Узбеки стон республикаси олий ва урта махсус


 Бошкарувнинг ижтимоий-рукий усуллари


Download 1.98 Mb.
Pdf ko'rish
bet54/117
Sana27.06.2023
Hajmi1.98 Mb.
#1656953
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   117
Bog'liq
Zaynutdinov Sh Menejment asoslari

11.3. Бошкарувнинг ижтимоий-рукий усуллари 
Бошкарувнинг ижтимоий-рухий усуллари - бу ишлаб 
чикарувчи ва айрим шахсларга уларнинг ижтимоий эхтиёжлари 
ва рухиятларига таъсир этиш билан бошкариш воситасидир- \ 
90 


БоШК
а
РУ
внинг
ижтимоий-ру\ий уеулларини куллаш корхонада 
ю
з бераётган ижтимоий \одисаларни чукур урганиш ходимлар 
а
саб тизимига таъсир этувчи рухий омилларни билишни талаб 
этади. 
Ишлаб чикариш шароитида социология кишилар ижтимоий 
алокаси шаклланишининг асоси булган мехнат омилини урганади, 
ижтимоий тизимлар, шу жумладан, ишлаб чикариш тизими 
ривожланиши ва амал килиши конуниятлари, кишиларнинг 
жамият турли катламидаги хулк-атвори конуниятлари ни тадкик 
^илади. Ижтимоий-рукий гурук ва омма рухиятининг 
хусусиятлари, уларнинг шахенинг онги ва хулкига таъсири, 
кишилар фаолиятини ратбатлантирувчи омиллар, кайфият, 
ижтимоий фикрни шакллантирувчи омилларни урганади. Шахе 
рухияти олий асаб фаолияти турлари ва инсон темпераменти, 
характери, шахенинг иродаси, кобилияти, \иссиёти, хотираси, 
англаш ва кис этиш кобилиятини урганади, мекнат рухияти мехнат 
фаолиятлари, шу жумладан, рахбар ва мутахассислар (касбий 
хусусият ва кобилиятлари, кадрларни укитиш усуллари, иш ва 
дам олиш тартиби, кадрларни танлаш ва бахолаш усуллари, мехнат 
жараёнининг рухий жихатлари) фаолиятини урганади. 
Кишилар фикрлаш усулида узгариш юз бериши ва улар 
маданий хамда билим даражаси ортиб бориши билан ижтимоий-
рухий усуллар ахамияти хам ортиб боради. Бундай шароитда 
шахенинг эхтиёж ва манфаатлари маънавий соха томон узгариб 
боради. Уз мехнатидан коникишнинг мухим омили булиб ишлаб 
чикарувчиларнинг рахбар билан узаро яхши муносабати ишлаб 
чикаришдаги кулай ижтимоий-рухий вазият хизмат килади. 
Бошкарувнинг ижтимоий-рухий усуллари ишлаб чикаришда 
мавжуд ижтимоий механизмни (узаро муносабат тизими, ижтимоий 
эхтиёжлар) куллашга асосланади. Бошкарувнинг ижтимоий 
усуллари ижтимоий тартибга солиш воситасида амалга оширилади. 
Ижтимоий тартибга солиш усуллари турли гурухдар ва шахслар 
максади ва манфаатларини аниклаш ва ростлаш йули билан 
ижтимоий муносабатлари и тартибга солиш ва уйгунлаштириш 
максадида кулланилади. 
Улар жумласига ижтимоий ташкилотлар низомлари, 
шартномалар, узаро мажбуриятлар, ишчиларни танлаш, таксимлаш 
ижтимоий эхтиёжларни кондириш тизими киради. Ижтимоий 
тартибга солиш усуллари инсон омили фаоллигини ошириш, 
°ШКарувни демократлаштириш максадида хам кулланилади. 
91 


Бошкарувнинг рухий усуллари жамоада макбул рукий вазият 
ташкил этиш йули билан кишилар уртасидаги муносабатларни 
тартибга солишга каратилгандир. Рукий усулларга кичик гурух ва 
жамоаларни ташкил этиш, мехнатни гуманитарлаштириш, 
малакали кадрлар танлаш ва уларни Укитиш ва х.к.лар киради. ; 
Кичик гурух ва жамоаларни ташкил этиш усулини куллащ 
кичик гурухдаги ишчилар уртасидаги макбул микдорий-сифат 
нисбатини аниклаш имконини беради. 
Мехнат фаолиятини инсонийлаштириш деганда ранглар, 
мусиканинг рухий таъсиридан фойдаланиш, бир хил, узгармас 
мехнатни бартараф этиш, ижодий ёндашувни кенгайтириш 
тушунилади. 
Касбий танлашнинг мохияти - кишиларнинг рухий 
хусусиятлари улар бажарувчиларига энг мое буладиган килиб 
танлашдан иборат. Шахснинг рухий хусусиятлари жумласига унинг 
кизикиш ва майллари, кобилияти, жушкинлик ва тавсифи киради. 
Шу сабабли, шахсга ракбарлик килганда рахбар уз олдига инсон 
рухий хусусиятлари шаклланиши ва ривожланишини урганиши, 
унинг киикиш ва кобилияти, жушкинлиги ва феъл-атвори билиш 
вазифасини куйиши керак. 
Шахснинг рухий хусусиятларини инсон фаолиятидан ажратиб 
тушуниб булмайди, чунки киши кобилияти ва феъли унинг 
фаолияти ва хулкида намоён булади. Инсон хаёти ва оммавий 
фаолияти унинг рухий холатини шакллантиради. Инсоннинг кандай 
Хаёт кечириши, нима билан шугуланишини билмай вужудга 
келганлиги, у ёки бу нарсага кобилият ривожланганлиги, феъли 
шаклланганлигини англаб булмайди. 
Инсон аввало узини ижодий шахе сифатида бахолайди. Ишчи 
дархол мехнатга бунддй нуктаи назардан карамайди: моддий 
эх'гиёжлар бирламчи булиб, улар кониккандан сунг нисбатан юксак 
инсоний эхтиёжлар илгари сурилади. 
Инсон фаолияти муайян рагбатлантирувчи омилларга 
асосланган булиб, маълум максадга эришишга каратилгандир. 
Рагбатлантирувчи омил - максад муносабати инсон фаолияти 
узагидир. Умумий маънода рагбатлантирувчи омил, бу — инсонни 
фаолият юритиш учун ундовчи омил булиб, максад эса инсон 
уни амалга ошириш натижасида эришишни хохлаган нарсадир. 
Рагбатлантирувчи омил киши хулкининг ички кучидир. 
Психологияда узок ва киска рагбатлантирувчи омил фаркланади. 
Агар инсон фаолиятини рагбатлантирувчи омил ва уз олдига 


ф/йган максад якин келажакка мулжалланган булса, у киска 
муд
датли, агар улар узок истикболни камраб олса узок муддатли 
дейилади. Рагбатлантрувчи омил даражаси билан инсоннинг 
ме\натга, ютук ва муваффакиятсизликка нисбатан булган 
м
уносабати узвий богликдир. Факат узок муддатли рагбатлантрувчи 
омил мекнатга ижодий муносабатда булиш манбаидир. 
Ракбарга хос булган мухим хусусият кишилар фаолиятини 
рагбатлантирувчи омилларни яхши билиш, кар бир кишини у 
ёки бу вазифани бажаришга кизиктира олишдир. Бу айникса, 
бирор корхонага ишга кириб, уларни келажакда нима кутишини 
билиш лозим булган ёшлар билан ишлашда мукимдир. Рахбар 
ишини ким, качон кайси скрипкани чалиши, кайси асбобда мусика 
чалишни урганган, ким нотугри чалиши мумкинлиги, кимни 
кайси ерга куйиш кераклигини билиши лозим булган дирижёр 
мехнати билаш солиштириш мумкин. 
Киши рухий хусусиятларининг у бажарувчи иш талабларига 
мое келмаслиги уз касбидан коникмаслик уни узгартиришга 
Харакат килишга, хато килиш эхтимоли ортишига ва натижада 
мехнат унумдорлиги пасайишига олиб келади.. аксинча, агар инсон 
уз кобилиятини тулик намоён кила олувчи иш билан банд булса, 
у уз мехнатидан мамнун булади, каебни тез эгаллайди ва мехнат 
унумдорлиги юкори булади. 
Инсон учун факат моддий рагбат мухим деб хисоблаш нотугри. 
Унга жуда куп нарса катта умумий ишда уз хиссаси борлигини 
хис этиш, узини мехнат оркали намоён этиш, уз малакаси билан 
рурурланиши, Уртоклари хурматига сазовор булиш ва х.к.лар хам 
мухимдир. Купчилик кишилар шахсий фаровонликка бошкалар 
хисобига эришилган шахсий муваффакият оркали эмас, мамлакат 
иктисодиётига кушган мехнати хисобига эришиш лозимлигини 
таъкидлайдилар. 
Изланишлар мехнат, мехнатга нисбатан муносабатга таъсир 
эт
Увчи рагбатлантирувчи о м и л л а р куйидаги тартибда 
таксимланишини курсатди: мехнатнинг мохияти, иш хаки, юкори 
лавозимга эга булиш имконияти, ишнинг кизикарлилиги, 
Ме
Хнатни ташкил этиш, маъмуриятнинг ишчига нисбатан 
м
УНосабати. 
93 


1Р 
Хулоса 
1. Бошкарув усуллари - ра\барнинг ишлаб чикарищ 
корхоналарининг куйилган максад вазифаларига эришишга 
рахбарлик килишни мувофиклаштириш. 
2. Бошкарувга куйидаги услублар хос: иктисодий-ташкилий 
фармойиш (маъмурий), ижтимоий-рухий. 
3. Бозор хужалик ракбарларидан уткир зе\н, ишга ижодий 
ёндашиш, кези келганда корхона фаолияти, иши учун 
таваккалчилик хусусиятлари ни талаб этади. 
4. Буйрук - рахбарнинг уз кул остидагиларига маълум ишни 
белгиланган вактда бажариш талабининг ёзма ёки огзаки 
куриниши. 
5. Ижтимоий-рукий билимлар асосини билмаган рахбар 
одамларга таъсир эта олмайди. 

Download 1.98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   117




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling