Узбекистон республикаси урта махсус ва олий таълим вазирлиги

22-rasm. Kvadrat asosida yasalgan 
oltin nisbatli to’rtburchaklar.
 
23-rasm. Mirs uchburchagi asosida 
yasalgan oltin nisbat. 
"Oltin nisbat"ni tomonlari 3:4:5 nisbatda bo‘lgan Misr uchburchagidan 
foydalanib ham topish mumkin (23-rasm). Buning uchun Misr uchburchagining A 
uchini markaz va gipotenuzani radius qilib chap tomonga AC katetning davomi 
ustiga tushguncha chizamiz. Shunda A
1
nuqtani B uchi bilan birlashtirsak 4:8 yoki 
1:2 nisbatlik A
1
BC uchburchagi hosil bo‘ladi.
Т 
В 
С 
Н 
М 
А 
О Д 
Е 
0,618 
0,618 
0,618 
5 
3 
8 
5 
4 
В 
А' 
А 
C 

---

43 
Uning A
1
C tomoni A
1
A+AC = 5+3 kesmalardan tuzilganki, bu oddiy butun 
sonlarda ifodalangan "oltin nisbat" – 3:5 ni beradi.
XIX asrning o‘rtalarida Rossiya arxitektura namoyondalari o‘zlarining oltin 
kesimga bo‘lgan munosabatini quyidagicha ifodlashgan: 1) oltin kesim 
arxitekturada ustunlik qiladi; 2) oltin kesim tabiatda ustunlik qiladi; 3) oltin kesim 
tabiatda qanday ustunlik qilsa, arxitekturada ham shunday ustunlik qiladi, 
arxitektorning ijod uslubi tabiatning yaratuvchanlik qonunlariga bo‘ysunadi va uni 
davom ettiradi.
Yuqorida qayd qilingan nisbatlarning o‘ziga xosligi shundaki, ularda 
butunning bo‘laklarga, tomonlarning esa bir-biriga munosabatida geometrik 
hamohanglik yohud uyg‘unlik mavjudki, shuning uchun ham ular amaliyotda keng 
qo‘llanilib kelingan (23, a-rasm).
“Oltin n
isbat” turli gеomеtrik naqshlarni yaratishda ham qo‘llanilgan. 
Izlanishlar shuni ko‘rsatdiki, 5 va 10 qirrali yulduzsimon naqshlarni yaratishda 
oltin nisbatdan ham foydalanilgan bo‘lishi mumkin ekan. Buni biz 23 b, v-
rasmlardagi chizmalardan bilib olishimiz mumkin: 
Bu ikki chizmalarni tahlil qilib ko‘raylik. A nuqtani markaz qilib olib radiusi 
AB kеsma uzunligida bo‘lgan aylana chizamiz va bu kеsmani shunday bo‘lamizki, 
unda bu ikki kеsma oltin nisbatda bo‘lsin. Ya’ni AB:BC=BC:AC bo‘ladi. Oltin 
nisbatda 
bo‘lgan kеsmalarning kichigi AC kеsma aylana markaziga yaqin qismida