Ушбу ы=ув =ылланма в 5140900 касб таълим (бинолар ва иншоотлар =урилиши) йыналиши быйича билим олаётган талабалар, 3-йиллик ма

Qo’zg’almas kran. Ular asosan baland inshootlarni tiklashda (h

150 m) ishlatiladi. 
Ularning yuqori boshchasi aylanuvchi qilib tayyorlanadi. 
Gorizontal xolatdagi strelaga yuk (balkali) kranlarda strelasi yuk aravachisi o’rnatilgan 
bo’ladi. (3. 9-rasm). 
3.8.-расм. Минораси айланмайдиган минорали кран 
а) кытарма =улочли кран схемаси; б) юк тортунчи ар=оннннг кытарма =улочдаги 
защирадаги узунлиги схемаси, тыртталик полиспастда; в) худди шу нккиталик 
полиспастда; г) =ия ва горизонтал щолдаги =улоч схемаси; д) стрела горизонтал 
щолатда былганда тортувчи ар=оннинг защирасини схемаси; е) худди шу юк 
ар=они учун; ж) худдн шу, юк ва тортувчи ар=оннинг =ия балкали стреласида. 

---

91 
Bunday kranlar poydevorga (aloxida maxsus 
o’rnatilgan yoki binoning poydevorlarining bir qismiga) 
o’rnatilgan bo’ladi. Kran minorasining balandligi 
bo’yicha o’sib borishi pastki qismidan majburan o’stirish 
va yuqoridan erkin xolda o’stirish (oraliq sektsiyalarni 
yuqoridan ulash) orqali bajarilib sektsiyalarni uzunligi esa 
2,5...7 m tashkil etadi. 
Minorani tik yo’nalish bo’yicha ulashda 
(o’stirishda) yuqoridagi oxirgi ikkita sektsiya montaj
stoykasiga (2) maxkamlanadi va o’zaro birlashtiriladi. 
Oldindan oraliq ( 4) sektsiyasi osmali ilgich yordamida
xarakatlanuvchi 
ramaga 
osib 
qo’yiladi. 
Kran
minorasini ko’tarib uzaytirishda (podrashivanie) pastki 
qismidan sektsiyalar qo’shib ulanadi. Buning uchun kuchli 
tortuvchi lebedkalar (ko’targichlar) kerak bo’ladi. Bu usul 
yuqoridan 
turib 
(narashivanie) ulashga (o’stirishga) nisbatan oson. 
CHunki barcha montaj ishlari yerda turib bajariladi. 
O’zi ko’tariluvchi kranlar. Ularning yuk ko’tarish
qobilyati 15 t, yuk 
momenta 3300 kNm atrofida bo’ladi (3.10-rasm). 
Kranning 
yuqoriga 
ko’tarilishi 
quiidagicha olib boriladi: Kran minorasi (1)tayanch 
balkasiga uloqtiruvchi to’siq (3) bilan birgalikda 
tayanadi va tik xarakatlanuvchi qoplama (2) dan, 
shuningdek 
uloqtiruvchi 
to’siq 
(4) 
bilan 
ta’minlangan, lekin boshqa tekislikda joylashgan 
bo’ladi. Maxsus lebedka (5) bilan qoplama 
tayanchlaridan olinadi (uziladi) va ikki qavatli bino 
balandligigacha 
ko’tariladi va yana tayanchga 
o’rnatiladi. SHundan so’ng minora va balka tayanch 
o’zi turgan tayanchlardan uziladi (ajratiladi), ikki 
qavat balandlikgacha tortiladi va binoning karkas 
qismiga o’rnatiladi. Kranni tushirish, demontaj ishlari 
barcha 
ishlarni 
teskarisiga 
qaytarish 
bo’yicha
bajarilishi bilan tugallanadi. Bunday kranlar metall 
karkasli binolarni qurilishida foydalaniladi. 
Yirik sanoat binolarini tiklashda, metall eritish 
pechlarida, marten tsexlarining bosh korpuslarida, issiqlik, atom va gidroelektr stantsiyalari 
qurilishida montajni "blok" usulidan foydalaniladi. U xolda ishlarni katta qismi ochiq 
maydonlarda yig’ib, yiriklashtirish bilan olib boriladi. Bu metall, yig’ma temir-beton va 
jixozlarni sxema bo’yicha va ishlarni potokli liniya bo’yicha bajarilishida va bularning 
barchasi montaj ishlarida katta imkoniyat yaratadi.