Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги карши мухандислик иктисодиёт институти иктисодиёт факультети


Download 0.81 Mb.
bet8/51
Sana10.10.2023
Hajmi0.81 Mb.
#1697156
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   51
Bog'liq
Божхона маъруза

кичик бошликлар таркиби:
божхона хизмати старшинаси;
урта бошликлар таркиби:
божхона хизмати кичик лейтенанти;
божхона хизмати лейтенанти;
божхона хизмати катта лейтенанти;
божхона хизмати капитани;
катта бошликлар таркиби:
божхона хизмати майори;
божхона хизмати подполковниги;
божхона хизмати полковниги;
юкори бошликлар таркиби:
божхона хизмати генерал-майори;
божхона хизмати генерал-лейтенанти;
божхона хизмати генерал-полковниги.

Божхона органлари мансабдор шахсларига махсус унвонлар бериш ёки бу унвонлардан махрум килиш тартиби Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг «Узбекистон Республикасининг божхона органларида хизматни уташ хакидаги вактинчалик низомни тасдиклаш тугрисида» 1998 йил 4 апрелдаги 146-сон карорига мувофик белгиланади. Ушбу карор билан шунингдек божхона органлари мансабдор шахслари махсус унвонларининг хизмат муддати хам белгиланган.


Божхона органларининг махсус унвонлари, божхона хизмати полковниги хам шу жумлага киради, ДБК раиси томонидан берилади, божхона хизмати генерал-полковнигигача бошликлар таркиби махсус унвонлари ДБК раиси такдимномасига кура Узбекистон Республикаси Президенти томонидан берилади.
Божхона органлари мансабдор шахсларига шахсий тартиб ракамлари ва хизмат гувохномалари хамда Давлат божхона кумитаси томонидан белгиланган намунадаги жетонлар берилади.
Божхона органлари бошликлар таркиби лавозимига тайинланган харбий хизматга мажбурлар харбий хисобдан белгиланган тартибда чикадилар ва Давлат божхона кумитасида махсус хисобга турадилар.
Божхона органларининг мансабдор шахслари бюджет маблаглари ва конунчиликда белгиланган бошка манбалар хисобига мажбурий шахсий сугурта килиниши керак.
Божхона органларининг мансабдор шахслари учун белгиланган барча хукук ва имтиёзлар, шу жумладан мансаб маошлари, махсус унвонлар ва муддатли хизмати учун устамалар, бошка туловлар ва ижтимоий химоянинг узга шартлари, шахсий ва мулкий хукукларни куриклаш Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1998 йил 4 апрелдаги 146-сон карорига мувофик белгиланган.
Божхона органларининг мансабдор шахслари белгиланган нормаларга мувофик формали кийим билан текин таъминланади.
Божхона органлари мансабдор шахсларини рагбатлантириш ва уларга танбехлар бериш шартлари Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1998 йил 27 мартдаги 135-сон карори билан тасдикланган Узбекистон Республикаси бжхона органларининг Интизомий устави билан белгиланади.
Божхона органларининг мансабдор шахслари тегишли вазирликлар ва идораларнинг розилиги буйича Давлат божхона кумитасининг карорлари билан Куролли Кучларга, Миллий хавфсизлик хизмати кушинлари ва органларига, Фавкулодда вазиятлар вазирлигига, Узбекистон Республикаси Президентининг карори билан ташкил этиладиган харбийлаштирилган тузилмаларга, ички кушинларга, шунингдек ички ишлар органларига утказилиши ва улар шахсий тартибда хакикий харбий хизматга ёки хизматни бундан кейин давом эттиришга юборишлари муносабати билан кайта утказилиши мумкин.
Прокуратура органлари терговчиларини тергов ва суриштирув билан боглик божхона органларига ишга утказишда хам ана шундай тартиб кулланилиши мумкин.
ДБК ишчи ва хизматчилари мехнат шароитлари Узбекистон Республикасининг мехнат тугрисидаги конунлари билан тартибга солинади.


3.5. Давлат божхона органларининг ваколатлари. Давлат органлари тизимида унинг ахамиятини белгиловчи орган хукукий холатининг асосий элементи унинг ваколатлари (компетенцияси) (лотинча competentia - юритиш, кобилият, хукук буйича эгалик) хисобланади. Сузнинг икки маъноси бор: мазкур шахс муайян билимларга эга булган масалалар доираси ва ваколатлари (хукук мажбуриятлари) доираси.
Бощкарув органларининг бутун фаолияти, барча ташкилий муносабатлар ва хукукий муносабатлар органлар томонидан уз ваколатлари амалга оширилиши натижаси сифатида амал килади. Органнинг ваколатида бошкарувни иродавий саклаб туриш купрок намоён булади. Давлат бошкарув органининг ваколатини хукукий нормалар чикариш йули билан белгилар экан, истаган сохада ушбу органининг ваколатини хукукий нормалар чикариш йули билан белгилар экан, истаган сохада ушбу органнинг хатти-харакатини чегарасини белгилайди.
Давлат божхона органининг ваколатлари конунчилик томонидан шакллантирилади.
Узбекистон Республикаси Президентининг «Узбекистон Республикаси Давлат божхона кумитасини ташкил этиш тугрисида» 1997 йил 8 июлдаги ПФ-1815-сон Фармони, «Давлат божхона хизмати тугрисида» 1997 йил 29 августдаги Узбекистон Республикаси Конуни ва Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1997 йил 30 июлдаги 374-сон карори билан тасдикланган Узбекистон Республикаси Давлат божхона кумитаси ва унинг органлри ваколатларини белгилаб берувчи асос булувчи хужжатлар хисобланади.
Давлат божхона кумитаси тугрисидаги низом биринчи навбатда органнинг асосий вазифаларини, унинг функцияларини ва хукукларини белгилаб беради. Куйидагилар Давлат божхона кумитаси органларининг асосий вазифалари хисобланади:

  • республиканинг иктисодий манфаатларини химоя килиш ва белгиланган ваколатлар доирасида унинг иктисодий хавфсизлигини таъминлаш;

  • Республикабож сиёсати тшлаб чикилиши ва амалга оширилишида катнашиш;

  • бож конунларига риоя килиниши устидан назорат урнатиш;

  • бож ишларини амалга оширишда фукароларнинг, шунингдек юридик шахсларнинг хукук ва манфаатларини химоя килиш;

  • республиканинг ташки иктисодий алокалари ривожланишига кумаклашиш;

  • хорижий давлатларнинг божхона божхона органлари божхона иши масалалари билан шугулланувчи халкаро ташкилотлар билан хамкорлик килиш, халкаро божхона ва савдо ташкилотларида катнашиш;

  • Узбекистон Республикасининг халкаро шартномаларидан келиб чикувчи божхона ишига оид мажбуриятларнинг бажарилишини таъминлаш;

  • божлар, соликлар ва бошка бож туловларини ундириш;

  • республиканинг бошка давлатлар билан савдо-иктисодий, валюта-молиявий муносабатларини бож тарифлари асосида тартибга солиш воситаларини ишлаб чикиш ва самарали куллаш;

  • Узбекистон Республикасининг божхона чегараси оркали утадиган товарлар ва транспорт воситалари устидан божхона назоратини таъминлаш;

  • республиканинг божхона чегараси оркали товар оборотини жадаллаштиришга кумаклашувчи шарт-шароитлар яратиш;

  • контрабандага, божхона конунчилиги бузилишига карши курашиш, республиканинг божхона чегараси оркали гиёхвандлик воситалари, психотроп ва портловчи моддалар, курол-ярог, валюта бойликлари, миллий бойлик хисобланган бадиий, маданий-тарихий ва археологик мерос буюмлари, интеллектуал мулк объектлари гайриконуний олиб утилишининг олидини олиш;

  • божхона статистикаси ва махсус божхона хисоботи тизимини юритиш, Узбекистон Республикаси Хукуматини, манфаатдор вазирликлар идораларни божхона ишига тегишли масалалар буйича ахборот билан таъминлаш;

  • божхона иши сохасидаги фаолият тугрисидаги ахборотни туплаш ва уни ишлашнинг автоматлаштирилган тизимини ишлаб чикиш ва жорий этиш;

  • ташки иктисодий фаолиятининг товар номенклатурсининг юритиш;

  • кадрлар тугри танланиши ва жой-жойига куйилишини, ДБК органлари шахсий таркиби хизмат тайёргарлиги ва интизоми юкори даражада булишини таъминлаш, давлат органлари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар учун божхона расмийлаштириши буйича мутахассислар тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш;

  • божхона брокерлари, божхона ташувчилари фаолияти, божхона омборлар ва эркин омборлар, божсиз савдо дуконлари иши, товарларга божхона худудидан ташкарида божхона худудида ва божхона назорати остида кайта ишлов берилиши устидан назоратни таъминлаш;

  • божхона иши сохасида илмий-тадкикот ишларини ва маслахатлар берилишини ташкил этиш;

  • божхона органларининг моддий-техника базасини мустахкамлаш ва ривожлантириш, божхона атрофи инфратузилмасининг ривожланишига кумаклашиш;

  • Узбекистон Республикаси конунчилиги ва тузилган халкаро шартномаоар ва битимлар билан белгиланадиган бошка вазифалар.

