Узбеки стон республикаси олий ва урта махсус


Download 1.98 Mb.
Pdf ko'rish
bet91/117
Sana27.06.2023
Hajmi1.98 Mb.
#1656953
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   117
Bog'liq
Zaynutdinov Sh Menejment asoslari

18.3. Корхона бозори 
Корхона - бу йирик хомашё, бутловчи кисмлар, ускуналар, 
ёрдамчи ускуна, таъминот предметлари ва хизматлар бозоридир. 
Бир неча ^н минглаб хизмат к^рсатиш, кишлок хужалиги, чакана 
савдо, ишлаб чикариш ва давлат ташкилотларига карашли 
корхоналар товар ва хизматлар сотиб шиш билан шурулланадилар. 
Корхона эктиёжлари учун харид килиш бу аник товарларга 
булган эк1 иёжни аниклаш, аник маркадаги товарларга бако бериш 
ва танлаш камда бозорда мавжуд таъминотчилар орасидан 
бирортасини танлаш асосида карор кабул килиш жараёнидир. 
Корхона бозорларнинг уч тури мавжуд: саноат учун зарур 
товарлар бозори, оралик товарлар бозори ва давлат муассасалари 
бозори. 
163 


Саноат учун мулжалланган товарлар бозори - бошка товар 
ишлаб чицариш ва хизмат курсатиш сокасида бошкариш ва бошка 
истеъмолчиларга сотилган товар ва хизматларни сотиб олувчи 
шахслар ва ташкилотлар йигиндисидир. Товарлар тури ва пул 
айланиши хажми жикатидан саноат учун мулжалланган товарлар 
бозори кенг истеъмол товарлари бозоридан устун булади. 
Автомобиль ишлаб чикариш ва сотиш учун металл, ойна, резина 
согувчилар уз махсулотларини машинасозларга сотишлари лозим, 
машинасозлар эса тайёр махсулотни истеъмолчиларга сотадилар. 
Саноатга мулжалланган товарлар бозори кенг истеъмол моллари 
бозоридан фарк килувчи узига хос хусусиятларга эга: 
1. Саноат учун мулжалланган товарлар сотувчиси нисбатан анча 
кам харидорга эга булади. 
2. Хатто ишлаб чикарувчилар куп булган тармокларда хам 
хариднинг катта кисми бир нечта йирик истеъмолчи киссасига 
тугри келади. 
3. Харидорлар худудий жихатдан ва нефть соноати, резина, 
пулат куйиш саноати каби тармоклар буйича тупланган. 
4. Саноат учун мулжалланган товарларга булган талаб кенг 
истеъмол молларига булган талаб билан улчанади. Масалан, 
Хайвонлар териси пойафзал ишлаб чикариш учун сотиб олинади. 
5. Саноат учун мулжалланган товарларга талаб кенг истеъмол 
товарлари ва хизматлар учун талабга нисбатан тезрок Узгаради. Бу 
айникса янги ишлаб чикариш ускуналарида яхши намоён булади. 
Баъзан истеъмол товарларига булган талаб 10% ортиши саноат 
учун мулжалланган товарларга талабнинг 20% ортишига олиб 
келади. 
6. Саноат учун мулжалланган товарлар кам харажат килиб харид 
Килишни доимо Урганувчи малакали агентлар томонидан харид 
килинади. Кенг истеъмолчи харид килиш сокасида унча малакага 
эга эмас. Саноат учун килинадиган харид канчалик мураккаб булса, 
у хакла карор кабул килиш жараёнида шунча куп киши иштирок 
этади. Энг муким товарларни сотиб олишда одатда максус харид 
комиссиялари шугулланиб, улар таркибига техникавий экспертлар 
ва ракбарият вакиллари киради. 
Саноат учун мулжалланган товар сотиб олиш жараёнида харидор 
бир канча карор кабул килиши керак булади. Карорлар микдори 
харид килинаётган вазиятга боглик булади. Харид килиниш 
жараёнида уч хил вазият вужудга келиши мумкин: 
164 


1. Узгаришсиз кайта харид килиш, бу харидор бирор нарсага 
узгаришсиз буюртма берадиган вазиятдир. 
• 2. Узгаришли кайта харИд килиш, бу вазиятда харидор кайта 
буюртма бериш даврида товар техникавий хусусиятлари, нарх, 
савдонинг бошка шартларига узгартириш киритган, ёки кисман 
таъминотчиларни узгартирган колда юз берувчи вазиятдир. Аввалги 
таъминотчи мижозни саклаб колишга, янгилари эса янги мижоз 
орттиришга каракат киладилар. 
3. Биринчи марта товар ёки хизматлар сотиб олувчи фирма 
янги масалаларни кал этиш учун харид килиши. Масалан, фирма 
биринчи компьютер тизимини урнатмокчи булсин. Энг кам карор 
узгаришсиз кайта харид килувчи харидор киссасига, энг куп карор 
янги масалаларни кал этиш учун харид килувчи киссасига тугри 
келади. Биринчи марта харид килишда товарнинг техникавий 
хусусиятларини, нархлар чегараси, таъминот вакти ва шарти, 
техника хизмати курсатиш шартлари, тулов шартлари, буюртма 
Кажмини аник, макбул таъминотчиларни танлаш масалаларини 
Кал этиш керак. 
Орал и к товарлар бозори бошка истеъмолчиларга кайта сотиш 
ёки ижарага бериш й^ли билан фойда куриш максадида, ёки уз 
хусусий корхонаси бетухтов ишлаши учун зарур товар ва хизматлар 
сотиб олинадиган бозордир. Орал и к товарлар бозори сотувчилари 
Кайта сотиш учун мулжалланган жуда катта кажмда турли-туман 
товарлар билан иш к^радилар. Бундан ташкари, оралик товар 
сотувчиси кайси сотувчидан, кандай нархда ва шартлар буйича 
сотиб олиш ва кимга, кандай нархда качон сотиш масаласини 
\ал этиши керак. 
Орали к товарлар бозорига товар биржалари, улгуржи савдо ва 
чакана савдо фирмалари киради. 
Давлат муассасалари бозори уз вазифаларини бажариши учун 
товарлар сотиб олувчи ёки ижарага олувчи республика кукумати 
муассасалари, автоном республика ва макаллий кокимият 
ташкилотлари киради. Хукумат мамлакат микёсида энг йирик 
харидордир. Давлат муассасалари номидан республика олдида турган 
вазифаларни кал этиш учун зарур турли-туман товарлар (самолёт, 
тепловоз, мебель, автомобиль ва к-к.) сотиб олинади. 
165 


18.4. Корхонада маркетинг хизмати 
Корхона бутун маркетинг фаолияти ва режалаштиришни амалга 

Download 1.98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   117




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling