Uyqu - Uyqu O’z vaqtida va 10 soat atrofida bo’lsin. Och qoringa uxlash yomon, quvvatni susaytiradi. To’q qoringa uxlash ovqatning ichaklarda turib qolishiga va buzilishiga olib keladi. Uxlashdan kamida 2 soat oldin ovqatlanish tavsiya etiladi. Kunduzgi uyqu yomon, chunki u rutubatlardan kelib chiqdigan nazla, taloq kasalligini keltirib chiqaradi. Asablarni bo’shashtiradi, lanj qiladi, ishtaxani pasaytiradi. Lekin qattiq charchash, o’ta g’azablanish, aqliy faoliyat bilan shug’ullanib charchash, g’am kabi sabablardan birontasi bo’lsa, kunduzi uxlasa zarar qilmaydi.
Uyqusizlik - Uyqusizlik (ba`zan insomnia ham deyiladi) tegishli sharoit bo`lishiga qaramay, uxlay olmaslik muammosi bilan xarakterlanuvchi kasallik simptomidir. Bu odatda holsizlanish, bosh og`riqlari va boshqa simptomlarni keltirib chiqaradi. Uyqusizlik atamasi uyquning mutlaqo yo`qligini emas, balki uxlash qiyinligini anglatadi.
- Uyqusizlik, insomniya, agripniya — tungi uyqu maromining buzilishi; tunda kam yoki yuzaki uxlash, uyqu kelmaslik, bevaqt uyg`onaverish, shuningdek, juda erta uyqu o`chib ketishi va boshqalar.
Ba`zi odamlarda uyqu bolaligidan buzilgan bo`ladi, mas, irsiy, ilk yoshda boshdan kechirilgan ba`zi kasalliklar yoki nerv sistemasi, bosh miyaning shikastlanishi oqibatida kelib chiqadi. uyquko`pincha nerv sistemasining kuchli ruhiy, emotsional shikastlari, nevroz, psixoz, bosh miyaning organik kasalliklari (ayniqsa, miya qon tomirlari aterosklerozi), ichki a`zolar va endokrin bezlar (buyrak, jigar, qalqonsimon bez) kasalliklari bilan bog`liq nerv sistemasining funksional buzilishlarida uchraydi. - Ba`zi odamlarda uyqu bolaligidan buzilgan bo`ladi, mas, irsiy, ilk yoshda boshdan kechirilgan ba`zi kasalliklar yoki nerv sistemasi, bosh miyaning shikastlanishi oqibatida kelib chiqadi. uyquko`pincha nerv sistemasining kuchli ruhiy, emotsional shikastlari, nevroz, psixoz, bosh miyaning organik kasalliklari (ayniqsa, miya qon tomirlari aterosklerozi), ichki a`zolar va endokrin bezlar (buyrak, jigar, qalqonsimon bez) kasalliklari bilan bog`liq nerv sistemasining funksional buzilishlarida uchraydi.
Uyqu yotadigan joyning noqulay bo`lishi, biror narsadan hayajonlanish, birorta kasallikning boshlanish belgisi bo`lishi ham mumkin. Agar uyqunoxush kechinmalar, toliqish, uxlash maromining buzilishidan (funksional U.) kelib chiqqan bo`lsa, u o`zicha tiklanadi. Buning uchun har kuni bir vaqtda odatdagi sharoitda yotish, yaxshi hayollar surish lozim. Bu tavsiyalarga rioya qilinsa, hayajonlanish, toliqishdan yuzaga keladigan uyqutezda o`tib ketadi. Uyku yoshi qaytgan va qarigan kishilarda o`zgaradi; uyqu yoshlik davriga qaraganda birmuncha yuzaki va qisqa muddatli bo`lib qoladi, bu shu yoshdagi organizmning fiziologik xususiyatlari natijasidir. - Uyqu yotadigan joyning noqulay bo`lishi, biror narsadan hayajonlanish, birorta kasallikning boshlanish belgisi bo`lishi ham mumkin. Agar uyqunoxush kechinmalar, toliqish, uxlash maromining buzilishidan (funksional U.) kelib chiqqan bo`lsa, u o`zicha tiklanadi. Buning uchun har kuni bir vaqtda odatdagi sharoitda yotish, yaxshi hayollar surish lozim. Bu tavsiyalarga rioya qilinsa, hayajonlanish, toliqishdan yuzaga keladigan uyqutezda o`tib ketadi. Uyku yoshi qaytgan va qarigan kishilarda o`zgaradi; uyqu yoshlik davriga qaraganda birmuncha yuzaki va qisqa muddatli bo`lib qoladi, bu shu yoshdagi organizmning fiziologik xususiyatlari natijasidir.
Uyquning har qanday turida ham vrach bilan maslahatlashib, zarur muolajalarni olish tavsiya etiladi, o`z bilgicha doridarmonlar bilan davolanish xavfli asoratlarga olib keladi. - Uyquning har qanday turida ham vrach bilan maslahatlashib, zarur muolajalarni olish tavsiya etiladi, o`z bilgicha doridarmonlar bilan davolanish xavfli asoratlarga olib keladi.
- Uyqusizlik ayollarda erkaklardagidan 1,4 marta ko`p tarqalgan.
Tiplari - Uyqusizlikning ko`plab darajalari ma`lum bo`lsa-da, ularning orasidan quyidagilari ayniqsa ajratib ko`rsatiladi:
- Vaqtincha uyqusizlik, bir necha kun davom etadi.
- Qisqa muddatli uyqusizlik, uch haftadan olti oygacha muddatda davom etadi.
- Surunkali uyqusizlik, yillab davom etadi.
Sabab va natijalari - Vaqtincha uyqusizlik odatda shovqin, kuchli asablanish, uyqu tuzumi buzilishi, giyohvand yoki neyrotrop moddalar ta`sirida kelib chiqadi. Surunkali uyqusizlikka esa boshqa kasalliklar, bosh miya jarohati, parazitlar sabab bo`lishi mumkin. Ba`zan uyqusizlik nasldan naslga o`tishi mumkin.
- Uyqusizlik umumiy holsizlanish, diplopiya (bir narsani ikkitadek ko`rish), gallutsinatsiyalarni keltirib chiqarishi, kamdan-kam hollarda o`limga ham olib kelishi mumkin.
Davolash - Uyqusizlik bilan kasallangan bemorlarga uyqu dorilar tavsiya etiladi (shifokor retsepti shart). Bundan tashqari gipnoz, kognitiv psixoterapiya bilan ham davolash mumkin. Sog`lom odamlardagi vaqtincha uyqusizlikni asal va sut aralashtirib ichish, issiq vanna qabul qilish bilan yengsa bo`ladi.
- Uyqusizlik boshqa kasalliklar tufayli kelib chiqishi mumkin bo`lgani uchun albatta tibbiy muassasalarga murojaat etish zarur.
- Issiq mijozli kishilarga kam uxlash, sovuq mijozlilarga ko’p uxlash zararlidir.
- Uyqusizlikni yo’qotish uchun ovqat hazm bo’lgandan keyin hammomga tushib, boshdan issiq suv quyilsa, yaxshi yordam qiladi.
- Uyqudagi holatning eng yaxshisi avval o’ng tomonga bosib, so’ng chap tomonga aylanib yotishdir. Qorinni bosib yotish ovqat hazm bo’lishiga yordam beradi, chalqancha yotish uxlashning eng yomon shaklidir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
