Урганч давлат университети “Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси” кафедраси


Download 1.44 Mb.
bet36/77
Sana08.03.2023
Hajmi1.44 Mb.
#1253717
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   77
Bog'liq
Jismoniy tarbiya nazariyasi va metodikasi Maxsus sirtqi bo\'lim

Харакат траекторияси. Хар кандай харакатда гавданинг харакатланаётган кисми траекториясининг ажрата билмок керак. Траекториянинг узида уч нарсани : траекториянинг шакли, йуналиши ва харакат амплитудасини курсатиб утиш мумкин.
Траекториянинг шакли. Траекториянинг шаклига кура харакатларни тугри чизикли ва эгри чизикли харакатларга булиш мумкин. Кузатишлар одам хеч качон тугри чизикли харакат килмаслигини курсатади. Харакат йуналишини тусатдан узгартирганда эгри чизикли харакатларнинг афзаллиги шундаки, харакат инерциясини енгиш учун мускулнинг кушимча зур беришига зарурат колмайди.
Харакатнинг йуналиши. Жисмоний машкларни шугулланувчилар организмига таъсирининг самарадорлиги хамда машклар техникасини муваффакиятли бажариш харакатланаётган гавдага, унинг кисмларига ёки харакатланадиган буюмнинг канчалик тугри йуналиш белгиланганлигига боглик. Масалан кукракнинг катта мускулларин чузиш максадида кулларни кукрак олдида букиб очиш машки – агар улар ён томонларга ёки ён томон буйлаб юкорига бажарилмай ён томон буйлаб пастга каратиб бажарилса батамом фойдасиз булади.
Жисмоний тарбия амалиётида харакатларнинг йуналиши ё жисмнинг юзаси ёки ташки ориентирлар билан аникланади. Масалан кулларнинг олдинга ёки ён томонларга кутарар эканмиз, биз кул харакатининг уз гавдамизга нисбатан булган йуналишини аниклаймиз. Юкорига – пастга , олдинга – оркага, унгга – чапга булган йуналишларни одам гавдасининг асосий йуналиши деб кабул килинган.
Харакат йуналишаларини назорат килишда ва фазовий ориентацияда купинча куз мухим роль уйнайди. Шунинг учун харакат йуналишининг катта ва тез узгаришларида бошнинг харакати одатда гавданинг бошка кисмлари харакатидан олдин булади.
Харакат амплитудаси – бу харакатнинг кенглигидир. Амплитуданинг катта – кичиклиги бурчак градуслари * билан аникланади. Гавданинг бир неча звенолари харакатининг умумий амплитудасини баъзан чизикли улчов билан (масалан, кадамнинг узунлиги – 75 см) ёки шартли белгилар (масалан, ярим чуккайиш) билан аниклайдилар. Одам гавдаси айрим звеноларининг харакатлари амплитудаси бугинларнинг тузилишига, богловчи аппарат хамда мускулларнинг эгилувчанлигига боглик.
Бугинларнинг харакатчанлиги мускулларнинг актив кискариши туфайли эришиладиган актив харакатчанликка ва ташки кучлар (масалан, шерик ёрдамида) эришиладиган пассив харакатчанликдан кам кулланилади. Кундалик ишларда мехнат ва спортда харакатнинг максимал, анатомик жихатдан мумкин булган, амплитудаси одатда батамом фойдаланилмай колади. Бу биринчидан, тула амплитудага эришиш учун мускул кучини кушимча сарфлаш (зур келадиган мускулларни ва богловчи аппаратнинг мумкин кадар куп чузилишига каратилган булади) талаб этилиши билан тушунтирилса, иккинчидан, харакатни энг сунгги чегарагача олиб боришда харакат йуналишини бир текисда узгартириш кийинлиги билан тушунтирилади. Харакат тамплитудасини хаддан ташкари оширишга интилиш кишининг жарохатланишига олиб келиши мумкин.
Спорт амалиётида бугинларнинг харакатчанлигидан ё мускулларни олдидан чузиб ёзиш ( булар харакат вактида тез ва куп кискариш керак) ёки кискарган мускулларни чузиш (эгилувчанликни ошириш ёки кадди коматдаги нуксонларни тузатиш) максадида фойдаланилади.
Хаддан ташкари катта амплитудасдага харакатларни одатда кенг харакатлар деб атайдилар. Агар харакатнинг ёули киска булса майда харакат деб аталади. агар харакатнинг йуналиши ёки амплитудаси олдинга куйилган харакат вазифаларига мос келмас, бундай харакатларни ноаник харакат деб аталади.

Download 1.44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   77




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling