Ushbu ma’ruzada ekzogen jarayonlar, ularning tasnifi, quruqlik va suvlik muhitda ekzogen jarayonlarning borishi, nurash, uning turlari va u bilan bog`liq relyef shakllari bayon etilgan. Ma’ruza №7 ekzogen jarayonlar. Nurash va relyef reja

(Fe Fe₂O₄→Fe₂O₃)
KMA qadimgi nurash po’stida boy gematit ruda zahirasi vujudga kelgan.
Fe sulfidi (pirit) ham oksidlanadi (gidrotasiya jarayoni ham bo’ladi).

FeS₂qmO₂qnH₂O→FeSO₄→Fe(SO₄)₃→Fe₂O₃×nH₂O

(Limonit (qo’ng’ir temirtosh))
Gidrotatsiya (metallning suvlanishi)— natijasida mineral, suvlar ta`sirida o’zgarib nuraydi.
Mineral tarkibiga suv molekulasi o’rnashishi bilan boshqa minerallarning paydo bo’lishi. Bunda ularni fizik xossalari o’zgaradi, qayta kristallanish sodir bo’ladi, hajmi kengayadi. Masalan, tabiatda angidridni gipsga aylanish reaksiyasini ko’rsatish mumkin.
Angidrit gips
CaSO₄+2H₂O+CaSO₄×2H₂O
Shuningdek, gematit mineralini limonitga aylanishini gidrotatsiyaga misol bo’ladi.
2Fe2O3+3H2O®2Fe₂O₃×3H₂O
gematit limonit

Gidrogetitni ham gidrotatsiyaga misol keltirish mumkin.

Getit:- GeOOH+nH₂O®FeOH×nH₂O(gidrogyotit)
Erish - bu jarayon asosan gumid (nam) iqlimli o’lkalarda faol boradi.
Bu hodisa asosan suv va uning tarkibidagi karbonat angidridi (CO₂) ta`sirida vujudga keladi. Suv yer qatlamlaridan yoriq va bo’shliqlari orasida vodorod H<sup>-</sup> va gidroksid –OH<sup>-</sup> ionlariga (dissosiasiya) ajralgan holda uchraydi. Kimyoviy nurashda vodorod –N<sup>-</sup> ioni asosiy omildir. Suv tarkibida karbonat angidridi (CO<sub>2</sub>) ko’p bo’lsa, suv tez va ko’proq ionlashadi.
Tog’ jinslari va minerallarning erishi turlichadir. Masalan:1 gr talkning erishi uchun 115 kg, 0,392 kg tosh tuzining erishiga esa 1 litr suv kerak bo’ladi.
Ayniqsa galogenlar, sulfatlar, karbonatlar oson eriydi. Natijada erish vaqtida tog’ jinslarida bo’shliqlar, yoriqlar va g’orlar hosil bo’lishiga sabab bo’ladi.
Gidroliz – bu jarayonda minyerallar suv va undagi gazlar yordamida, yangi birikmalar va minyerallar hosil qiladi. Masalan: dala shpatlari–kaolinitga aylanishi.
Gidroliz jarayoni bosqichma-bosqich kechadi, natijada bir nechta minerallar hosil bo’ladi
K[ALSi<sub>3</sub> 0<sub>8</sub>] →(K,H<sub>3</sub> 0) AL<sub>2</sub>(0H)<sub>2</sub> [ALSi<sub>3</sub> 0<sub>10</sub>]. H<sub>2</sub>0→AL<sub>4</sub>(0H)<sub>8</sub> [Si<sub>4</sub> 0<sub>10</sub>]
Ortoklaz gidroslyuda kaolinit
Nurash deb – haroratning o`zgarib turishi va suv, gaz, organizmlar ta’sirida tog` jinslarinig yemirilib, parchalanishi, tarkibining o`zgarishi hodisasiga aytiladi.