Urganch davlat universiteti geodeziya, kartografiya va kadastr kafedrasi zamonaviy geodezik asboblar va jihozlar

6-rasm. Ko’rish trubasi iplar to’rini tekshirish 
6.Ko‘rish trubasining vizir o'qi teodolitning gorizontal o'qiga perpendikulyar bo'lishi 
kerak. (Gorizontal doiraning kolimatsiya xatosini tekshirish.) 
Ko‘rish trubasi iplar to’riining markazi gorizont yaqinidagi uzoq masofadagi nuqtaga 
yo’naltiriladi. Keyin DCh holatda gorizontal doiraning limbi bo’yicha sanoq olinadi. Trubani 
zenit orqali aylantiladi. Ko‘rish trubasi yana o’sha nuqtaga yo’naltiriladi va DO’ holatda sanoq 
olinadi. Olingan sanoqlar orasidagi farq kollimatsiya xatosiga mos keladigan burchakni beradi. 
Kolimatsiya xatosining qiymati quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi 
C = 
 
7.Teodolitining vertikal doirasining nol o’rniini (NO’) aniqlash. Ko’rish trubasining 
gorizontal holatida vertikal doira bo'yicha olingan sanoq nolga teng bo'lishi kerak. 
Teodolitni ko’rish trubasi tanlangan nuqtaga qaratiladi. U teodolitni ko’rish trubasi vizir 

---

o'qining gorizontal holatidan ±10° oraliqda joylashtirilishi kerak. Keyin vertikal burchakning 
DCh va DO'.holatdagi qiymati hisoblanadi. 
Vertikal doiraning nol nuqtasining qiymati formula bo'yicha hisoblanadi 
NO’ = 
 
Agar MO ≤ 15" bo'lsa, shart bajarilgan hisoblanadi, agar MO > 15" bo'lsa, tuzatish kerak. 
8.Kompensatorni tekshirish. 
Kompensatorini tekshirish ketma-ketligi 1-jadvalda keltirilgan. Teodolitni silindrik adilakdan 
foydalanib gorizontga keltiriladi. Vizir markasi ko’rish trubasi vizir o'qining gorizontal 
holatidan ±10° oraliqda joylashtirilishi kerak. 
1-jadval
Harakatlar 
Displey 
Asbobni shunday burish kerakki, bunda displey har qanday ikkita 
ko’tarish vintini bog'laydigan chiziqqa taxminan parallel bo'lsin. Asbobni 
yoqing va ishga tushiring. O’rnatilgan vizir markadan vertikal doiradan ν
1 
sanoq oling. 
Vertikal burchakni 3' ga oshirish yoki kamaytirish uchun vertikal doira 
vintini burang. 
Uchinchi ko’tarish vintidan foydalanib, ko’rish trubasini yana nuqtaga 
qarating, vertikal doiradan ν
2 
sanoq oling.
ν
1 
va ν
2 
sanoqlar orasidagi farqni hisoblanadi: 
dν = ν
2
- ν
1
. 
Agar dν qiymati 3" dan oshmasa, shart bajarilgan hisoblanadi, aks holda tuzatish kerak.