Uyg’onish davri XIV-XVI asrlar Yevropada ilmiy bilimlar rivojida уаngi davr

Uyg`onish davri Yevropada o`z iqtisodiy asoslari jihatidan feodal ishlab chiqarish usuli asta-sekin inqirozga uchrab, burjua ishlab chiqarish usuli kurtaklari vujudga kela borishi b-n xarakterlanadi..
Jamiyat hayotida shahar rolining kuchayishi, ya`ni shaharning ijtimoiy ishlab chikarishda borgan sari ahamiyati oshib borishi, shahar ichida va shaharlararo tovar almashinishining kuchayishi, savdo aloqalarining avj olishi, hunarmandchilikning taraqqiy etishi va shu asosda yangi — burjua ish­lab chiqarish munosabatlarining shakllanishi Uyg`onish davri iqtisodiy hayotiga xos xususiyatlardir.
Bu davr siyosiy jihatdan cherkov, papa ta`sirida bo`lgan mayda knyazliklar o`rniga Is­paniya, Frantsiya, Angliya va b. joylarda yirik, mustaqil knyazliklarning vujudga kelishi, ularning papa, cherkov diniy-ma`naviy hokimiyati ta`siridan qutulish, dunyoviy hokimiyatni kuchaytirish uchun kurashishi avj olishi b-n xarakterlanadi.
Bu davrda «Qirollik hokimiyati, shaharliklarga suyangan holda feo­dal dvoryanlarning kuchini sindirdi va aslda millatlarga asoslangan yirik monarxiyalarni vujudga keltirdi, bu monarxiyalarda hozirgi zamon Yevropa millatlari va hozirgi burjua jamiyati rivojlandi... Vizantiya yiqilgan paytda saqlanib qolgan qo`lyozmalar, Rim xarobalaridan qazib olingan antik haykallar hayratda qolgan G`arbning ko`zi oldida yangi dunyoni — qadimgi yunon dunyosini gavdalantirdi; uning porloq obrazlari oldida o`rta asrning sharpalari ko`rinmay ketdi.
Italiyada san`at mislsiz darajada yuksaldi, bu yuksalish go`yo klassik qadim zamonning shu`lasi bo`ldi va keyinchalik bunday yuksalishga erishish aslo mumkin bo`lmadi. Italiya, Frantsiya va Germaniyada yangi, ilk hozirgi zamon adabiyoti vujudga keldi. Shundan so`ng ko`p vaqt o`tmay Angliya va Ispaniya o`z klassik adabiyoti davrini kechirdi...
Davrning iqtisodiy-siyosiy hayoti inson` shaxsiyatini birinchi o`ringa qo`ydi. Insonga; feodal-tabaqachilikni munosabatlari, cherkov asketyak axloqi, o`rta asr traditsiyalari doirasi torlik qila boshladi. U endi o`ziga, atrof-tabiatga boshqacha ko`z b-n qaraydigan bo`l­di, uning voqelikka, o`tmishga bahosi, estetik qarashi o`zgara bordi.
Yangi davr dunyoqarashining namoyandalari—turli kasbdagi va turli ijtimoiy mavqedagi kishilar— shoirlar, filologlar, filosoflar, rassomlar o`zlarining tadqiqot ob`ektlari deb insonni hisobladilar. Insonni tabiatning ajralmas bir qismi va uning mukammal mahsuli sifatida tushundilar. Inson, uning kechinmasi, ichki dunyosi, hayoti adabiyot va san`atning asosiy temasi bo`lib koldi. Shaxs ijodining garmonik, erkin, har tomonlama taraqqiyoti ideali shakllana boshladi. Shuning uchun ham bu davr mutafakkirlari insonshunoslar — gumanistlar deb atalgan (k,. Gumanizm).
Gumanistlar yangi dunyoni qaror toptirishda antik merosga murojaat qildilar. Ular qadimgi qo`lyozmalar va antik san`at yodgorliklarini to`plab va o`rganib, antik merosning tiklanishi va tarqalishi xususida ko`p ish qildilar. Bunda gu­manistlar, shubhasiz, Sharqning, jumladan O`rta Osiyoning qadimgi davrdagi madaniyatidan keng foydalandilar.