Узр олий ва урта махсус таълим вазирлиги

Пўлат буюмлар
Пўлат буюмлар тайёрлаш технологияси
Прокатлаш. Прокатлаш усулида профилланган пўлат буюмлар тайёрланади. Бу усулда пўлат қуйма прокат станининг айланадиган жўвалари орасидан ўтказилиши натижасида муайян профил шаклга киради. Пўлат совуқ ва иссиқ ҳолатларда прокатланади. Прокатлаш жараёнида пўлат загатовка чўзилади, сиқилади ва ингичкалашади. Иссиқ ҳолатда пўлатни прокатлаб юмалоқ, квадрат, бурчаклик, қувур, швеллер, қўштавр, профилли такрорланадиган арматуралар ва бошқалар тайёрланади. Прокатлашнинг совуқ ҳолда чўзиш усулида пўлат загатовка кичик тешиклардан (филерлар) ўтказиб ингичкаланади. Чўзиш усулида сим, кичик диаметрли қувурлар ва ш.к. тайёрланади.
Болғалаш. Бу усулда чўғланган пўлат загатовкага болға зарблари билан ишлов берилиб керакли шаклга келтирилади. Болғалаш усулида болт,анкер, скоба ва ш.к. пўлат буюмлар тайёрланади. Бу усулнинг камчилиги ўта аниқ ўлчамдаги буюмларни олиш қийинлигидир.
Штамплаш. Штамплаш жуда аниқ ўлчамдаги пўлат буюмлар тайёрлаш усули бўлиб, болғалаш усулининг бир тури ҳисобланади. Бу усулда пўлат загатовка болға зарблари остида чўзилиб, штамп шаклига киради. Штамплаш усулида кўпроқ пўлат листларга ишлов берилиб, турли шаклдаги буюмлар ва қисмлар тайёрланади.
Пресслаш. Пресслаш усулида пўлат матрицадаги махсус тешик орқали сиқиб чиқарилиб шакл берилади. Бу усулда қуйма ва прокатланган загатовкалар дастлабки материал вазифасини ўтайди. Пресслаш усулида турли кесимли профиллар, фасон профиллар тайёрланади.
Совуқ ҳолда профиллаш. Бу усулда лист ёки юмалоқ ҳолдаги пўлатни прокат станларида шакли ўзгартирилади. Пўлат листлардан кўндалангига турли шаклдаги эгилган профиллар ясалади. Махсус яссиловчи станоклар ёрдамида юмалоқ стерженлар совуқ ҳолда профиллаб мустаҳкам пўлат арматуралар тайёрланади.
Пўлат буюмлар турлари
Пўлатдан тенг ёнли ва тенг ёнли бўлмаган бурчаклар токчаларининг кенглиги 20-250 мм ўлчамларда, швеллер баландлиги 50-400 мм ва токчаларининг кенглиги 32-115 мм ўлчамларда ишлаб чиқарилади. Оддий қўштаврлар баландлиги 100-700 мм, кенг токчалиги 1000 мм ўлчамларда тайёрланади. (6.4-расм). Юмалоқ пўлат темирбетон конструкциялар учун арматура сифатида, квадрат кесимли прокатланган пўлат ва полоса пўлатлардан қурилишда турли буюм, қисм ва конструкциялар тайёрлашда ишлатилади.
Профилланган пўлат бино ва иншоот каркаслари, фермалари, томбоп тўсинлар, кўприк қурилмалари, симёғочлар ва бошқа буюм ва конструкциялар тайёрлашда ишлатилади.
Прокатлаш усулида пўлат листлар қуйидаги ўлчамларда ишлаб чиқарилади: эни 600-3800 ва қалинлиги 4-160 мм қалин пўлат лист; эни 600-1400 ва қалинлиги 0,5-4 мм юпқа пўлат лист; эни 510-1500 ва қалинлиги 0,5-2 мм лист туника ва бошқалар. Лист туника асосида гофрировка қилинган ва тўлқинсимон буюмлар ва ёғингарчиликларга чидамли рухланган туника листлар тайёрланади.
Махсус пўлат листларни пайвандлаб диаметри 50-1620 мм бўлган қувурлар тайёрланади. Бу қувурлар магистрал газ ва нефт, сув ва иссиқ сув таъминоти тизимларида ишлатилади. Пўлатдан ясалган мих, болт, гайка, шайба, парчин мих, шуруп, винт, скобалар, эшик ва дераза блоклари, ошиқ-мошиқлар, дасталар, санитария-техника кабиналари қисмлари ва бошқалар тайёрланади. Қурилиш тизимида пўлатнинг энг кўп ишлатиладиган соҳаси темирбетон конструкциялар тайёрлашда арматура сифатида қўлланилишидир.