В. М. Каримова ижтимоий психология


Ижтимоий психологиянинг экспериментал фан сифатида ривожланиши


Download 0.81 Mb.
bet11/62
Sana29.12.2022
Hajmi0.81 Mb.
#1072369
TuriУчебник
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   62
Bog'liq
portal.guldu.uz-ижтимоий психология ва конфликтология

2.3. Ижтимоий психологиянинг экспериментал фан сифатида ривожланиши.

ХХ аср шу билан характерли эдики, у турли фанлар олдига конкрет топшириқлар қўя бошлади. Бундан ташқари, жуда кўп фанларда объектив экспериментал усул йўли билан илмий фактлар тўплаш йўлга қўйилди. Психология фани ҳам бундан истисно эмас эди. Соф психологлар индивид психологиясини экспериментал ўрганар эканлар, уларнинг бошқа индивидлар таъсирида бўлиши фактини инкор қила олмас эдилар. Иккинчидан эса, Америкада кўпгина психологлар ўз тадқиқот объектларини лабораторияларда айрим психик жараёнларни ўрганишдан кичик гуруҳларга кўчира бошладилар. Бу даврда психологияда шаклланиб бўлган уч асосий оқим (психоанализ, бихевиоризм ва гештальт психология) ичида ҳам ижтимоий хулқ-атворни кичик гуруҳлар доирасида ўрганиш тенденцияси пайдо бўлди. ХХ аср психология фани тарихида шу билан ажралиб турадики, олимлар назарий изланишларга эътибор беришмас, ҳаттоки, катта гуруҳлар, оммавий ҳодисалар психологияси ҳам назардан анча четда қолган эди. Асосий диққат кичик гуруҳларга ва уларда турлича эксперементлар ўтказишга қаратилган эди. Бундай ҳолатнинг пайдо бўлганлиги ижтимоий психологиянинг фан сифатида шаклланишида ниҳоятда катта роль ўйнади.


Гештельтпсихология йўналиши негизида махсус ижтимоий психологик йўналишларнинг – интеракционизм ва когнитивизмнинг пайдо бўлганлиги эса бу фаннинг экспериментал эканлигини яна бир бор исбот қилди.
Бихевиоризм йўналишлари доирасида ўтказилган ижтимоий психологик тадқиқотлар аввало америкалик олимлар К.Халл ва В.Скиннерлар номи билан боғлиқ.. Улар ва уларнинг издошлари ҳисобланган К.Миллер, Д.Доллард, Дж.Тибо, Г.Келли ва бошқалар диада – икки киши ўртасидаги муносабатларнинг хилма-хил экспериментал кўринишларини тадқиқ қилиб, уларда математик ўйин назарияси элементларини қўлладилар. Диада шароитида лабораторияларда ўтказилган тадқиқотларда асосан мустаҳкамлаш ғоясини исбот қилишга уринилди. Классик бихевиоризмдан фарқли ўлароқ, ижтимоий психологик бихевиористлар ҳайвонлар ўрнига лабораторияга нақд пулга одамларни таклиф эта бошладилар, шунинг учун ҳам уларнинг ғоясида биологизм ва механизм тарзда илгариги ҳайвонларда тўпланган далиллар моделини инсонларда қўллаш ҳоллари кузатилди.

Download 0.81 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling