Urganch davlat universiteti zohid jumaniyozov tarjimaning nazariy va amaliy asoslari

8-MA’RUZA
TILNING LEKSIK TARKIBINI TARJIMA QILISH MASALALARI

REJA:
1) Atoqli otlar tarjimasi: (Muqobilsiz leksikani tarjima qilish)
- ismlar tarjimasi

• gazeta va jurnallar nomlari tarjimasi.

  
  

2) Tarjimada chet tillardan kirib kelgan so’zlar (international leksika)ning berilishi.

3) Ijtimoiy-siyosiy atamalar tarjimasi
4) Neologizmlar tarjimasi
5) Frazeologik birliklar va maqollarni tarjima qilishning turli yo’llari

Atoqli otlar tarjimasi. Atoqli otlar yakka shaxslarning, borliqdagi yakka predmet, voqea-hodisalarning nomini ataydi. Odatda atoqli otlar tarjima qilinmaydi. Bunday so’zlarning tovushlari va yozilishini tarjima tilida qanday shaklda berish masalasi katta ahamiyat kasb etadi. Ikki tilning fonetik qurilishidagi farqlari qanchalik ko’p bo’lsa, bu masala shunchalik jiddiy bo’ladi. Ikki tildagi alfavit tizimi umumiy bo’lgan holda (masalan, german tillarida), tarjima jarayonida ism-familiyalarning tovush shaklini qayta berishdan umuman voz kechib, bu so’zlarning yozilishini aniq qayta berish bilan, ya’ni transliteratsiya bilan kifoyalanib qoladilar.
Masalan, ingliz yozuvchisi U.Shekspirning familiyasi nemis tilida huddi ingliz tilidagidek „Shakespeare” shaklida beriladi.
Boshqa tilga mansub atoqli otlarning rus tilida qayta berilishida bu so’zlarning tovush shaklini ifodalash an’anasi mavjud. Albatta, chet tilidagi so’zning tovush shaklini rus alfaviti asosida qayta berish to’liq emas, balki qisman va nisbiy bo’ladi.
Ko’p qo’llaniladigan atoqli otlarni tarjima tilida berishda an’ana katta rol o’ynaydi. An’anaviy yozilish asl nusxa tilidagi jaranglashdan cheklangan bo’lsada, ko’p qo’llaniladigan atoqli otlarni tarjima tilida berishda tarjimon an’anaga rioya qilishga majbur.
Biz Xamburg demasdan Gamburg deb yozamiz, Layptsig demasdan, Leyptsig deb yozamiz, Pari emas, balki Parij, Roma emas, Rim deb yozamiz va hokazo.
Ko’p hollarda an’anaviy ruscha yozilish chet tildagi atoqli otning fonetik shakliga juda yaqin turadi, masalan: Shiller, Brandenburg, Dante, Meklenburg, Myunxen, Drezden, Shekspir va boshqalar.
Ba’zi hollarda an’ana atoqli otni tarjima tilida turli matnlarda turlicha berishni taqozo etadi.
Masalan, inglizcha George rus tilida Djorj shaklida transkriptsiya qilinadi, ammo bu so’z qirol ismini bildirganda, u Georg shaklida transliteratsiya qilinadi.
An’anani buzish ancha qiyin narsa, chunki bunday hollarda tushunmovchiliklar yuzaga kelishi mumkin (quyidagi misollarni taqqoslang: Reyn va Rayn, Sena va Sen, Parij va Pari).
Quyida biz atoqli otlarning uchta turini tarjimada berish masalasiga to’xtalamiz.