Урду жисмоний маданият факультети «Умумий жисмоний тарбия» кафедраси ўқитувчилари п ф. н. В рахимов, п ф. н. А шариповлар томонидан


Download 1.17 Mb.
bet105/156
Sana18.12.2022
Hajmi1.17 Mb.
#1029744
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   156
Bog'liq
«Баскетбол ва уни ўқитиш методикаси»

СОБИКИТТИФОКдафутбол

Советҳокимиятиўрнатилганпайтданбошлабмамлакатимиз-дачинакам оммавийфутболтараққиётиучунқулайшароитяра-тилмоқда. СҲувақтданбошлабкенг халқ оммасифизкултураваспортгажалбетилабошлади. В. И. ЛениннингкўрсагмасибиланВсевобучнингспортташкилотларитузилади. Буташки-лотларнингфаолиятинатижасиўлароқфутболмамлакатнингенг олисбурчакларигача ^тиббориб, машҳурспортўйинибўлибқолди. СҲаҳарчаваъишчипосёлкаларидаянгидан-янгико-мандалартузилмоқда. Футболмусобақаларифутболшаҳарларисифатидадонгчиқарганшаҳарлардагинаемас, балкичеккажой-лардаҳамуюштирилади. Твер, Орёл, Воронеж, Смоленск, Сара-товвабошқашаҳарларнингфутболчиларишаҳармусобақаларивашаҳарлараро учрашувларўтказадилар. У.. вақтдагикомандаларнингбиронтасидатренербўлганемас. Унингвазифасиниқисманфутболсекциясининграисиёкикомандакапитаниўтареди. Тренировкаамалда, бор-йўғидарвозагатўптепишдангинаиборатбўлиб, кенгмаънодагижисмонийтайёргарликқўлланмас, тактикмашқлартўғрисидаумумангапирмасаҳамбўлади. Лекинкейинчаликсоветфутболуслубигаасосбўлганпринцип — коллек-тивизмпринципиватанфутболиқарортопаётганўшабошланғичдаврдаёқаниқтаркибтопаётгашеди.


1922 йилиПоволже, Урал,(УкраинаваМоскватермакоман-даларивингиштирокидабиринчй1 боррасмиймамлакатбиринчи-лигиўтказилди. ФиналдаМосквакомандасиУкраинакомандаси-ни 8:0 ҳисобидаютибчиқади. -Ушайилибиринчи халқаро матчўтказилади: «Замоскворече спортклуби»нингкомандасифин-ишчиларспортсоюзи («Тул») термакомандасиниқабулқилиб, 7:1 ҳисобидағалабақилади.
Физкултуракенгашлари (1923 йилда) тузилганданкейиншаҳарларнингфутболбиринчиликлариуюшқоқликбиланўтка-зиладиганбўлди. Футболкомандалариҳамкўпайибқолди. Бувақтгакелиб, Петрограддаги 46 ташкилотдафутболкомандаларибореди, Москвадаесабундайкомандаларнингсони 30 дан ошибкетди. Москвада «Сахарники», «Трехгорка», «КраснаяПресня» кабиянгиклубларпайдо бўлади. Истеъдодлиёшларендиюзагачиқабошлайди. 1923 йилдаўтказилганИБутунроссияфизкул-турабайрамидабуайниқсаяққолкўзгаташланади. БайрамдаБошқирдистон, Закавказе, Иркуцк, Иваново, Гомел, ЙАрославлфутболчилариенгйирикшаҳарларкомандаларибиланбирқатор* даиштирокетдилар. СҲуйилиМоскваваЛенинградфутболко-мандалариўйинчиларидантузилганРСФСРтермакомандасиНорвегияваШвециянингжудакучлипрофессионалкомандала-ригақаршиўйнагандасоветфутболчиларижиддий халқаро имти-ҳонданўтдилар. РоссияФедерацияфутболчиларинингчетелгабиринчисафариниҳоятдамуваффақиятличиҚади.. УларНорве-гиятермакомандасиустидан 3:2 ҳисобида. ва Ослонингенгкучликомандалариданбиринингустидан 4:1 ҳисобидағалабагаериша-дилар. ШвециядаесаРСФСРтермакомандасиСтокголмтермакомандасибиланўйиннидуранг (5:5) қилиб, Швециятермако-мандасиустиданғалабага (2:1) еришадиваГетеборгбиланНор-чепингтермакомандалариниютади.
1924 йилибиринчиборРоссиябиринчилигиўтказилди. БиринчиликфиналидаЛенинградкомандасиМосквакомандасиниютди. СҲумавсумдаИИБутунроссияфизкултурабайрамидагифутболўйинларижудақизиқўтди. МусобақалардаУкраинатермакомандасиюксакдаражалиўйиннамойишқилади. УяримфиналдаЗакавказе термакомандасини (4:0) вафинал-даРоссиятермакомандасини (2:1) ҳисобидаютибчиқади.
1924 йилдабиринчимартамамлакатимизгаТуркиятермакомандасикелдиватўртучрашувўтказди. Мамлакаттермакомандаси, Москвава Одессатермакомандаларитуркфутбол-чиларибиланучрашдилар. Буматчлардагитўпларнингумумийҳисобисоветфутболчиларифойдасига (6:4) ҳисобибиланҳалбўлганеди.
РКП (б) МарказийКомитетининг 1925 йил 13 июлқарориСОБИКИТТИФОКдафизкултураваспортни(шужумладанфутболни) яна-даривожлантиришдажудакаттааҳамиятгаегабўлди. Буца-рорда омманитарбиялашнингенгтаъсирчанметодлариданбирибўлганфизкултураваспортникенгривожлантиришзарурлигикўрсатилганеди. МарказийКомитетқарорисоветфутболитарақ-қиётиганиҳоятдакаттатаъсиркўрсатди. ЙАнги-янгиколлективлар, шужумладаиРостов-Дон, Донецк, Боку, Таганрог, Лугансвабош-қашаҳарларкомандаларимамлакатфутболҳаётигададилцўти-лабошлади. Оммавийбазаникенгайтириш, тарбиявийишникучай-тириш, ҳарёқламажисмонийтайёргарлик, техникаватактиканитакомиллаштириш, советфутболўйиниуслубинишакллантиришендиликдасоветфутболчиларинингенгасосийвазифасибўлибқолади. М. Роммнингфутболданметодикқўлланмасичиқарилади. . Ундафутболтарихига, ўйинтехникасиватактикасига, шунингдектренировканиташкилқилишга оидмаълумотларбореди.
1927 йилдаиккинчимартаРСФСРбиринчилигиўтказилади. УндаМосква, Смоленск, Қозоғистон, Поволже, Воронеж, Урал, Сибир, ҚавказваНижнийНовгородкомандалариқатнашадилар. Бубиринчиликдамоскваликларғолибчиқдилар.
МосквадаўтказилганБутуниттифоқспартакиадаси 1928 йил-дагиенгйирикспортвоқелигибўлди. Спартакиадагатайёргар-ликдаврида област, ўлкавареспубликалардакўплабмусоба-қалар, шаҳарлараро ва^халқаро учрашувларбўлибўтади/20 дан ортиқкоманда, шужумладанАнглия, Уругвай, ФинляндияваСҲвейцарияишчифутболчилариСпартакиадафутбол- бирин-чилигиучунбаҳслашдйлар. Петровскийпаркидаянгиқурилган «Динамо» стадионидаўтганўйинларМосквакомандасиданкейинмамлакатдагиенгкучлифутболколлективлариУкраинаваЛе-нинградкомандалариеканиникўрсатди.
Мамлакатспортҳаётида, советжисмонийтарбиясистемаси-ниянадаривожлантиришдаВКП(б) МарказийКомитетининг 1929 йил 23 сентабрқароримуҳимролўйнади. Бупартияҳуж-жатидафизкултураташкилотлариишдагижиддийкамчиликлар, аввало кенг халқ оммасифизкултураваспортмашғулотлари-нинг хилма-хилформаларибилансустқамраб олинганлигиқайдетилганеди. Қарормамлакатдабутунфизкултураишини, шужумладанфутболсоҳасидагиишларникескинқайтақуришгасабаббўлди. Бутуниттифоқфизкултурасоветинингтузилиши (1930 й.) ҳамда «МеҳнатваСОБИКИТТИФОКмудофаасигатайёр» комплек* .сидасоветжисмонийтарбиясистемасинингшаклланиши (1931 й.) футболтараққиётигаижобийтаъсиркўрсатди.
Мамлакатдагифутболколлективларижиддийташкилийваметодикишларниамалга оширадилар: шаҳаркалендарлариан-чагинабарқарорбўлибқолади, ўқув-тренировкаишларияхши-ланади, шаҳарлар ( биринчилигидақатнашадиганкомандаларкўпаяди. CҲунончи, 1932 йилиЛенинградда 80 коллективдан 327 команда, 1934 йилдаеса 434 командашаҳарбиринчилигиданштирокетади. Мамлакатнингбошқашаҳарларидаҳам худдишундайўсишюзберади. Бунгазаводспартакиадалариўтказили-шиҳаманчагинатаъсиркўрсатди.
1934 футболмавсуминисоветфутболдаражасини / юксалти-ришучунқатъийкурашбошланганмавсум, дебқарашкеракбў« лади. Енгяхшифутболкомандаларидасистематиксуратдатрени-ровкаларйўлгақўйилади. Тажрибалиўйинчилартренерликиши-гажалбетилади, истеъдодлиёшларбиланишлашташкилқили-нади. Кўрилгантадбирларфутболчиларимизўйиндаражасигатаъсиретмайқолмайди, албатта. 1934 йилдафутболчиларимизТуркия, Швеция, Франция, Норвегия, CҲехословакия, Финляндия-нингжудакучлипрофессионалкомандаларибиланучрашувлар-дамуваффақиятлиўйнайдилар. Москватермакомандасининг CҲехословакияда «Жиденице» профессионалкомандасибилануч-раСҲувиўшайилдагиасосийматчбўлганеди/Буучрашув CҲехос-ловакиядагинаемас, балкибошқамамлакатлардаҳамкаттақизиқишуйғотди. CҲетелматбуотимоскваликларйирикҳисоббиланютқазишинибашоратқилганеди.Бироқмоскваликларматчдаютибчиқдилар.
1935 йилҳамфутболвоқеаларигабойбўлди. УкраинатермакомандасиФранцияваБелгиянингишчикомандаларибиланбирнечаматчўтказди. Украинафутболчилариҳаммаматчлардаютибчиқади. Украинатермакомандасинингмашҳур «РедСтар» профессионалкомандасибиланПариждабўлганучра-шувиасосийучрашувларданбўлиб, у 6:1 ҳисобида" УССРфут-болчиларифойдасигаякунланди.
Салкамйигирмайиличидафутболсоветёшларитурмушидамустаҳкамўринегаллади. Ендиликда охирииттифоқдошреспуб-ликаларваСоветИттифоқибиринчиликларибиланякунлана-диганшаҳарва областбиринчиликлари, заводспартакиадала-ри, студентваўқувчилармусобақалари, шаҳарларнингўзаро матчларийилсайинўтказиладиганбўлибқолди. СҲаҳарварес-публикаларнингтермакомандаларисоставигаянги, ёшўйинчи-ларкирибкелди. ТехникватактикмаҳоратларикучлилигитуфайлиуларузоқйилларСоветИттифоқинингенгкучлифут-болчилариҳисобланибкелдилар. В. Павлов, Л. Корчебоков, М. Семичастний, В. Гранаткин, В. Степанов, ака-укаСтаростин-лар, М. ЙАкушин, П. Дементев, Е. Елисеев, В. Федоров, В. ТТТи-ловский, А. Издкбвскийва~бошқакўагинафутболчиларшаҳар-лараро ва халқаро масъулиятлиматчлардашаҳарлар, республи-каларвамамлакаттермакомандаларишаънинишарафбиланҳимояқилибкелдилар.
Физкултураинститутларидагитадқиқотваметодикаишларикомандалартренировкасиниилмийасосда олибборишгаёрдамберди. Командалардадоимийтренеришлайдиганбўлди, такти-каинтизомимустаҳкамланди, ўйинчиларнингтехник-тактик, жисмонийвамаънавий-йродавийтайёргарлигияхшиланди. Ендитренерларўзкомандаларинингумумийкучибиланҳарбирўйин-чинингкучиниҳисобга олибгинақолмай, балкирақибимконият-ларини, ўйинтактикасивауслубини,унингўйинчиларитайёрлик
даражасивабошқа омилларниҳамҳисобга оладиганбўлдилар 1936 йилдансоветфутболитараққиётидаянгибосқичбош-ланади. Кенгҳаваскорликвакўнгиллиспортжамиятлариташ-килқилишнегизидаСОБИКИТТИФОКдабўтунфизкултураҳаракатиниқайтақуришйўли етакчифутболкомандаларининг оммавийўсишивамаҳоратиюксалишинитаъминлади.
1936.иилданбошлабшаҳарлартермакомандаларинингматчучрашувлариемас, балкиклубкомандаларинингучрашувларифутболмусобақаларигаасосқилиб олинди. 1936 йилдамамла-катимиздаасосаниккитабутуниттифоқфутболмусобақаси -^ мамлакатбиринчилигиваСОБИКИТТИФОК.кубогимусобақасиўтказилабошланди. Ушанданбериўтган ..йиллармобайнидамусобақадагигруппавақатнашчиларнингмиқдори, мусобақаларниўтказишпринципивазачётсистемасиўзгаради-ю, аммо чемпионликунво-ниучункурашўзгармайкелади. Анашукурашлардамаҳораттобораўсди, янгитактикайўллариқидирибтопилди, советфут-болуслубибарпо етилди.
1936 йиликлубкомандалариўртасидаўтказиладигандаст-лабкиСОБИКИТТИФОКбиринчилигидақатнашишучун 27 таенгяхшико-мандагарухсатетилди. Букомандалартўртгруппагабўлинади. «А» группагаМосквадантўрт («Динамо», «Спартак», «Локомо-тив», ТСДКА), Ленинградданикки («Динамо», «КраснаяЗаря»), Киевданбир («Динамо») командакиради_. ФутболданСоветИт-тифоқинингбиринчичемпионидеганунвонниМосквадинамочи-лариқўлгакиритадилар. Улартурнирнингбошидан охиригақадарбиронтаҳаммағлубиятгаучрамай, 18 имконияудан 18 очко тўплайдилар (ғалабаучун 3 очко бериларди). СҲунданкейингимусобақаларнингҳечқайс.исидабошқабиронтакомандабундайнатижагаериша олмаган. Мамлакатбиринчичемпиони " бўлганкомандасоставидаА. Квасников, Е. Фокин, Л. Корчебоков, В. Тете-рин, Е. Елисеев, А. Лапшин, А. Ремин, С. Илин, В. Павлов, М. Семичастний, В. Смирнов, М. ЙАкушинларборедилар.
1936 йилкузгибиринчиликдаеса 30 командақатнашадивабуларҳамтўртгруппагабўлинади. Тбилисинингбаҳорда «Б» группадабиринчиўринни олган «Динамо» командаси «А» груп-падачемпионликунвонинидаъво қилувчисаккизинчикомандабўлди. ҚизғинкурашдаМоекванинг «Спартак» командасиби-ринчиўриннизгаллайди. МоскваваТбилисидимамочилариунданбир очко ортдақоладилар. СОБИКИТТИФОКкубогимусобақаларида 39 шаҳардан 83 командаиштирокетади. Бу ердаМоскванинг «Ло комотив» командасифиналдаТбилисидинамочиларини 2:0 ҳисо-бидаютиб, муваффақиятгаеришади.
1937 йилгифутболмавсумиўтганйиллардагигақарагандаанчагинажонлиўтади. СҲаҳарлар, ўдкалар, областлар, иттифоқ-дошреспубликаларнингбиринчиликларивакубокўйинлариминглабколлективларниспортҳаётигажалбқилиб олади. СҲуйилимактабкомандаларинингбутуниттифоқбиринчилиги _ваколхозкомандалариўртасидаИИБутуниттифоқбиринчилигиў.т-казилади.
Мавсумдагиасосиймусобақалар — СОБИКИТТИФОКбиринчилигиваКубокўйинларигабирқанчаянгикомандаларқўшиладилар. СОБИКИТТИФОКчемшгониунвонини олишучун «А» группадагаўйинларендииккидаврада (ўзмайдониварақибмайдонида) ўтказила-диганбўлди. Буесамусобақаларнианчагинакескинлаштирди. Бундабиринчиўриннимоскваликдинамочиларишғолқиладилар. СОБИКИТТИФОКкубогиўйинларишуйилмамлакатбиринчилигимусобақа-ларидан олдинўтказилади. Фахрийсовринучун 58 шаҳардан 125 командакурашади. Финалдамоскваликдинамочилартбилисиликклубдошлариданғолибчиқадилар (5:2). СҲундайқилиб, Москвадинамочиларииккитаенгфахрлифутболсоврининингсоврин-дорибўладилар.
1937 йилмавсумидасоветфутболчилариБасконияфутбол . командасиниқабулқиладилар. БукомандаИспаниянингФранко фашистрежимигақаршикурашқатнашчиларибў\лгаиенгяхшиўйинчилардантузилганеди. БаскларСОБИКИТТИФОКдатўққизтаматч {Москва, Ленинград/Киев, Минск) ўтказиб, уларнтънг еттитасидағолибкелиб, ЛенинградтермакомандасибиланўйиннатижасинидурангқилдиларваМоскванинг «Спартак» командасигаютқаз- . дилар. Баскларўшавақтдабизучунянгилик .бўлган «Дубл-ве» системасидаўйинкўрсатдилар.
«Спартак» командасинингАнтверпенда, ўтган Халқаро ишчи-лар олимпиадасидаваишчикомандалариўртасидаПариждаўт-ганжаҳонфутболкубогиўйинл*аридақатнашганиСоветИттифо-қикомандаларинингчетеллардаги 1937 йилгиучрашувлари орасидаенгқизиқарлисибўлди. Советкомандасияримфиналдаиспанфутболчиларидан (2:1), финалдаесаНорвегиякомандаси-дан (2:0) устункелди. Парижда «Спартак» командасиАнглия (4:0) ваИспания (2:0) командалариустиданғалабагаеришди.
Баскларбиланбўлганўйин, кейинАнтверпенваПариждаўтказилганмусобақаларСоветфутболчилариниескитактиксхе-маларданвозкечишзарурлигигаузил-кесилишонтирди. 1938 йилгиспортмавсумибошдан-оёқ «учҳимоячили» системаниўз-лаштиришваянадаривожлантиришшиориостидаўтади. Айримкомандалар, чунончи, Москванинг «Торпедо», «Спартак» коман-даларидадилликбиланянгитактиксхемадаўйнашгаўтадилар. Новаторларўзнавбатидамуносибтақдирланадилар: «Спартак» иккийилқаторасига (1938 ва 1939 йилларда) СОБИКИТТИФОКбиринчили-гидаҳам, кубокўйинларидаҳамютибчиқади.
1940 йилянгиланган «учҳимоячили» тактиксхеманингқарортопишйилибўлди. ЙАнгитактика 1940 йилимоскваликдинамо-чиларўйинидажударавшанкўзгаташланди, Уларасосийеъти-борниҳужумчиларўйинигақаратадилар. Ҳужумчиларнингуз-луксизжойалмаштирибтуриширақибларҳимоясинипарокандақйлибюборар, бўшжойтанлайбилишесаендиликдаҳужумчи-ларнингасосийвамураккабвазифалариданбирибўлибқолганеди. Дарвозатомонсўнггиякунловчизарбаберишучунёкиҳалқилувчиузатишучунтўп худдианашубўшжойгаузатиббери-ларди. Москваликдинамочиларнинг 1940 йилгиСОБИКИТТИФОКбиринчилигидағалабақозонганикомандатактиккамолотинингнамойи-шибўлгам. 1940 йилгифутболмавсумифутболтактикасиватехникаситакомиллашувибилаигинаемас, баугки ^унингянада оммавийри-вожланишибиланҳамажралибтурАди.дЗаводвафабрикаларнинг, ҳарбийқисмларнинг, колхозҳамдаўқувюртларинингминглабянгикомандаларишаҳарлар, областдар, иттифоқдошреспублика-ларнингбиринчилигигавакубокюсобақаларигақўшилдилар. Масалан, мастерларкомандаларииштирокетмагандаСОБИКИТТИФОКкубо-. гиўйинларидарекордмиқдорда — 2150 командақатнашди.
1940 йилдасоветваболгарфутболчиларинингбиринчиучрашувибўлибўтган. Москвалик «Спартак» командасиБолгарияпойтахтиСофиядамамлакатчемпиони «Славия» вапойтахттер-макомандасибиланиккитаматчўтказиб, 6:1 ва 7:1 ҳисобидаиккалаучрашувдаҳамғолибчиққан. Ушайили «Славия» коман-дасиСОБИКИТТИФОКгакелиб, МоскваваЛенинграддаучтажавобучра-шувиўтказади. Болгарияликфутболчилариккиўйинда (москва-лик «Динамо» ва «Спартак» командаларигабир хил — 0:4 ҳисо-бида) ютқазадилар, бирўйинниеса (ленинградликдинамочиларбилан) дурангнатижабилан (2:2) тугаллайдилар.
УлуғВатанурушийилларидафизкултураваспортҳарбийдаврвазифаларигабўйсундирилганеди. Кўпспортчилар, шужумладанфутболчиларҳамфронтгакетдилар. СҲунгақарамай 1942 йилиМосквабиринчилигиучунъўтказилганўйинларда «Спартак» командасиғолиббўлган. 1943 йилиМосквафутбол-чиларипойтахтбиринчилигивакубогиўйинлариўтказадилар. 1944 йилнингавгустидаСОБИКИТТИФОКкубогиматчлариянаўтказилабошланди. ФиналдаТСДКАбиланЛенинграднинг «Зенит» ко-мандалариучрашадилар. Ундаленинғрадликларғолибчиқади-лар (2:1). ФахрийсовринбиринчиборМосквадан олибкетилади.
Улуғ »Ватанурушитугаганданкейин 1945 йилифутболчиларнингшаҳар, област, ўлка, республика, спортжамияти,- маҳкамабиринчилигивакубогимусобақалариянаўтказилабошланган. 1945 йилдаСОБИКИТТИФОКбиринчилигиучун 30 командаиккигруппагабўлинибмусобақалашди. МосквадинамочилариқизғигкурашдатўртинчимартачемпионунвониниқўлгакиритдиларСОБИКИТТИФОКкубогиўйинларида 32 командақатнашди. Финалдабиринчимартамоскваликиккикоманда, СоветИттифоқинингиккитгенгкучлифутболколлективи —«Динамо» биланТСДҚАкомандалариучрашдилар. Бундаармияфутболчилариғалаба. қоз*онди-лар (2:1).
МамлакатбиринчилигиваСОБИКИТТИФОКкубогимусобақалариурушйилларинингқийинчиликларигақарамай, етакчифутболколлек-тивларишшгмаҳоратиҳалиҳамилгаригидекюксакспортдаражасидаеканиникўрсатади. 1945 йилСОБИКИТТИФОКфутболчилари-нинг халқаро майдондагиажойибмуваффақиятларйилисифа-тидасоветспортитарихигакирибқолди. Москва («Динамо», ТСДКА, «Торпедо») ваТбилиси (Д^^б
Англия, Уелс, СҲотландия, Югаславия, БолгарияваРуминиястадионларида 15 матчўтказиб, уларданбиронтасидаҳамютқаз-мадилар. 12 ғалаба, 3 дуранг, 68 киритилганвабор-йўғи 25 ўтка-зибюборилгантўпжиддий халқаро имтиҳонларданшарафбиланўтгансоветфутболчиларинингмаҳоратиўсганлигидандалолатберарди.
