Urganch davlat universiteti iqtisodiyot fakultet iqtisodiyot kafedrasi

II BOB. PUL BOZORIDA MUVOZANAT.
2.1. Soliq va buydjet siyosati.
Soliq va buydjet siyosati davlat xarajatlari va soliqqa tortish hajmini o‘zgartirib iqtisodiy vaziyatga ta’sir ko‘rsatishda davlat tomonidan qo‘llaniladigan choralarni anglatadi. Shuning uchun soliq buydjet siyosati fiskal siyosat ham deb ataladi. Davalat xarajatlari davlat buydjetining ajralmas qismidir, shuning uchun ular samarai bo‘lishi uchun va milliy iqtisodiy o‘sishini miqdoriy va sifatli ta’minlashi kerak. Bu shuni anglatadiki,davlat tomonidan olib borilayotgan soliqbuydjet siyosatiquyidagi jamoatchilikka javob berishi kerak maqsadlar:

- İqtisodiy tsikldagi tebranishlarni yumshatish;

- İqtisodiy o‘sishni barqarorlashtirish;
- Resusrlardan to‘liq foydalanishga erishish;
- Narxlar darajasining barqarorlashuvi;
Fiskal siyosat- bu, avvalambor, yalpi talabni davlat tomonidan tartibga solish siyosati. Bunday holatda iqtisodiyotni tartibga solish umumiy xarajatlar qiymatiga ta’sir qilish orqali yalpi taklifga ta’sir ko‘rsatish uchun ishlatilishi mumkin.
Soliq-buydjet siyosati vositalari davlat byudjetining xarajatlari va daromadlari xususan:
1) davlat xaridlari
2) soliqlar
3) o‘tkazmalar.
Soliq- buydjet siyosati vositalarining yalpi talabga ta’siri har xil. Umumiy talab formulasidan: AD/u003d C+I+Xn (bu yerda AD umumiy talab, C iste’mol xarajatlari, men investitsiya xarajatalari, G davlat davlat xarajatlari, Xn bu mamlakatning aniq eksporti). Davlat xaridlari uning eng muhim tarkibiy qismi hisoblanadi, shuning uchun ularning o‘zgarishi yalpi talabga bevosita ta’sir qiladi.
Shu bilan birga, soliqlar va transfertlar yalpi talabga bilvosita ta’sir qiladi, iste’mol xarajatlari (C) va investitseyilar xarajatlari (l) qiymatini o‘zgartiradi.
Davlat xaridlarining o‘sishi yalpi talabni oshiradi va ularning kamayishi uning kamayishiga olib keladi. Balandligi o‘tkazmalar yalpi talabni ham oshiradi. Bir tomondan, ijtimoiy transfertlar to‘lovlarining ko‘payishi bilan uy xo‘jaliklarining shaxsiy daro-madi oshadi va shu sababli paribus aniqlanib, mavjud daromadlar o‘sadi va iste’mol xarajatlari oshadi.