetik moslashuviga ziddir. Antropogenezning
boshida odamlar katta oilalarda yoki kichik
jamoalarda mavjud edi: hamma ko'z oldida edi.
Ular raqobat emas, balki o'zaro yordam sharoitida
yashadilar. Bularning barchasi ma'lum bir
psixologik stereotipni yaratdi va psixologik
salomatlik manbai bo'lib xizmat qilgan psixologik
munosabat odamlarning tabiat bilan birligi hissini
rivojlantirdi. Bu hayot tarzi kamida ikki million yil
davom etdi. 
Endi odamlarning katta massasi tabiatdan uzoqda,
kvartiralarda - tosh uyalarda yashaydi; jamoat
transporti shovqiniga qaramay, har bir kishi ijtimoiy
jihatdan anonimdir. Shaxs shahar haqiqati bilan
kurashadi, chunki u biologik jihatdan insonga xos
bo'lmagan narsalarni yaratadi. Mastlik,
giyohvandlik, bezorilik va hokazolar jinoyat sodir
etilishiga sabab bo'ladigan o'ziga xos norozilikdir. 
Megapolislar sayyora inqirozining ko'rinishlaridan
biridir. Uni faqat yangi sivilizatsiya, ijtimoiy
munosabatlar va qadriyatlarning yangi tuzilmasi
doirasida yengish mumkin. Ammo noto'g'ri
o'ylangan ijtimoiy muhandislik yo'lidan borish xavfli
biznesdir. Og'irlangan o'lchovlar kerak. Ular orasida
aksiomaning assimilyatsiyasi bor: inson
biosferaning elementi bo'lib, u faqat rivojlanayotgan
biosferada rivojlanishi mumkin. Bu inson va
biosferaning birgalikda evolyutsiyasi tamoyilidir.
Uchinchi ming yillikda tabiat va jamiyat birgalikda
rivojlanishi uchun odamlar Yerda yashashni
o‘rganishlari kerak. Inson o'zi yaratgan sun'iy
hodisalarni biosferaga yozib qo'yishi kerak, shunda
ular uni rivojlantiradi. Moddalarning bu yangi
aylanishi tabiatning imkoniyatlariga mos kelishi va
uning rivojlanishi va barqarorligiga hissa qo'shishi
kerak. 
Shunday qilib, megapolislarni yaratish uchun
ko'plab talablar mavjud: 
... turar-joy qurilishini rejalashtirish; 
... rejalashtirish va joylashtirish 
sanoat korxonalari
;
... park zonalarini kengaytirish; 
... mavjudligi va tabiiy hudud bilan aloqa qilish
qulayligi va boshqalar. 
Tabiiy ratsionallik tamoyilini amalga oshirish ikkita
qiyin, ammo juda muhim bosqichni talab qiladi: 
1. Tabiiy ratsionallik tamoyiliga asoslanishi mumkin
bo'lgan istiqbolli megapolis sxemasini ishlab
chiqish kerak. Ammo bu tamoyil alohida fuqarolar
va shaxslar guruhining (birinchi navbatda sanoat
tijorat faoliyatini tashkil etuvchi shaxslar) shaxsiy
manfaatlariga zid keladi, bu esa uning amalga
oshirilishiga keskin qarshilik ko'rsatadi. 
2. Metropoliyani shaharning rejalashtirilgan
rivojlanishini mantiqiy yakuniga yetkazishga, har
qanday xudbinlikka dosh berishga va har qanday
korruptsiyani yengishga qodir kuchli, vakolatli
hukumat boshqarishi kerak. 
Shaharlar va aglomeratsiyalar faoliyatining o'zi ham
umumiy, ham o'ziga xos muammolarga ega.
Ularning barchasi uchun tashrif buyuruvchilar,
jamoatchilik va atrof-muhitga moslashish,
zamonaviy uy-joy qurilishini rivojlantirish, oqilona
tashkil etish. 
Kundalik hayot
odamlarning. 
Ammo o'ziga xos muammolar ham mavjud. Yirik
shaharlarda bu ijtimoiy infratuzilmani tartibga
solish, ishlab chiqarish va madaniy-maishiy
ehtiyojlarni muvofiqlashtirish, kichik shaharlarda
mehnat resurslaridan samarali foydalanish,
obodonlashtirish, zamonaviy obodonlashtirish
majmuasi, uy-joy kommunal xo‘jaligini yaratishdir. 
Lekin eng achinarlisi shundaki, shaharning ijtimoiy
rivojlanishi haqiqatda hamon ikkinchi darajali,
qobiliyatsiz va ko'pincha ikkinchi darajali masala
sifatida qaralmoqda. 
Yangi shaharlarda ko'plab savollar tug'iladi.
Shimoliy Tyumenning Divnogorsk, Naberejnye
Chelniy shaharlarini loyihalash, qurish va ulardan
foydalanish tajribasi shuni ko'rsatadiki, aholining
kundalik hayotini oqilona tashkil etish uchun zarur
shart-sharoitlarning yo'qligi odamlarning ish va
yashash joyidan noroziligiga olib keladi va,
Natijada, migratsiya. Ijtimoiy jihatlarga e'tiborning
sustligi bir qator yangi shaharlarning eski, barkamol
shaharlariga qaraganda yashash uchun qulayroq
bo'lib qolishiga va mamlakatda mavjud
imkoniyatlardan asossiz orqada qolib ketishiga olib
keladi. 
Va shunga qaramay, ushbu darajadagi ushbu
muammolarni samarali hal qilishning yo'llari
mavjud: kadrlarning hududiy harakati, ish bilan
bandlikni jins bo'yicha tartibga solish, bo'sh vaqtni
tashkil etish shakllari va usullarini takomillashtirish,
ta'lim va sog'lomlashtirish ishlari va boshqalar. 
Shahar nafaqat odamlarning katta yig'ilishi, balki
ijtimoiy muammolarning ham jamlangan joyidir.
Sotsiologlarning fikricha, shahar qanchalik katta
bo'lsa, muammolar shunchalik keskin bo'ladi,
ularning doirasi kengayadi va ularni hal qilish
shunchalik qiyin bo'ladi. 
Shaharning sotsiologik muammolari orasida
quyidagilarni ajratib ko'rsatish mumkin: 
1. Migratsiya - yashash joyini o'zgartirish bilan
bog'liq aholining ko'chishi. Migratsiya quyidagilarga
bo'linadi: 
... qaytarib bo'lmaydigan - doimiy yashash joyini
yakuniy o'zgartirish bilan; 
... vaqtinchalik - ancha uzoq, ammo cheklangan
muddatga ko'chirish; 
... mavsumiy - yilning ma'lum vaqtlarida
harakatlanish. 
Aholining qishloqdan shaharga ko'chishi sabablari
sifatida sotsiologlar quyidagilarni ajratib
ko'rsatishadi: 
... kasbga ega bo'lish istagi; 
... ta'limni davom ettirish; 
... ijtimoiy-maishiy sharoitlarni yaxshilashga intilish; 
... oila (turmush qurish, turmush qurish); 
... qishloq xo'jaligi ishlari bilan shug'ullanishni
istamaslik. 
2. Turmush tarzi - odamlarning kundalik hayoti
xususiyatlarining majmui. Hayot tarzining
sotsiologik muammolari orasida shaxsning rolini
kamsitish alohida ajralib turadi: inson uchun shahar
emas, balki inson, aniqrog'i, mehnat resurslari,
shahar uchun. Boshqa muammolar: 
... olomon, shahar inson muhitining yuzsizligi; 
... ommaviy madaniyatni tarqatish; 
... disfunktsiyali oilalarning ko'payishi; 
... yoshlarning deviant xulq-atvori; 
... odamlarning begonalashishi va yolg'izligi. 
Uzoq vaqt davomida shaharlarning ijtimoiy
rivojlanishi maqsadli amalga oshirilmadi. Shahar
iqtisodiyotining rejalari ko'plab aloqalarning
rivojlanishini faqat rasmiy ravishda qamrab oldi va
belgilab berdi. Aslida, ular korxona darajasida hal
qilingan masalalarning yig'indisi edi. Shahar ijtimoiy
birlik sifatida muntazam aloqalarning ma'lum bir
tuzilmasi jamiyat darajasida ham, korxona
darajasida ham bunday aloqalar tuzilishidan
sezilarli darajada farq qilishi hisobga olinmadi.
Haqiqat shaharlarning tartibsiz,
muvofiqlashtirilmagan rivojlanishi edi, chunki sa'y-
harakatlar faqat shahar iqtisodiyotiga qaratilgan
edi. 
1991 yilda Rossiyaning bir qator shaharlarida ijro
hokimiyatining yangi tuzilmasi – merlar, prefektlar
va boshqa lavozimlar institutini joriy etish bo‘yicha
keng ko‘lamli eksperiment boshlandi, uning
mohiyati shahar va tumanlar rahbarlarini haqiqiy
vakil qilishdan iborat. hokimiyat va aholi ehtiyojlarini
qondirish uchun jarayonlar tashkilotchilari.
Sotsiologlar oldida bu tajribani ilmiy jihatdan
ta’minlash, shahar boshqaruvi shakllarini yanada
takomillashtirish bo‘yicha xulosalar tayyorlash
bo‘yicha ko‘plab ishlar turibdi. 
Shaharsozlik amaliyoti ijtimoiy muammolarni faqat
aholi manfaatlarini hisobga olish asosida hal qilish
mumkinligini tobora ko'proq tasdiqlamoqda.
Hozirgacha ijtimoiy mavjud amaliyot 
iqtisodiy
rivojlanish
hudud va alohida iqtisodiy, ijtimoiy va
madaniy faoliyat sub'ektlari manfaatlarining
samarali uyg'unligini ta'minlamadi. 
Ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilma, ya'ni ishlab
chiqarish va aholining kundalik faoliyatini samarali
tashkil etish uchun zarur shart-sharoitlarni
yaratuvchi tashkilot va muassasalar majmuasi
shaharlar ijtimoiy rivojlanishining alohida muhim
ob'ektiga aylanib bormoqda. Mamlakatda iqtisodiy
va ijtimoiy muammolarni shahar darajasida
kompleks hal etish tajribasi mavjud. Biroq, ko'plab
shaharlar o'zlarini topadigan sharoitlar bir-biridan
juda farq qiladi. Bu o'zboshimchalik, o'z-o'zidan
rivojlanish, me'yoriy-huquqiy bazaning yo'qligi,
markaziy va mas'uliyatsizligining natijasidir.
mahalliy hokimiyat organlari
hokimiyat organlari. 
Shahar hokimiyati e’tiborini infratuzilmani
rivojlantirishga qaratish, ularni noodatiy vazifalardan
ozod qilish ularni ishlab chiqarish vazifalarini
ijtimoiy vazifalarga qarama-qarshi qo‘yish, aholining
dolzarb ehtiyojlarini tejash zaruratidan xalos qilgan
bo‘lar edi. Lekin buning uchun shaharlarni isloh
qilish va aholining vakolatli vakillari sifatidagi
maqomini belgilash, ayni paytda real huquqiy va
moliyaviy asosga ega bo‘lish zarur. Bunday
yondashuv mablag'larni taqsimlash va
rejalashtirishda mahalliy hokimiyatlarning rolini
oshiradi. Tajriba ishonchli tarzda shuni ko'rsatadiki,
konsentratsiya hamma narsa ularning qo'lida 
uy-joy
fondi
, korxona va tashkilotlarga qarashli madaniyat
va maishiy muassasalar, muhandislik inshootlari va
kommunikatsiyalari, shuningdek, ularning ijtimoiy
infratuzilmani rivojlantirish uchun mo‘ljallangan
moliyaviy va moddiy resurslari shaharning har
tomonlama barkamol rivojlanishi, moddiy va
ma’naviyatdan to‘liq qondirish uchun qulay shart-
sharoitlar yaratadi. aholining ijtimoiy farovonligini
oshirish va barqaror ijtimoiy kayfiyatni yaratish
ehtiyojlari.
Urbanizatsiya (fransuzcha Urbanization, lotincha
urbanus — shahar) — bir tomondan, yirik
shaharlarda aholi, iqtisodiyot, madaniyat va
boshqalarning ustun kontsentratsiyasida
ifodalangan jamiyat taraqqiyotida shaharlarning
rolini oshirishning tarixiy jarayoni. , boshqa
tomondan, standartlarni shahar madaniyati va
umuman qishloqqa turmush tarzini yoyish. Bu
jarayonning kuchayishi sanoatlashtirish bilan
chambarchas bog'liq. Urbanizatsiya aholining
joylashishiga (qishloq aholisi salmog'ining shaharlar
foydasiga keskin kamayishi), uning demografik va
ijtimoiy-kasbiy tuzilishiga, turmush tarzi va turmush
darajasi va boshqalar ma'naviy),
kommunikatsiyalarga katta ta'sir ko'rsatdi. , inson
hayotining turli jabhalari o'rtasidagi munosabatlarni
mustahkamlash. U qishloq aholi punktlarida
madaniy-ijtimoiy qoloqlikni bartaraf etishga,
shakllanishiga hissa qo'shdi 
zamonaviy iqtisodiyot
va hokazo.
Urbanizatsiya jarayoni ikki bosqichdan o'tdi.
Birinchisi, qishloq aholisining shaharlarga ko'p
ko'chishi, shaharlar sonining ko'payishi, yirik
shaharlarda iqtisodiy va madaniy salohiyatning
to'planishi va to'planishi bilan tavsiflanadi. Ikkinchi
bosqichda shahar madaniyatining ustuvor
me'yorlari ommaviy axborot vositalari (matbaa,
radio, televidenie) orqali tarqatiladi va kichik
shaharlar va qishloq aholi punktlari aholisi
tomonidan rivojlantiriladi. Urbanizatsiya aholi
joylashuvi xarakterini keskin o'zgartirdi - uning
nuqta shakli aglomeratsiyalar bilan almashtirildi.
Eng yirik shaharlar atrofida turar-joy tizimlari
shakllantirilib, ta'sir muhitiga doimo yangi
hududlarni jalb qildi.
Urbanizatsiya bir qator salbiy oqibatlarga olib
keladi: aholining hudud bo'yicha taqsimlanishida
muvozanat buziladi; ekologik buzilishlar, aholining
nosog'lom muhiti muammolari - shovqin, havo
ifloslanishi, yuqumli xavf, ultratovush nurlanishi,
transport muammolari, binolarni siqish va
boshqalar; salbiy 
ijtimoiy oqibatlar
- jinoyatchilik,
giyohvandlik, fohishalik va boshqalarning o'sishi.
Shaharlar aholisining o'sishi jarayoni, shaharlar
sonining ko'payishi va ularning birlashishi,
shaharlar tarmoqlari va tizimlarining paydo bo'lishi,
shuningdek, shaharlarning rolini oshirish.
zamonaviy dunyo
urbanizatsiya deb ataladi.
Urbanizatsiya zamonamizning eng muhim ijtimoiy-
iqtisodiy jarayonidir. Uning rivojlanishida uch
bosqich mavjud:
1. dastlabki bosqich - 19-asr. Urbanizatsiya
jarayoni Yevropa va Shimoliy Amerikada boshlandi;
2. XX asrning birinchi yarmi. Bu bosqich shahar
aholisi o'sishining tezlashishi va urbanizatsiyaning
dunyoning deyarli barcha mintaqalariga tarqalishi
bilan tavsiflanadi;
3. XX asrning ikkinchi yarmi. Ushbu bosqich shahar
aholisining o'sish sur'atlarining yanada tezlashishi,
yirik shaharlarning rivojlanishi, nuqta shahardan
aglomeratsiyaga (shaharlar va qishloq aholi
punktlarining hududiy guruhiga) o'tish, shuningdek,
aholi punktlarining shakllanishi bilan tavsiflanadi.
megalopolislar (shahar aglomeratsiyalarining
birlashishi), bu esa shahar turmush tarzining
qishloq joylariga tarqalishiga olib keladi.
Urbanizatsiya jahon miqyosidagi jarayon sifatida
ko'pchilik mamlakatlarga xos bo'lgan umumiy
xususiyatlarga ega.
12/12/22, 19:12
Стр. 1 из 1