Uzunlik o‘lchamlari (tovon, qarich, kari, gaz, yarim gaz) esa inson tanasi
qismlarining o‘lchamlaridan olingan.
3.3. Me’moriy shakllar mutanosibliklarining turlari: oddiy (butun sonli
ratsional) va handasaviy (irratsional) munosabatlar
Me’moriy mutanosibliklar asosida bino va inshootlar shakllarining
go‘zalligini, ayni paytda ularning atrof-muhitga va inson qomatidagi
mutanosibliklarga mos kelishligini (masshtabliligini), hamda shakl bo‘laklarining
bir - biriga mutanosibligini va ularning ham o‘z navbatida yaxlit bino shakliga
hamohangligini ta’minlash vazifalari yotadi.
Ana shunday mutanosib
munosabatlar me’morchilikda asrlar davomida qo‘llanilib uzoq o‘tmishdan
bizgacha yetib kelgan. Ular asosan ikki guruhdan: oddiy sonlar yoki shakllarni
o‘zaro qiyoslash, solishtirish orqali olinadigan oddiy (butun sonli ratsional) va
handasaviy qurish yo‘li bilan olinadigan irratsional munosabatlar yoki
nisbatlardan iborat.
3.4. Oddiy (butun sonli ratsional) munosabatlar va ularning turlari:
kvadrat, kub, kvadrat qatori, kvadratlar to‘ri, misr uchburchagi
Oddiy butun sonli nisbatlar deb shunday munosabatlarga aytiladiki, ularda
ikkita kattalikning o‘zaro nisbati kasr son bilan ifodalanib, bo‘linuvchi va
bo‘luvchi 1 dan 6 gacha bo‘lgan sonlardir.
Ma’lumki 1:1 nisbatda eng sodda handasaviy shakllar – kvadrat va kub
yasaladi. 1:2, 1:3, 1:4, 1:5, 1:6 kabi karrali nisbatlar to‘g‘ri burchak shaklida
kvadratning bir necha butun marta takrorlanishini ifodalab, qatordagi boshlang‘ich
kattalik (kvadrat) esa yaxlit qatorning moduli, ya’ni miqyosi bo‘lib xizmat qiladi
(13, a-rasm).
35
3:4
3:5
4:5
4:6
5:8
15-rasm. Misr uchburchagi va u asosida chizilgan mutanosib to’g’ri
Do'stlaringiz bilan baham: |