ъМосква «Динамо» командасинингБуюкБританиянингенгяхши, дунёдаенгкучлиҳисобланганфутболклубларибиланўйини 1945 " йилдагиенгмуҳимучрашувларданбўлди. Москванингдинамо футболчилариЛондонда «CҲелси» командасибиланўтказганбиринчиматчдуранг (3:3) натижабилантугади. Бусоветфут-болчиларинингинглизпрофессионалкомандаларибилан (янаўшакомандамайдонида) биринчиучрашувиеди. СҲунданкейин-гиучрашувлардинамо футболчиларинибегонамайдонлардзҳамғалабақила олишиникўрсатди. МоскваликларКардиффдабўлганматчда 10:1 ҳисобида. зааслидаЛондоннингтермакоман-ъдасидесабўладиган, машҳур «Арсенал» командасиномиданмайдонгачиққанкомандабиланўтганучинчиматчдаеса 4:3 ҳисобидағолибчиқадилар. ДинамочиларсўнггиўйинниГлазгодаСҲотландиянинггинаемас, балкиумуманБ^уюкБританиянингенгкучликомандалариданбирибўл^ан «Глазго рейнжерс» команда-сибиланўтказдилар. Матчдуранг (2:2) натижабилантугади.
БуўйинларсоветўйинтактикасиваВатанимизўйинуслуби, жисмонийтарбияватренировканингсоветметодлариюксакдара-, жадаеканининамойишқилади.
40-йилларўрталаридасудяларимизнингўйинларгасудяликқилишметодлариҳамеътирофетилди. Советсудяларийккинчижаҳонурушигақадар халқаро- учрашувлардадеярлиқатнаш-масҳам, четеллардагисудяликметодларибилантанишҳам. емаседилар. 1945 йилданбошлабенгяхшиарбитрларимиз: (Н. Латишев, М. Дмитриев*, А. СҲелчковваб.) халқаро учра-шувлардаюксаксудяликмаҳоратининамойишқилдилар. Улармуваффақиятинингмуҳимлигиянашундаки, упайтлардасудя-ларимиз халқаро судяликбирлашмаларигақирмаганедиларваенди. судяликметодларинимустақилишлабчиқаётганеди-лар. Пировардидамамлакатимиздаўзимизнингмустақилташкилтопгансудяликмактабларимиз, шаклланганеди.
1946 йилимамлакатдагиенгкучли 12 командаўртасидаСОБИКИТТИФОКчемпиониунвони олишучункурашбўлибўтди. ТСДКАкоманда-сиғолибчиқиб, илкборанашуюксакунвонниқўлгакиритди. 16 команда орасидабўлибўтганкурашдаСОБИКИТТИФОКкубогинимос-квалик «Спартак» командасиқўлгакиритди.
1947 йилишаҳар, област, республикавабутуниттифоқмусо-бақаларида 10 мингданзиёдуюшганкомандақатнашди. СОБИКИТТИФОКИХфутболбиринчилиги 80 командаўртасидаўтказилди. Бирин-чигруппада 13 командаўйнади. CҲемпионликунвониучунМос-кванингТСДКАва «Динамо» командалариўртасидабутунмав-сумбўйидавометганкескинкурашармияфутболчиларинингғалабасибилантугади. «Спартак» командасиСОБИКИТТИФОКкубогини
тўртинчимартақўлгакиритди. Иккинч,игруппадамусобақалар 6 зонадаўтди. Зонағолиблариўзарое финалтурнириўтказди-лар. Бунда «Локомотив» (Москва) командасиютибчиқиб, 1948 йилдабиринчигруппадафутболўйиниўйнашҳуқуқиниқўлгакиритди.
1947 йилмавсумиМоскванинг «Динамо>\ командасиШвецияваНорвегиядаеришганажойибнатижаларбиланякунланади. Швециянингенгкучли «Норчепинг» ва «Гётеборг» командаларбир хил — 1:5 ҳисобидамағлубиятгаучрадилар, Норвегияниигенгяхшикомандаси «СҲейд» биланбўлганматчдадинамочилар 7:0 ҳисобидағолибчиқдилар.
1948 йилгимамлакатбиринчилигиўйинларибиринчигруппа-сида 14 командақатнашди, БиринчиўрингаасосанМосква, Ленинград, Тбилисидинамочилари, москвалик «Спартак» ваТСДКАлардаъвогарликқилдилар. CҲемпионликунвонини, шу-нингдек, СОБИКИТТИФОКкубогиниармияфутболчилариқўлгакиритди.
1949 йилимамлакатбиринчилигидаМоскванинг «Динамо» командасиютибчиқди. Рекордмиқдорда — 8500 дан ортиқко-мандаиштирокетганСОБИКИТТИФОКкубогимусобақаларимамлакати-миздафутболнинг оммавийравишдаривожтопганидандалолатберарди. Финалдамоскваликдинамочиларни 2:1 ҳисобидают-ган «Торпедо» (Москва) командасиСОБИКИТТИФОКкубогиегасибўлди.
Советҳокимиятийилларидамамлакатимизфутболчиларикат-татараққиётйўлинибосиб 5ътдилар. Футболёшларнингсевимлиўйинибўлибқолди. МамлакатимизнингМосква, Ленинград, Киев, Тбилисивабошқашаҳарларидагиенгкаттастадионларҳам,-ҳатто оддийматчларникўришни хоҳловчиларнисиғдиролмайқолганвақтларҳамбўлди. Футболусталаринингбиринчиҳамдаиккинчиавлодиўрнигаистеъдодлиёшларкелди. Ватанимизфутболмактабимасъулиятли халқаро матчларсиновиданмуваф-фақиятлиўтиб, қарортопди. Масалан, «Динамо» командаси-нинг 1945 йилиАнглиядаўтказганматчлариданкейинсоветчармтўпусталаринингўйинмаҳоратиюксакеканиниҳатто инғ-лизфутболмутахассислар-и-ҳамеътирофетишгамажбурбўлди-лар. /*
Урушдан- кейингийиллардачетелкомандаларибилаибўл-ганқарийбҳаммаучрашувла-рдатактикадагйафз"аллик, шубҳа-сиз, бизтомондабўлибкелди. Советтренерларитактикстандарт-лардандадилликбиланвозкечиб, ҳужумваҳимояқилишнингянгиметодларинияратдилар. Ҳарбирматчгамўлжалланганвазифалараниқбелгилаб олинганколлективўйинмажбурийбўлибқолди. Умумийтактикҳамкорликваҳарқайсиўйинчинингиндивидуалқобилиятиданфойдаланишуюшқоқансамблбўлибўйнаётганкомандаларимизгакаттаафзалликларберареди.
ВИ950 йилбиринчилигиўтганйиллардагиданбошқачаиккиклассга. бўлинганбиттагруппада («А» классида 19 команда, «Б» классида 14 командаўртасида) ўтказилди/ Москваармия-чиларитўртннчимартамамлакатчемпионибўлдилар. СОБИКИТТИФОКкубогиўйннларида 12 мингдан ортиқкомандақатнашди. УзоқдавометгансаралашкурашларинатижасидаМосквакоманда-ларидан «Динамо» (тўртинчимарта) билан «Спартак» (олтинчимарта) финалдақатнашишҳуқуқиниқўлгакиритди. «Спартак» финалдажудаяхшиўйнайди: ҳисобнинг 3:0 бўлишиизоҳталабқилмасакерак.
1951 йилмамлакатдамиллиондан ортиқфутболчиҳисобга олинганибиланмашҳур. Буфутболимизнинг оммавийлигиданги-наемас, балкиспортмаҳоратиўсишинингистиқболипорлоқеканиданҳамдалолатберади. Москваармиячиларинингкоман-дасиҳамонмамлакатдагиенгкучлифутболколлективларйданбирибўлибкеларди. Уларбешинчиборчемпионбўлдилар. Ав-"вало ёш, истеъдодлифутболчиларнитанлаб олишюзасиданкатта, изчилишларамалга оширилганлигиТСДСА (1951 йилга-чаТСДКАеди) командасинингмузаффарйўлибошланиши оми-лидир. Букомандага хос хусусиятҳамўйичнингянгивариант-лариниизлашбиланбелгиланади.
Юксакўйинтехникасиваўйинчиларнингбири-биринитушунабилишиармияфутболчиларинингҳимоячиларўйининибошқачақилиб олишимкониниберди. ТСДСАкомандасинингҳимоячилариҳечқачондафетишўйиниқилмай, ҳаммавақттўпниўзшерик-ларигаузатибберишгаинтилардилар. 1950 йилиармияфутбол-чиларибиринчибўлиб, аралашҳимояишлатдилар: зонадаўйикўйнашниқўриқланаётганўйинчиучуншахсанмасъулликбиланбиргақўшиб олиббордилар. Армиячилар 1951 йилиСОБИКИТТИФОКкубогиўйинларидаҳамғалабақилдилар (учинчимарта).
Ушавақтдаармия1 командасигараҳбарликқилаётганноватор-тренерБ. А. Аркадевсоветфутболитараққиётиучункўпишларқилди. Б. А. Аркадевнинг 50-йилларбошидачиққан «Футболўйинитактикаси» ва «ЙАримҳимоячиларўйини» китобларифут-болчиларучулҳам, тренерларучунҳам, яхшидастурбўлди. / 1952 йилсоветспортҳаракатитарихидаспорт оммавийлигиянадаўсганваспортчиларимиз халқаро мусобақалардамуваф-фақиятляқатнашганйилҳисобланади. /
СҲуйили Хелсинкидабўлган Олимпиадагабиринчимарт# советфутболчилариҳамборадилар. Айтишкеракки, ўшайилиёзидабирқанча халқаро матчларни, шужумладанўшавақтдагиенгкучлиВенгриякомандасибиланбўлтанматчниҳамкоман-дамизмуваффақиятлиўтказганеди. СОБИКИТТИФОКтермакомандасидақуйидагиатоқлифутболчиларбореди: дарвозабонЛ. Иванов, ҳимоячиларК. Крижевский, А. БашашкинваЙУ. Нирков, яримҳимоячиларА. ПетровваИ. Нетто, ҳужумчиларВ. Трофимов, В. Никол^аев, В. Бобров, Қ. Беской. Лекинтермакомандамиздагикўпгинаўйинчиларнингфутбол оламидагишон-шуҳратгабуркан-ганфаслиўтиббормоқдаеди. ТермакомандамизБолгарияко-мандасини .ютиб (2:1), Югаславиянингкучликомандасига (бўла-жакфиналчикомандага) 5:5 ва 1:3 ҳисобйдаютқазибқўяди-да, ъкурашданчиқибкетади.
Олимпиададагимуваффақияцизликтренерларни, спортраҳ-барлариниёш, истиқболлиўйинчилартопишватарбиялашникучайтиришгамажбуретади. Бужиҳатдан 1954 йилгикўрсаткичларажойиббўлган. Спортчиларимизшуйили 50 учрашувдағо-либкеладилар, 7 учрашувнидурангнатижабиланякунлайди-ларва 9 тасиниютқазибқўядилар. Буўйинлардагикиритилганваўтказибюборилгантўпларнисбати 219:65 бўлади.
«Олийдаража»дагимусобақаларҳамнавбатбиланўтибту-рарди. 50-йиллармосквалик «Спартак» ва «Динамо» команда-ларининграқобатбелгиси остидаўтади. Спартакчиларузоқтанаффусданкейин 1952 йилиСОБИКИТТИФОКбиринчилигида^ ютибчиқ-дилар, 1953, 1956 ва 1958 йиллардаҳамғалабақозондилар. Динамочилар 1954, 1955, 1957 ва 1959 йиллардамамлакатчем-пионибўлдилар. СҲунингдекМоскванингармия (1955, 1956 ва 1958 йилларда), торпедо (1953 йилда), Тбилисининг (1953 ва 1959 йилларда) ваКиевнинг (1952 йилда) динамо командалариҳам, Минскнинг «Спартак» (1954 йилда) ваМоскванинг «Локо-мотив» (1959 йилда) командалариҳаммамлакатнингенгкучлиучкомандасиқаторигакирадилар.
1956 йилисоветфутболиХВИ Олимпиадаўйинларидакатта " ғалабагаеришди. 1952 йилгимуваффақияцизликданкейинниҳояткомандамизгаютуқларйўлдошбўлди.
Олимпиада олтинмедалларигаеришишйўлидасоветкоман-дасибирлашгангерманкомандасини (2:1), Индонезиякомандасини (0:0 ва 4:0), Болгариякомандасини (2:1) ваЮгаславиякомандасини 1:0 ҳисобибиландоғдақолдирди. Олимпиадаўйин-ларичемпионибўлганкомандасоставидадарвозабонларданЛ. ЙАшинваБ. Разинский, ҳимоячиларданМ. Огонков, А. Ба-шашкин, Б. Кузнецов, Н. Тишченко, яримҳимоячиларданА. Мас-ленкин, И. Нетто, А. Паромонов, И. Беца, ҳужумчиларБ. Тату-шин, А. Исаев, Н. Симонян, С. Салнйков, А. Йлин, Е. Стрел-цов, Б. ИвановваВ. Рижкинларборедилар. Г. Д. Качалинко-мандатренерибўлиб, унинграҳбарлигидагисоветтермакоман-дасиянатўртйилданкейиц Европакубогиниҳамқўлгакиритади.
Олимпияўйинларинингсовриндорлари 1-жадвалдакелтирил-ган.
1957 йилиСОБИКИТТИФОКтермакомандасинннгфутболчилариянабирфахрийўлжа—• жаҳончемпионларигабериладиганЖолРимекубогиучункурашгакиришадилар. КубокгрекмифологиясидагиғалабамаъбудасиНикенинг олтинданқуйилганҳайкалчасиданиборатеди.
Дастлабкиўйинларда 48 командастарт олади. СОБИКИТТИФОКтерма* командасиПолшаваФинляндияфутболчилари . биланбиргруппагакиритилганеди. Букомандаларниютиб, футболчилари-мизжаҳондагиенгкучли 16 термакоманданинг 1958 йилдагифиналтурниридақатнашишҳуқуқини олади.
Финалмусобақаларнингшартигабиноанўйинлар олдинигатўрткичикгруппада (ҳарқайсисидатўрттаданкоманда) даврасистемасида, бирдавраўйналиб, кейинесакичикгруппаларнинг (ҳаргруппаданиккитадан) 8 тағолибикўчмасовринучун



Download 1.17 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   156




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling