Ўқув бўлими Автомобиль йўлларида ишлар сифати назорати, назоратчи мухандислари малакасини ошириш йўналишининг

-Asfalt jinslar-g‘ovak tog‘ jinslari (oxaktosh, dolomit, tuproq, qum, qumtosh) ga bitum shimilgan bo‘ladi.
Ulardan bitumni ajratib olish, ularni maydalab asfalt sifatida ishlatish mumkin.
- Neft bitumlari-neftni qayta ishlashdan olinadi.
Ishlab chiqarish usulari:

1. 
   qoldiq-neftni qayta ishlab, ya’ni neftdan benzin, kerosin va moy ajralib olish jaryonida hosil bo‘ladi.
   
2. 
   oksidlangan-gudronga bosim ostida havo yuborib olinadi.
   
3. 
   kreking-neftdan benzin ajratib olish jarayonida, yuqori temperaturada parchalanishi hisobiga hosil bo‘ladi.
   

-gudron-moyi olingan mazut qoldig‘i, bitum olishda asosiy xom ashyo hisoblanadi. (yo‘l qurilishida ishlatish mumkin).
Bitum ishlab chiqarish texnologiyasi.
Bitumning kimyoviy tarkibi, tuzilishi, fizik va mexanik xossalarining shakllanishini ta’minlaydigan yuqori haroratga, hamda kislorodning siyraklanishi, har xil erituvchilar, sirtqi faol va polimer moddalarning neft mahsulotlari ta’siriga asoslangan. Bitum ishlab chiqarish texnologiyasi gudron (neft qoldig’idan hosil bo’lgan quyqa mahsulot, turli texnika ishlarida ishlatiladi) yoki gudronning boshqa neft mahsulotlari bilan aralashmasini davriy yoki muntazam kuchlar ta’sirida naysimon reaktorlar, oksidlovchi kublarda oksidlanishga asoslangan. Bu texnologik jarayon orqali oksidlangan bitumlar olinadi Vakuumli qurilmalarda mazutdagi yog’li fraksiyalarni saralash yo’li bilan yopishqoq bitumlarga kuyilgan talablarni beruvchi neft qoldigi olinadi. Bunday bitumlar qoldiq bitumlar deyiladi. Bu texnologiya bo’yicha yopishqoq bitum hosil bulgunga qadar gudron oksidlanadi.
Neftni qayta ishlash texnologiyasi asosan quyidagi yo’nalishda olib boriladi.
1) Qaynash darajasiga ko’ra neftni tashkil etuvchi uglevodorodlarni fraksiyalab ajratish (distillash).
2) Kreking deganda neftning molekulalarini kimyoviy yo‘l bilan parchalash natijasida engil uglevodorodlar benzin, kerosin va smolali moddalar olish, neftning ayrim fraksiyalarini qayta ishlab chiqarish tushuniladi.
1-usul bilan, ya’ni neft va neft maxsulotlarining sifatiga qarab, uni qayta ishlash orqali yoqilg’i va moy olinadi. Bunday tug’ri haydash, neftdan yoqilgi va moylar olish imkonini kamaytiradi, chunki fraksiyali ko’rinishda, uglevodorodlar parchalanmasdan krekingga ajraladi. Neftni qayta ishlash natijasida, og’ir smolali qoldiqlar: gudron, kreking qoldiq, asfaltlar hosil buladi. Bu qoldiqlarni qayta ishlash natijasida sifatli bitum olinadi.
Neftni to‘g‘ri haydash va krekinglash yo’li bilan qayta ishlanadi. To‘g‘ri haydash usulida neft parchalanishi xisobiga bug‘ ko’rinishidagi fraksiyalar hosil bo’ladi va kondensatsiyalanish natijasida ayrim to’ldiruvchilar ajralib chiqadi.
2-usul: Kreking jarayoni natijasida, yuqori molekulali uglevodorodlardan tashkil topgan neft to’ldiruvchilar yuqori harorat ta’sirida parchalanib, mayda molekulali uglevodorodlarga, ya’ni benzinlarga ajraladi. Bunday benzin kreking benzin deyiladi.