Орган ваколатларининг элементи сифатида органнинг функцияси деганда алохида ва мустакил тусдаги бошкарув фаолиятининг бир кисмини тушуниш кабул килинган. Макомига кура орган фаолиятининг мажбурий йуналиши сифатида ажратиб курсатилган ва ифодаланган бошкарув органини функцияси унинг ваколатларининг юридик элементига айланади. Айна давлат органи функцияси бошкарувнинг мазкур органи нима килиши кераклигини курсатади.
Хукук ва мажбуриятлар уртасидаги тафовут уларнинг амалга ошрилиши хусусиятларида намоён булади. Хукук у ёки бу масалаларни хал килишда давлат органига ташлаш эркинлигини беради. Мажбуриятлар орган хатти-харакатларини катъий тартибга солади, уларни амалга ошириш шартлари эса конунда аник булгилаб куйилган булиши керак.
Амалдаги конун жихатларига мувофик божхона органлари:

  • ягона давлат божхона сиёсатини руёбга чикаришда иштирок этишга;

  • божхона хакидаги конун хужжатларига риоя этилиши, божлар тугри хисобланиши, тулик ва уз вактида туланишини назорат килишга;

  • давлат хавфсизлигини, жамоат тартибини саклаш, фукаролар хаёти ва соглигини химоя килиш, атроф мухитни мухофаза этиш чора-тадбирлари амалга оширилишига кумаклашишга;

  • божхона хакидаги конун хужжатларини кулланиш буйича белгиланган тартибда услубий курсатмалар ва норматив хужжатлар ишлаб чикиш хамда уларни нашр этишга;

  • юридик ва жисмоний шахсларни товарлар ва транспорт воситаларини олиб утиш хамда божхона чегарасидан утиш вактидаги хукуклари ва мажбуриятлари тугрисда уз вактида хабардор килишга;

  • фаолият турлари билан шугулланиш хукукини берадиган махсус рухсатномаларни (лицензияларни) конун хужжатларида белгиланган тартибда беришга;

  • уз хизмат вазифаларини бажарилиши натижасида узларига маълум булиб колган давлат сири ва тижорат сири хисобланилган ахборотни ошкор этмасликка мажбурдирлар.

Божхона органлари конун хужжатларида назоратда тутилган бошка вазифаларни хам бажарадилар.
Шундай килиб, бошкарув органи фаолиятининг санаб утилган элементларидан хар бири унинг хукукий макомини ойдинлаштиради. Вазифалар фаолиятининг умумий йуналишларини ва унинг максадларини курсатади; фнукциялар орган ушбу вазифаларни бажариш учун аник нима килиши кераклигини белгилаб беради, хукуклар - у уз мажбуриятларини кандай хажмда бажариши мумкинлигини курсатади.


3.6. Давлат органининг хукукий ваколатига функция ва ваколатларидан ташкари, яна вазифаларнинг хам киритилиши давлат органининг фаолияти одатда хажмига кура унга бириктирилган хукук ва мажбуриятлардан тенглиги билан белшиланади.
Шундай килиб: бошкарув органининг хукукий ваколатини ташкил этувчи элементлар унинг вазифалари, функциялари, хукук ва мажбуриятлари хисобланади.
Назорат Давлат божхона кумитаси фаолиятида мухим элемент хисобланади. Назорат - вазифаси бошкариладиган объектлари хакикий холати ва фаолиятининг муайян холатига, ахволга мувофиклигини (номувофиклиги) курсатиш сифатида белгиланган функциядир.
Идора устидан назорат алохида ахамиятга эга булади, у давлат бошкаруви органлари, корхоналар ташкилотлар ва муассасалар ишини холисона текшришга ва уларнинг фаолияти жараёнида норматив хужжатлар ижросини назорат килишга даъват этилгандир.
Давлат кумитаси купинча мана шундай назоратнинг асосий ташкилий шаклларидан бири хисобланади.
Вазифаларни амалга оширишда барча давлат кумиталарининг функциялари ва махсус хукуклари хажми бир хил эмас, бирок умумий элементлар функцияларининг тармоклараро бир хил мазмуни махсус давлат органлари сифатида уларнинг роли хакида тасаввур беради ва давлат кумиталарининг уларга буйсунмаган давлат кумиталари, вазирликлар ва бошкарувлар бошка субъектлари билан узаро муносабатларида улар учун умумий булган хукуклар гурухини ажратиб курсатиш имконини беради. Хукук ваколатларини ушбу гурух давлат кумиталари тугрисидаги барча низомларда, шу жумладан Давлат божона кумитаси тугрисидаги Низомда махсус бириктирилади. Улар куйидаги хукуклар бириктирилишида ифодаланади:

