Узбекистон республикаси урта махсус ва олий таълим вазирлиги


а-rasm. “Oltin nisbat” ning


Download 6.71 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/160
Sana21.07.2023
Hajmi6.71 Mb.
#1661574
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   160
Bog'liq
Arxitektura shakllarini uygunlashtirish va bezash

23
а-rasm. “Oltin nisbat” ning 
me’moriy yodgorliklarda 
qo’llanilishi: a–Samarqanddagi 
Ishratxona maqbarasida;
b–Afinadagi Parfenon ehromida.
 




44 
joylashishi lozim. B nuqtani markaz qilib olib BC kеsma uzunligida aylana 
chizamiz va aylanalarning kеsishgan nuqtalari DF ni tutashtiramiz. Mana shu DF 
kеsma uzunligi aylanani tеng bеsh tomonli ko‘pburchakga bo‘ladi (23, b-rasm). 
Xuddi shu usul bilan topilgan D va F nuqtalarni B nuqta bilan tutashtirsak, bu DB 
va BF kеsmalar aylanani tеng tomonli 10 ko‘pburchakga bo‘lar ekan (23, v-rasm).
23, b-rasm. 
Aylanani tеng 23, v-rasm. Aylanani tеng
5 tomonli burchakga bolish 10 tomonli burchakga bolish 
 
4.4. "Dinamik to‘g‘riburchaklar" 
Irratsional nisbatlarga yuqoridagilardan tashqari 
"dinamik to‘g‘riburchaklar" deb ataluvchi geometrik 
nisbatlar ham kiradi. Bu nisbatlarni ilk bor G.Xembij 
topgan bo‘lib, ular kvadrat va uning diagonalidan hosil 
bo‘lgan to‘g‘ri burchakli to‘rtburchak va shu 
to‘rtburchakning diagonalidan geometrik yasalgan 
uchinchi to‘rtburchak va uning ham diagonalidan tuzilgan to‘rtinchi to‘rtburchak 
va hokazo nisbatlardir. Shu tartibda hosil bo‘lgan "dinamik to‘g‘ri 
burchakliklar"ning tomonlari o‘zaro irratsional mutanosib nisbatlarda bo‘ladi, 
ya’ni 1:
2
; 1:
3
; 1:
4
; 1:
5
(24-rasm).
 
4.5. "Fibonachchi qatori" 
Amaliyotda irratsional nisbatlar bilan bir qatorda "oltin kesim"ga juda yaqin 
turuvchi butun sonli oddiy nisbatlardan foydalanish afzal ko‘riladi.
24-rasm. Dinamik to’g’riburchaklar 
(G.Xembij boyicha).
 



45 
Bular 3:5=0,6; 5:8=0,625; 8:13=0,615; 13:21=0,619; 21:34=0,618 va h.k. 
nisbatlardir. Bu qatordagi har bir keyingi butun son oldingi ikki sonning 
yig‘indisiga tengdir (3+5=8; 5+8=13; 8+13=21; 13+21=34 va h.k.). Ushbu qator 
va qatordagi butun sonlar (1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144 …) XII asr oxirida 
Italiya matematigi Leonardo Pizanskiy Fibonachchi tomonidan kashf qilinib
uning nomi bilan atalgan. Fibonachchi qatori arxitekturada oltin kesimli 
proporsiyalarni handasaviy qurishlarsiz ham modul tizimi yordamida yaratishga 
imkon tug‘diradi. Shuning uchun ham Fibonachchi qatori aksariyat hollarda 
irratsional nisbatlar o‘rnida qo‘llaniladi. 

Download 6.71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   160




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling