Urganch davlat universiteti xorijiy filologiya fakulteti ingliz tili ta’lim yo’nalishi 2303 guruh talabasi Shokirova Farangizning Tilshunoslik fanidan mustaqil ishi

Tillarning boshqa tillar bilan aloqasi natijasida ularning leksikasida, strukturasida o‘zgarishlar bo‘lishi tabiiy hol va bu aloqada tillar genetik bog‘langan yoki bog‘lanmagan bo‘ladi. Bir tomondan, genetik jihatdan bog‘lanmagan bo‘lsa-da, tillarning tarixiy taraqqiyotidagi o‘zaro aloqalari natijasida o‘xshashliklarga ega ekanligini ko‘rish mumkin, boshqa tomondan esa, genetik jihatdan o‘zaro bog‘langan tillarning vaqt o‘tishi bilan ajralishi natijasida o‘zlashtirishlarning turli darajada ekanligini, lug‘at boyligi, strukturasidagi umumiylikni ko‘rish mumkin. O‘zaro bog‘lanmagan va geografik jihatdan ma’lum bir masofada joylashgan tillarda o‘zaro o‘xshashliklar namoyon bo‘lishi mumkin va bu tabiiy hol, chunki tillarning tanlovidagi struktural ko‘rsatkichlar sanaoqli.

Masalan, ega, kesim, to‘ldiruvchining tartibi dunyoning juda ko‘p tillari bir xil tartibga ega ekanligini bildiradi. Tillarning dastlabki shaklida yozilgan matnlarni asoslash mas’uliyat talab qiladi, o‘zaro aloqador bo‘lgan tillarning yoki dialektlarning qiyosi, o‘zlashtirilgan elementlarni o‘rganish, tillarning bugungi kundagi alternatsiyalari tadqiqi, tillarda sodir bo‘lgan o‘xshash yoki o‘xshash bo‘lmagan holatlar haqidagi umumiy bilimlardir.

Masalan, ega, kesim, to‘ldiruvchining tartibi dunyoning juda ko‘p tillari bir xil tartibga ega ekanligini bildiradi. Tillarning dastlabki shaklida yozilgan matnlarni asoslash mas’uliyat talab qiladi, o‘zaro aloqador bo‘lgan tillarning yoki dialektlarning qiyosi, o‘zlashtirilgan elementlarni o‘rganish, tillarning bugungi kundagi alternatsiyalari tadqiqi, tillarda sodir bo‘lgan o‘xshash yoki o‘xshash bo‘lmagan holatlar haqidagi umumiy bilimlardir.

Hozirgi tilshunoslik fanida tillar o‘rtasida genetik aloqadorlikning yangi qirralari ochilmoqda. Taxminan 200 til oilasidan 22 tasi Yevrosiyoga, 20 ga yaqini Afrikaga, qolganlari Amerika, Avstralia, Yangi Gvineyaga to‘g‘ri keladi. XIX asr oxirida, asosan, 4 ta til oilasi ajratilgan: turkiy, mo‘g‘ul, tungus-maanchjur, koreys tillari. XX asrda mazkur tillarning qardosh ekanligi ta’kidlanadi va umumlashtirib, oltoy tillar oilasi deb nomlanadi. Bu kabi an’anaviy til oilalaridan kengroq bo‘lgaan, bir-biriga qardoshligi to‘la asoslanmagan til oilalarini” makro til oilalari” deb nomlash taklif qilingan. V.M. Ilyich-Svitich tadqiqotlarida aks atgan nostraik gipoteza ( lotin tilida noster “bizniki” ma’nosiniberadi) til oilalarini yanada kengroq doiradagi genetik asosga birlashtirishni nazarda tutadi. Nostratik makro til oilasiga hind-yevropa, ural, oltoy, kartvel, dravid tillari kiritilgan. Bu tillar o‘rtasidagi o‘xshashlik, asosan, olmoshlarda kuzatiladi: