V. V. Petrov birinchi bo‘lib yoy zaryadsizlanishini tadqiqot qildi va ochdi. 1803-yilda u «Galvanik-voltli tajribalar haqida yangi­ liklar» kitobida, yoyli zaryadsizlanish yordamida metall erishini bayon qilgan. Y

78-tоpshiriq
« Diskga halqani yig’ish va nuqtali kоntаktli pаyvаndlаsh tеxnоlоgik jаrаyoni»

Birlаmchi mа’lumоtlаr: 1. Mаtеriаl Po‘lаt 30XГСА ГОСТ 4543-71 2. Unumdоrligi 40dоnа/sоаt

Grаfik qismi: 1. Buyum chizmаsi– А4 2. Nuqtali kоntаktli pаyvаndlаsh mаshinаsi vа elеktrоd qismi – А1 3. Buyumlаrni yig‘ish vа pаyvаndlаsh uchun mоslаmа – А1 4. Ish jоyi rеjаsi – А4

Kontaktli nuqtali payvandlash sxemasi:
1 – payvandalanyotgan detallar; 2 – elektrodlar; 3 – transformator; 4 – o‘zak; 5 – zichlovi belbog‘.
(1-jadval)

Poʻlat rusumi	Toplash	Qattiqligi
35	Normallashish	163—192 HB
40	Yaxshilanish	192—228 HB
45	Normallashish	179—207 HB
45	Yaxshilanish	235—262 HB
40X	Yaxshilanish	235—262 HB
40X	yaxshilanish+el. toki bilan zakalka	45-50 HRC; 269—302 HB
40XN	Yaxshilanish	235—262 HB
40XN	yaxshilanish+el. toki bilan zakalka	48-53 HRC; 269—302 HB
35XM	Yaxshilanish	235—262 HB

3. Diskga halqani yasash texnologiyasini bajarish uchun quydagi ishlarni bajarishimiz kerak boladi:
1.Avvalo diskga halqani yasash yasash uchun ,kalit materiali tanlab olinadi.
2. Tanlangan materialdan kerakli o’lchamda zagatovkalar kesib olinadi.
3.Berilgan chizma va o’lchamlar asosida zagatovkaga kerakli ishlovlar berish uchun, zagatovkaga chizib belgilab olinadi.
4.Kerakli freza va tokarlik stanoklari yordamida zagatovkaga ishlov berilib ventilyator g’ildiragi tayyorlanadi.
5. Diskga halqani yasash ikkinchi qismi tayyorlanib,birinchisiga payvandlash orqali biriktiriladi.
Bizga berilgan variant bo’yicha diskga halqani yasash yasash uchun, eng avvalo Ventilyator materiali tanlab olinadi. Biz buning uchun Po’lat 08 markali ГОСТ 4543-71bo’yicha po’lat tanlanadi.
Ventilyator g’ildiragini ,diametiri 2.5 mm, bo’lgan slindrik metalldan tayyorlanadi.
Ventilyator qismi esa qalinligi 2,5 mm,bolgan tangasimon metall plastinkadan tayyorlanadi.
So’ngra tayyorlangan detallar kerakli o’lchamlar asosida ishlov beriladi.Ishlov berilgandn keyin, detallar bir biriga payvandlash orqali biriktiriladi.
4. Bizga berilgan payvandlash materiali,detallar va ularning shakillarini hisobga olgan holda payvandlash usulini tanlaymiz. Biz bu materiallardan foydalanib, Ventilyator g’ildiragini yasash nuqtali kontaktli payvandlash usulidan foydalanamiz.
Nuqtali payvandlash kontakli payvandlashning bir usuli bo‘lib, bunda detallar chegaralangan alohida tegish joylari bo‘yicha (nuqtalar qatori bo‘yicha) payvandlanadi.
Nuqtali payvandlashda detallar ustma-ust yig‘ilib, elektr toki manbai (masalan, payvandlash transformatori) ulangan elektrodlar yordamida F_pay kuchi bilan siqiladi. Qisqa muddatli payvandlash toki I_pay o‘tganda detallar ularning o‘zaro erish zonasi paydo bo‘lguncha qiziydi. Bu zona o‘zak (yadro) deb ataladi. Payvandlash joyi (zonasi) qiziganda detallarning bir-biriga tegish joyida (o‘zak atrofida) metall plastik deformatsiyalanadi. Bu joyda zichlovchi belbog‘ hosil bo‘lib, u suyuq metallni chayqalib to‘kilishdan va atrof havosidan ishonchli tarzda himoyalaydi. Shu bois payvandlash joyini maxsus himoyalash talab qilinmaydi. Tok uzib qo‘yilgandan so‘ng, o‘zakning erigan metali tez kristallanadi va biriktirilayotgan detallar orasida metall bog‘lanishlar vujudga keladi. Shunday qilib, nuqtali payvandlashda detallarning birikishi metallning erishi bilan sodir bo‘ladi. Birinchi tayyorgarlik (siqish) bosqichida payvandlanadigan yuzalar muayyan kuch ta’sirida bir-biriga tegadi. Tegish joylaridagi mikronotekisliklar deformatsiyalanadi va oksid pardalari yemiriladi. Tegish qarshiliklari kamayadi va barqarorlashadi, birikma payvandlash tokini ulashga tayyorlanadi.
Ikkinchi bosqich payvanlash toki ulangan paytdan boshlanib, quyma o‘zakning eriy boshlashi bilan nihoyasiga yetadi. Mazkur bosqich vaqtida metall qiziydi va birikish joyida kengayadi. Metall qizishi bilan plastik deformatsiyalar ortadi, bu deformatsiyalar ta’sirida metall tirqishga siqib chiqariladi va belbog‘ hosil bo‘lib, u o‘zakni zichlaydi.
Uchinchi bosqich erigan zona paydo bo‘lishidan va uning quyma o‘zakning nominal diametrigacha kattalatishishidan boshlanadi. Bu bosqichda oksid pardalari bo‘linib va yemirilib, o‘zakning erigan metalida aralashadi. Elektr-dinamik kuchlarning ta’sir ko‘rsatishi ushbu jarayonga yordam beradi va suyuq metall jadal aralashishiga hamda turli xil metallarni payvandlashda o‘zakning tarkibi tekislanishiga olib keladi. Bunday aralashishida oksid pardalar va iflosliklarning erimaydigan zarralari erigan metall chetida to‘planadi.
To‘rtinchi bosqich tok uzib qo‘yilgan paytdan boshlanadi. Ushbu bosqich vaqtida metall soviydi va kristallanadi hamda payvandlash joyi cho‘kichlanadi.