Va ahamiyati

Savol va topshiriqlar 
\. Ma'lumotlarni tartiblash haqida gapirib bering. 2. Ma'iumotlarni 
tartiblashning ma'lumotlarni tasvirlash usuliga bog'liqligini 
tushuntiring. 
Axborotni avtomatik izlash 
Ma'lumotlar ombori bilan ishlashning muayyan usullari haqida oliy 
o'quv yurtlarida to'laroq ma'lumot beriladi. Kompyuterda arifmetik va 
mantiqiy amallarni bajarish katta mahorat talab qilmaydi. Masalan, agar 
kompyuterga biror tashkilot xodimlarini oylik maoshlarining 
ko'rsatkichlari kiritilsa, xodimlarning maoshlarini hisoblash va xarajat 
turlarini belgilashni bir zumda amalga oshirish mumkin. Lekin mexanik 
hisoblashlar axborot tizimlarining asosiy vazifasi emas. Boshqacha 
aytganda, axborot tizimlari oddiy hisoblash ishlari uchun emas, 
ma'lumotlarni avtomatik izlash va tanlash (saralash) masalalarini hal 
qilishga mo'ljallangan. 
Axborotni izlash nima? Bu savolga javob berish uchun bir mi-solni 
ko'rib chiqamiz. Aytaylik, kutubxonadan Abdulla Qodiriyning «O'tgan 
kunlar» romanini izlayapsiz. Bu kitobni izlashni kutubxona-dagi alifboli 
katalogdan boshlaysiz va unda faqat muallif nomiga e'tibor berasiz. 
Kartochkalar ichidan bir necha «A. Qodiriy»larni topasiz, ulardan 
kitob nomini izlaysiz. Shu tartibda izlanilayotgan kitobning bor yoki 
yo'qligini aniqlaysiz. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

Umuman, kutubxonadan kerakli adabiyotni izlashda alifboii 
katalog, tizimli katalog, mualliflar ism va shariilari bo'yicha katalogdan 
foydalaniladi. 
Hozirgi davrda axborotlarni izlash va saralash amallari shunchalik 
rang-barangki, ularni sanab chiqish u yoqda tursin, turlarga ajratisli 
ham mushkul. Axborot tizimlari o'zi xizmat qiladigan soha doirasidagi 
belgilangan har qanday savolga javobni avtomatik izlashga va topishga 
mo`ljallanadi. Odatda, izlash sharti faqat foydalanuvchining xohishiga 
bog'liq bo'ladi. Beriladigan savollar kompyuterga kiritiigan 
ma'lumotlar bilan uzviy bog'langan bo'ladi, aks holda beriladigan 
savollar javobsiz qolishi tabiiy. 
Axborotni izlash jarayonini axborot tizimlarida andozalar orqali 
amalga oshiriladi. Andoza ko'rinishi turli dastur uchun turlicha bo'lishi 
mumkin. Quyida ma'lumotlarni izlashning asosiy boshqansh menyusi 
keltirilgan. 
Andoza asosida ishlash tartibini asosiy boshqarish menyusi orqali 
quyidagicha belgilash mumkin: 
Kalitlar