  • вазирликлар, идоралар махаллий хокимият органларидан, Узбекистон Республикаси худудида жойлашган юридик ва жисмоний шахслардан (мулкчилик шакллари ва идоравий буйсунишдан катъи назар) божхона иши (назорати)ни амалга ошириш учун зарур булган маълумотлар, материаллар ва хужжатларни сураш ва олиш;

  • божхона назоратини амалга оширишга кумаклашиш учун мутахссислар ва экспертлар жалб килиш;

  • кумита ваколатига киритилган масалалар буйича бошкарувни тегишли органлар, корхоналар, ташкилот ва муассасалар вакилларини ахборот ва маълумотларини эшитиш;

  • божхона хакидаги конун хужжатларини такомиллаштиришга доир таклифларни Узбекистон Республикаси Хукуматига киритиш.

Давлат кумитаси божхона хукукларининг узига хослиги куйидаги хукукларда акс эттирилган.

  • божхона хукук бузишларини аниклашнинг техник ва махсус воситаларини куллаш;

  • божхона органлари ваколатига тегишли булган ишлар буйича суриштирув олиб бориш;

  • божхона коидалари бузилиши тугрисидаги ишларни юритиш, бундай ишларни куриб чикиш хамда юридик ва жисмоний шахсларга нисбатан божхона конунчилиги бузилганлиги учун таъсир курсатиш чораларини куллаш, уларни олидини олиш чора-тадбирларини ишлаб чикиш ва куллаш;

  • тезкор-кидирув фаолиятини амалга ошириш;

  • божхона назоратидан утказилиши керак булган товарлар ва транспорт воситалари куздан кечирилиши (кайта куздан кечирилиши)ни хамда уларга хужжатлар такдим этилишини талаб этиш; товарлар ва транспорт воситаларини куздан кечириш (кайта куздан кечирилиши), етарлича асослар мавжуд булганда эса - жисмоний шахсларни шахсий куздан кечириш;

  • бевосита божхона хукук бузилишлари буюмлари хисобланган товарлар, транспорт воситалари ва бошка буюмларни ушлаш ва олиб куйиш;

  • транспор воситаларини мажбуран тухтатиш, Узбекистон Республикаси бож хукукини божхона органларини рухсатсиз тарк этган денгиз, дарё ва хаво кемаларини кайтариш;

  • пломбаларни очиш, багажниклар, юк булмалари, транспорт воситалари кузовлари, контейнерлар ва бошка транспорт тарасини тамба курилмаларини очиш;

  • мулкчилик шаклларидан катъи назар юридик ва жисмоний шахсларнинг божхона назоратидан утиши керак булган товарлари ва транспорт воситалари турган худудига ва биноларига тусиксиз кириш шунингдек назорат килиш божхона органига юкланган фаолиятни амалга ошириш;

  • товарлар ва бошка буюмлар пробалари ва намуналарини олиб куйиш, уларни тадкик (экспертиза) килиш;

  • шахсдан унинг ваколатларини тасдикловчи хужжатларни талаб килиш;

  • хужалик юритувчи субъектларнинг хисоб-китоб варакларидан божхона туловлари ва (ёки) жазо жарималари сузсиз тартибда утказилиши тугрисида божхона туловлари ва (ёки) жоза жарималари бюджетдан хужалик юритувчи субъектлар хисоб варагига кайтарилиши тугрисда банкларга ва бошка молия-кредит муассасаларига белгиланган тартибда топшириклар бериш;

  • курсатиб утилган топширик кечиктирилган ёки бажарилмаган хар бир кун учун утказилиши ёки кайтарилиши керак булган божхона туловлари ва ёки жазо жарималари суммасидан банклардан ёки бошка молия-кредит муассасаларидан, шунингдек хужалик субъектларидан божхона туловлари ва (ёки) жазо жарималари тулаш муддати кечиктириб юборилган кун учун белгиланган тартибда 0,5 фоиз микдорида пеня ундириш;

  • Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги билан келишилган холда божхона егимлари ставкаларини белгилаш;

  • божхона омборлари ва эркин омборларни, божсиз савдо дуконларини очиш, божхона худудидан ташкарида, божхона худудида ёки божхона назорати остида товарларни кайта ишлаш хукукига рухсатномалар бериш, божхона брокерлари ва божхона ташувчилари сифатидаги фаолиятни амалга ошириш;

  • ташки иктисодий алокалар катнашчиларининг ташки иктисодий фаолиятини тухтатиш тугрисида белгиланган тартибда сабаблари курсатилган такдимнома киритиш;

  • уз ваколатлари доирасида божхона назорати остидаги товарларни руйхатдан утказиш (инвентарлаш) ва ташки иктисодий алокалар катнашчиларининг молия-хужалик фаолиятини текшириш.

Кумита уз вазифаларини бажаришда фойдаланиладиган мухим воситалар орасида хукукий тартибга солиш шакли ажралиб туради. Давлат божхона кумитаси иштирокида пайдо буладиган хукукий тартибга солиш шакли хилма-хилдир, бирок конун хужжатлари билан назарда тутилган турлича шаклларда хукукий хужжатлар яратилиши уларнинг энг мухими хисобланади. Норматив хужжатлар ишлаб чикилиши Низомда махсус белгиланган асосий (ва айни вактда барча давлат кумиталари учун умумий булган) функциялардан биридир. Низомда нормаларни ишлаб чикиш ваколатлари чегаралари, шунингдек унинг шакллари - келишуви буйича биршаликдаги хужжат, хужжатни кабул килишга булган мутлок хукук белгиланади ва, бундан ташкари, хужжатлар йулланган органлар ва муассасалар ижро этиши мажбурий булган хужжатлар чикаришга булган хукук махсус кайд килинади. Давлат божхона кумитасини норма ишлаб чикаришга доир хукукий ваколатининг катта хажмида эканлиги унинг фаолияти сохаси билан белгиланади ва тармоклараро бошкарувнинг асосий функцияси сифатида хамда унинг асосий фаолиятини хукукий шакли сифатида, бунда ташкилий воситаларга караганда бошкарувга сезиларли даражада катта иш хажми билан шугулланувчи сифатида намоён булади. Бу билан давлат кумиталари уз тармоги ташкарисида бажарилиши мажбурий булган идоралараро хужжатларни улар хам чикариши мумкин булган вазирликлардан фарк килади.
Бунда норматив хужжатларнинг мажбурлигини хисобга олган холда улар давлат кумиталари уз бошкарув фаолиятини уз хукмини юргизган холда амалга оширишининг мазмунига айланди.
Бирок бунда нормаларни ишлаб чикиш уларнинг махсус функцияси ва тармок бошкарув билан боглик улар фаолиятининг асосий шакли хисобланмайди. Давлат кумитасига аксинча, идоралараро хукукий хужжатларни чикариш (тасдиклаш) хукукнинг мустахкамланиши унинг функциялари амалга оширилишининг бож кафолати булиб хизмат килади.
Давлат божхона кумитаси фаолиятида нормалар ишлаб чикиш, шунингдек куп холларда улар биргаликда ёки бирок бошка давлат бошкаруви органи билан келишилган холда амалга оширилиши билан тавсифланади. Давлат божхона кумитаси тугрисидаги низом билан Узбекистон Республикасининг бошка вазирликлари ва идоралари билан биргаликда Узбекистон Республикаси бажарилиши мажбурий булган йурикномалар ва бошка норматив хужжатларни белгиланган тартибда чикариш хукук назарда тутилган. Бу бир томондан бирон-бир масалани хал этиш ва хукукий хужжат кабул килиш ваколатига киритилган, мавкеи тенг маъмурий-хукукий муносабатлар субъектлари, масалан, Давлат божхона кумитаси ва Молия вазирлиги, Давлат божхона кумитаси ва Ташки иктисодий алокалар, Давлат божхона кумитаси ва Марказий банк ва шу кабиларни иш олиб боришини англатса, иккинчи томондан, бир томонлама курсатмалар шаклини истисно килувчи пайдо буладиган муносабатларни тартибга солишини муайян усулини англатади.
Мавкеига кура тенг давлат бошкарув органлари уртасида назорат ва мавкеилаштириш - тартибга солиш фаолиятини кумита томонидан амалага оширишда пайдо булувчи муносабатларнинг алохида хусусияти давлат кумиталари функция ва ваколатларини, уларнинг хукукий ваколатларини тартибга солиш хусусиятларини келтириб чикаради.



Download 0.81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   51




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling