V. V. Vinokurov terminning umum qo’llanishdagi so’zdan farqi haqidagi fikrini ayting terminning umumqo’llanishdagi so’zdan farqi unda definitiv funksiyaning mavjudligidir
Download 0.89 Mb.
|
AKADEMIK UCHUN KITOB
|
1. Nuqsonli ovoz
2. Tovushni noaniq aytish 3. Nafas olishdagi tartibsizliklar 4. Nutq tempi, tezligini to‘g‘ri belgilamaslik 262.Muloqot texnikasi tarkibiy qismlari- 1.Muloqot madaniyati - savodli gapirish, o'z nutqini chiroyli va tushunarli, ta ’sirchan qilib bayon etish, o 'z fikr va his- tuyg‘ularini so 'zda aniq ifodalash. 2.Mimik pantomima - aniq imo-ishora, ma’noli qarash, rag‘batlantiruvchi yoki iliq tabassum. 3.Hissiy holat - jiddiylik darajasi, xayrxohlik kayfiyatini saqlash, o'zining hissiy holatini tashkil etish. 263.Savodli gapirish, o'z nutqini chiroyli va tushunarli, ta’sirchan qilib bayon etish, o 'z fikr va his- tuyg‘ularini so 'zda aniq ifodalash- Muloqot madaniyati 264.Aniq imo-ishora, ma’noli qarash, rag‘batlantiruvchi yoki iliq tabassum- Mimik pantomima 265.Jiddiylik darajasi, xayrxohlik kayfiyatini saqlash, o'zining hissiy holatini tashkil etish- Hissiy holat 266.His qilish va baholash uchun tegishli malakaga ega bo'lgan kishilar doirasi uchun yaratilgan tadqiqot faoliyati natijasi bu- Ilmiy matn 267.Ohang, obyektiv yondoshuv va axborotning betartibligi, matnning tuzilishliligi, terminologiyaning mavjudligi qaysi uslubga hos? Ilmiy uslubning xarakteristik xususiyatlari 268.... shuni ta'kidlash kerakki, tadqiqot davomida olingan ma'lumotlar quyidagi xulosalarga olib keldi ... keling, tahlilga o'tamiz …qaysi uslubga hos-Ilmiy uslubga 269(Ilmiy matn kontekstidagi)....fe'llar abadiy, umumlashtirilgan ma'noga ega. Va asosan hozirgi va o'tmishdagi shakllar qo'llaniladi. 270.… passiv ma'noda qaytariladigan fe'llar ishlatiladi. TIL XUSUSIYATLARI: MORFOLOGIYA Ilmiy uslubning morfologik xususiyatlari: 27(Ilmiy uslubning sintaktik xususiyatlari).… ismga ega kompozit nominal predikat xarakterli bo'lib, odatda fe'l-ligament bilan ifodalanadi 272(Ommabop ilmiy adabiyotlarda materialning)….adabiyotlarda materialning taqdimoti neytral, umumiy adabiyotga yaqin, chunki o’quvchi faqat maxsus tanlangan faktlar, qiziqarli jihatlar, tarixiy rekonstruksiya qismlari bilan ta’minlangan 273.”( Muallif va o'quvchi so'zning mavzusini teng ravishda bilishadi.)… muallif ""havaskor"" sifatida mutaxassis, o'quvchi sifatida ishlaydi" 274(muallif ""havaskor"" sifatida mutaxassis, o'quvchi sifatida ishlaydi").… muallif va o'quvchi so'zning mavzusini teng ravishda bilishadi. 275.Ko'pincha murakkab formulalar va dalillarga ega bo'lgan umumiy ilmiy so'z va terminlarning ko'pligi. (Atamalar o'quvchiga mavjud bo'lgan til bilan tushuntiriladi, asosiy natijalar tafsilotlarsiz beriladi.) 276.Atamalar o'quvchiga mavjud bo'lgan til bilan tushuntiriladi, asosiy natijalar tafsilotlarsiz (.Ko'pincha murakkab formulalar va dalillarga ega bo'lgan umumiy ilmiy so'z va terminlarning ko'pligi) 277(ilmiy uslub).… fan sohasida ishlatiladigan o'ziga xos nutq texnikasi to'plami bo'lib, mazmun va maqsadda turli xil g'oyalar, farazlar va yutuqlarni ifodalash va shakllantirish uchun ishlatiladi. 278.Gap bo'laklari tartibining buzilishi Og`zaki nutq, ma’lum bir modal munosabatlarni ifodalash uchun asos bo`lsa, uslub fanining ob’yekti bo`ladi. Bu holat – gap bo’laklari tartibining “buzilishi” bilan, soda gap, to`liqsiz gaplarning bo`lishi, dialog nutqning mavjudligi bilan xarakterlanadi. 279.soda gap, to`liqsiz gaplarning bo`lishi, dialog nutqning mavjudligi Gap bo'laklari tartibining buzilishi 280.ko`p ma’noli so`zlar ko`proq ishtirok etadi (Og`zaki nutq uslubida) 281.qochirma, piching, hazil-mutoiba, askiya uchun keng imkoniyat mavjud(Og`zaki nutqda) 282.( ish yuritish)… ish yuritish va ilmiy uslubda qo`llanilmaydi 283.( 1. Adabiy so`zlashuv uslubi’2. Oddiy so`zlashuv uslubi.)Og'zaki so'zlashuv uslubi nechiga bo'linadi? 284."( . Oddiy so`zlashuv uslubi)… betakalluflik bilan erkin muomala – aloqa qilish xarakterli xususiyatdir” 285.( Rasmiy ish yuritish uslubining)… badiiy tasvir vositalar bo`lmaydi. 286.( Rasmiy ish yuritish uslubining )"… noaniqlikka yo`l qo`ymaslik maqsadida, odatda, otlar olmosh bilan almashtirilmaydi" 287.( Rasmiy ish yuritish uslubining)… qo`shma gaplardan, xususan, shart ergash gapli qo`shma gaplardan keng foydalaniladi 288.Axborotning ob’yektivligi, aniqligi qaysi uslubga hos? Ilmiy uslub. 289.( Publitsistik uslub.)"… keng ma’noda ijtimoiy-siyosiy hayot masalalarini yoritadigan barchaturdagi asarlarni o`z ichiga oladi" 290.Asarning estetik ta’sirini kuchaytirish uchun tilning barcha leksik va Grammatik vositalaridan ustalik bilan foydalanish qaysi uslubga hos? Badiiy uslub. 291.Ilmiy uslubning xususiyatini ko'rsating. 1) axborotning ob’yektivligi, aniqligi; 2) nutqning ma’lumotlarga boyligi; 3) fikrning lo`nda, qisqa ifodalanishi; 4) muallif individualligining sezilmasligi; 5) emotsionallik, obrazlilikning bo`lmasligi; 6) atama, chizma, ramz va jadvallarning bo`lishi; 7) matnning siqiq sintaktik qurilmalardan tuzilishi; 8) adabiy til me’yorlariga qat’iy amal qilinishi; 9) fikrlarning mantiqiyligi va qat’iy tartibda bo`lishi; 10) ellipsis hodisasining bo`lmasligi (nazarda tutilgan birorta so`zning tushib qolishi); 11) turli xil tushunchalarni ifodalovchi otlarning ko`p ishlatilishi; 12) otlarni, asosan, birlikda ishlatish; 13) matnda fe’lning majhul nisbatidan foydalanish; 14) maxsus bog`lash uchun xizmat qiladigan so`z, so`z birikmalarining qo`llanishi. 292.Ilmiy uslubning xususiyatini ko'rsating. 1) axborotning ob’yektivligi, aniqligi; 2) nutqning ma’lumotlarga boyligi; 3) fikrning lo`nda, qisqa ifodalanishi; 4) muallif individualligining sezilmasligi; 5) emotsionallik, obrazlilikning bo`lmasligi; 6) atama, chizma, ramz va jadvallarning bo`lishi; 7) matnning siqiq sintaktik qurilmalardan tuzilishi; 8) adabiy til me’yorlariga qat’iy amal qilinishi; 9) fikrlarning mantiqiyligi va qat’iy tartibda bo`lishi; 10) ellipsis hodisasining bo`lmasligi (nazarda tutilgan birorta so`zning tushib qolishi); 11) turli xil tushunchalarni ifodalovchi otlarning ko`p ishlatilishi; 12) otlarni, asosan, birlikda ishlatish; 13) matnda fe’lning majhul nisbatidan foydalanish; 14) maxsus bog`lash uchun xizmat qiladigan so`z, so`z birikmalarining qo`llanishi. 293.Ilmiy uslubning xususiyatini ko'rsating. 1) axborotning ob’yektivligi, aniqligi; 2) nutqning ma’lumotlarga boyligi; 3) fikrning lo`nda, qisqa ifodalanishi; 4) muallif individualligining sezilmasligi; 5) emotsionallik, obrazlilikning bo`lmasligi; 6) atama, chizma, ramz va jadvallarning bo`lishi; 7) matnning siqiq sintaktik qurilmalardan tuzilishi; 8) adabiy til me’yorlariga qat’iy amal qilinishi; 9) fikrlarning mantiqiyligi va qat’iy tartibda bo`lishi; 10) ellipsis hodisasining bo`lmasligi (nazarda tutilgan birorta so`zning tushib qolishi); 11) turli xil tushunchalarni ifodalovchi otlarning ko`p ishlatilishi; 12) otlarni, asosan, birlikda ishlatish; 13) matnda fe’lning majhul nisbatidan foydalanish; 14) maxsus bog`lash uchun xizmat qiladigan so`z, so`z birikmalarining qo`llanishi. 294.Publitsistik uslubning xususiyatini ko'rsating. Bu uslubning ikkala turida ham siyosiy faollik, hozirjavoblik, o`tkir va ta’sirchan notiqlik, mantiqiy salobat, tashviqot va targ`ibot kabi xususiyatlar mavjud bo`ladi. 295.So'zlashuv uslubning xususiyatini ko'rsating. 1. Fonetik xususiyatlar. 2. Leksik-frazeologik xususiyatlar 3. Grammatik xususiyatlar 296.Adabiy so'zlashuv uslubning xususiyatini ko'rsating. Adabiy so`zlashuv uslubi tilning adabiy me’yorlariga mos, tartibga solingan va ishlangan bo`lishi bilan xarakterlanadi. 297.Rasmiy uslubning xususiyatini ko'rsating. 1) badiiy tasvir vositalar bo`lmaydi; 2) uslub leksikasi kitobiy va xolis so`zlardan iborat bo`ladi: uslubda professional terminologiya mavjud bo`ladi; 3) eskirgan so`z va iboralar o`rni bilan ishlatiladi; 4) quyidagi Grammatik xususiyatlar mavjud bo`ladi; a) tilga olinayotgan kishilar o`z nomi bilan atalmasdan, buning o`rniga ularning belgisi yoki biror harakati, bir narsaga munosabatini ifodalovchi otlar ishlatiladi; ijrochi, guvoh, da’vogar, jabrlanuvchi, ijaraga oluvchi va h. b) noaniqlikka yo`l qo`ymaslik maqsadida, odatda, otlar olmosh bilan almashtirilmaydi; c) fe’lning ishlatilishi boshqa stillardagiga qaraganda, ayniqsa,farqlanib turadi; oldini olish, chora ko`rish, aybni ochish, ko`riladi, beriladi, bo`shatilsin; d) bu uslubda uyushiq bo`lakli gaplar keng qo`llanilib, ayrim o`rinlarda bo`laklar soni 8-10 taga yetishi mumkin; e) qo`shma gaplardan, xususan, shart ergash gapli qo`shma gaplardan keng foydalaniladi; f) so`roq va undov gaplar deyarli qo`llanilmaydi, asosan, darak va buyruq gaplar ishlatiladi. 5) Hujjatlar matni birinchi shaxs yoki uchinchi shaxs tilidan yoziladi. Yakka rahbar nomidan yoziladigan farmoyish hujjatlari birinchi shaxs tilidan bo`ladi. Shuningdek, ayrim shaxs tomonidan yozilgan hujjatlar (ariza, tushuntirish xati) ham birinchi shaxs, birlik sonida shakllantiriladi. Boshqa hujjatlar esa yo birinchi shaxs ko`plik sonda, yoki uchinchi shaxs birlik sonda rasmiylashtiriladi. 6) Hujjatlar matnida turg`unlashgan, qoliplashgan so`z birikmalaridan ko`proq foydalaniladi. 7) Hujjatning axborot tizimi aniq, mukammal, fikr mantiqan teran bo`lishi shart. 8) Hujjat matnida abzatslar tizimiga qat’iy rioya etiladi. 9) Hujjatda imlo, ishoraviy xatoga yo`l qo`yilmaydi. 298."( Rasmiy uslub)… da so`roq va undov gaplar deyarli qo`llanilmaydi, asosan, darak va buyruq gaplar ishlatiladi" 299.( Rasmiy uslub)…da hujjatlar matni birinchi shaxs yoki uchinchi shaxs tilidan yoziladi 300.( Ilmiy uslub.)… ellipsis hodisasining bo`lmaydi. 301.( Ilmiy uslub.)… da matnda fe’lning majhul nisbatidan foydalaniladi By Mo’sajonov Murodiljon Intervyu bu – muxbirning biror mashhur shaxs bilan ma'lum bir masala bo'yicha savol-javobidir Informatsiya so`zi qanday ma’noni anglatadi? - ma’lumot, tushuntirish, axborot O`zbek adabiy tili qaysi tillar oilasiga mansub? - Turkiy tillar Xokkeychi, fermer, teleminora. Bu so`zlar qanday turkumdagi so`zlar ? - o'zlashgan so`zlar Reportaj qaysi uslubda yoziladi - publitsistik Ma’lum bir fan doirasida qo’llaniladigan atamalar qanday nomlanadi ? - ilmiy atamalar AKT terminlarini aniqlang - Axborot, kompyuter, dastur Terminning struktur tarkibi aniq ko`rsatilgan qatorni toping - noterminologik leksika, umumilmiy leksika, terminologik leksika. Qaysi uslubda turli xil tushunchalarni ifodalovchi otlarning ko`p ishlatiladi? - ilmiy uslub Faol so`zlarni toping ? - non, suv, bugun, kim, besh, yaxshi Eskirgan so`zlar necha guruhga bo`linadi ? - 2 ga Atamalar asosan qanday nutqda qo`llaniladi ? - ilmiy Tasviriy ifodani toping - oq oltin Publitsistik uslubning qanday janrlari mavjud? - maqola, intervyu, reportaj Ilmiy uslub janrlari: - ilmiy maqola, referat, tezis, dissertatsiya Ommaviy axborot vositalariga nimalar kiradi? - televideniye, radio, gazeta, jurnal Nutqning qanday shakllari bor? - yozma va og'zaki D.S.Lotte ismli olim terminalogiya sohasida qanday yangilik qilgan - Dastlab terminologiya maktabi asoschisi Determinlashish nima degani ? - terminologik sistemadagi so’zning adabiy tilga to’la o’zlashishidir Terminologik sistemadagi so’zning adabiy tilga to’la o’zlashishidir terminalogiyada nima deb nomlanadi ? - Determinlashish Terminlar deb nimaga aytiladi ?- Fan, texnika, kasb-hunarning biror sohasiga xos muayyan bir tushunchaning aniq va barqaror ifodasi bo’lgan so’z yoki so’z birikmasi Ma'ruza qaysi uslubga xos? - Ilmiy uslubga Qaysi uslub faqat og’zaki shaklga ega? - So'zlashuv uslubi Qaysi uslubda nutq ma'lumotlarga boy bo'ladi? - ilmiy uslub Qaysi uslubda turli xil tushunchalarni ifodalovchi otlarning ko`p ishlatiladi? - ilmiy uslub Argo so’zlar deb qanday so`zlarga aytiladi ? - o’g’rilar, bezorilar qimorbozlar o’rtasida ishlatiladigan yashirin ma’noli so’zlardir Uslubini aniqlang: Ta'lim tizimini yangilash lozim - publitsistik uslub Nutq uslublari qaysi qatorda to'liq berilgan? - ilmiy, publitsistik, badiiy, rasmiy, so'zlashuv AKT terminlarini aniqlang - Interfeys, ma'lumotlar bazasi Terminalogiya so`zini tarjimasi to`g`ri ko`rsatilgan javobni toping ? - lot. terminus - chegara + yun. logos – fan, ta’limot Jargon so’zlar deb nimaga aytiladi ? - qiziqishlari, mashg’ulotlari umumiy bo’lgan odamlar tomonidan ishlatiladigan so’zlardir Termin lug’aviy ma’noga ega va bu ma’no tushunchadir. Bu kimlarning so`zlari - Ye.M.Galkina – Fedoruk, P.S.Popov Ommaviy axborot vositalarining uslubi- publitsistik uslub Ma’lum kasb-hunar doirasida aniq bir ma’noni ifodalash uchun qo’llaniladigan atamalar qanday nomlanadi ?-kasbiy atamalar Quyidagi birikmalar qaysi uslubga xos: kvadrat tenglama, katetlar yig’indisi- Ilmiy uslub Terminlar va noterminlar orasida mazmunan ham, shaklan ham jiddiy farq yo’q. Bo’lishi mumkin bo’lgan yagona va obyektiv farq uning g’ayrilisoniy voqyelik bilan bog’liqligidir. Bu fikr kimga tegishli? - Kuz'kin Maqolaning qanday turlari bor? - ilmiy, publitsistik, ilmiy-ommabop Adabiy til nima? - grammatik, fonetik, leksik, frazeologik va stilistik tomonidan puhta ishlangan til Uslubini aniqlang: Vodiylarni yayov kezganda Bir ajib his bor edi menda - badiy uslub Eskirib qolgan so’zlar qanday so`zlar ?-kundalik hayotda ishlatilmaydigan bo’lib qolgan so’zlardir Qaysi uslubda fikr lo`nda, qisqa ifodalanadi? - rasmiy uslub Uslubini aniqlang: hunarni asrabon netkumdir ohir, Olib tuproqqamu ketkumdir ohir - badiiy Terminlar nechagacha manoga ega bo`ladi ?-1ta Qaysi tushuncha lug’aviy birlik hisoblanadi? -so'z Qaysi so'z termin emas? - universitet Terminlarga oid so`zlar nechi guruhga bo`linadi ? - 2ga Uslubini aniqlang: Nutq tovushlari unli va undoshlarga bo'linadi- ilmiy Adabiy janrlar qaysi? - epik, lirik, dramatik Terminotizm qanday tizimlilik xususiyatlariga ega? -mantiqiy tizimlilik va limsoniy tizimlilik V.V.Vinokurov terminning umumqo’llanishdagi so’zdan farqi haqidagi fikrini ayting - terminning umumqo’llanishdagi so’zdan farqi unda definitiv funksiyaning mavjudligidir, non, suv, bugun, kim. Bu so`zlar qanday so`zlar ?- Faol so'zlar Qaysi uslubda emotsionallik, obrazlilikning bo`lmaydi? - ilmiy uslub Ma’lum bir fan doirasida qo’llaniladigan atamalar qanday nomlanadi ? - ilmiy atamalar V.P.Danilenkoning ko’rsatishicha, terminning struktur tarkibi nechta lig'aviy qatlamni o’z ichiga oladi?-3 Noterminologik leksika, umumilmiy leksika, terminologik leksika.Bular terminalogiyaning qanday tarkibiga kiradi ?-Terminning struktur tarkibiga D.S.Lottega ko’ra, terminologiyaning eng jiddiy kamchiliklaridan biri nima?- Termin ma’nosining kontekstga qarab turlanib turishi Ikki hil yani O`zbekcha termin va o`zlashma termin kelib qolsa qaysi birini tanlash afzal ?- O`zbekcha termin Terminalogiyaga qo`yilgan meyyorlar to`g`ri ko`rsailgan qatorni toping. - tizimlilik, kontektga bog’liq emaslik, qisqalik, bir ma’nolilik, aniqlilik Kasbiy atamalar deb nimaga aytiladi ? - Ma’lum kasb-hunar doirasida aniq bir ma’noni ifodalash uchun qo’llaniladigan atamalar Terminlar asosan qaysi uslubda ishlatiladi? - ilmiy uslub Uslubini aniqlang: Vodiylarni yayov kezganda Bir ajib his bor edi menda - badiiy Termin so`zi qaysi tildan olingan ? - lotin tilidan Nutq uslublarida asosiy e'tibor nimaga qaratiladi? -uslubiy xususiyatlarga bedana(to’pponcha), zamri(qimirlama), shuxer(qoch). Bu so`zlar qanday turkumdagi so`zlar ? - argo so'zlar Dastlab terminologiya maktabi asoschisi kim ? - D.S.Lotte Terminning bir ma'noliligi -bir tushuncha faqat bir terminga mos bo’lishi Badiiy uslub janrlari qaysilar? - Roman, hikoya, she'r, g‘azal, tragediya Maqolalar qanday qismlardan iborat? - Kirish, asosiy qism, xulosa Axborot resurslari deb nimaga aytiladi ? - Ishonchli ma`lumotni samarali olish uchun tashkil qilingan malumotlar majmui Qaysi uslubda fikr lo`nda, qisqa ifodalanadi? - rasmiy olinma so’zlar deb nimaga aytiladi ? - tilimizga boshqa tillardan kirib kelgan so’zlardir Nutq uslublari nechta? - 5ta Terminologiya mutaxassisiga to`g`ri tarif berilgan qatorni toping - terminlarni o’rganish, tartibga solish bilan shug’ullanuvchi Terminning aniqligi- uning ta’rifida berilgan tushunchaga xos barcha belgilarning mavjudligi O'zbek tiliga qachon davlat tili maqomi berilgan? 1989 yil 21-oktabr Termin so`zini ma`nosi to`g`ri keltirilgan qatorni toping - chek chegara Imlo qoidalari nima? - to'g'ri yozish qoidalari Qaysi uslub o`zining obrazliligi bilan adabiy boshqa funktsional uslublaridan ajralib turadi? - badiy uslub Ilmiy uslubga xos terminlarni aniqlang - kvan teorema malekula Termin yasashda avvalo qaysi tilning imkoniyatlaridan foydalaniladi ? - ona tili Termin lug’aviy ma’noga ega emas, balki tushunchaga to’g’ri keladi. Bu kimlarning so`zlari ? - Zvegensev, Reformatskiy, L.A.Kapanadze Tilshunoslikka doir terminlarni aniqlang -Fonema, unli va undosh tovushlar Atamalar ikki guruhga bo’linadi ulay qaysilar - ilmiy va kasbiy Atamalarga oid masalalar bilan shug`ullanish fanda nima deb ataladi ? -Atamashunoslik Atamalar asosan qanday nutqda qo`llaniladi ? - ilmiy Termin lug’aviy ma’noga ega va bu ma’no tushunchadir. Bu kimlarning so`zlari - Ye.M.Galkina – Fedoruk, P.S.Popov Nomenklatura so`zi qaysi tildan olingan ? - lotin tilidan Arxaik so’zlar deb nimaga aytiladi ? - hozirda mavjud bo’lgan narsa-hodisalarning eskirib qolgan atamalaridir V.V.Vinokurov terminning umumqo’llanishdagi so’zdan farqi haqidagi fikrini ayting - terminning umumqo’llanishdagi so’zdan farqi unda definitiv funksiyaning mavjudligidir, Terminotizm qanday tizimlilik xususiyatlariga ega? -mantiqiy tizimlilik va limsoniy tizimlilik Lug’aviy birliklarga nimalar kiradi? - so'z, ibora, termin, qo'shma so'z
Download 0.89 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|