Va kasbga moslashish. Reja: Hissiyot to`g`risida tushuncha

Intellektual (aqliy) his-tuyg`ular
- shaxsning bilish jarayoniga, uning 
muvaffaqiyatliligi va muvaffaqiyatsizligiga munosabatini ifodalaydi va aks ettiradi.

Estetik (nafosat) his-tuyg`ular

-  subyektning hayotida yuz beradigan turli 
xildagi narsalarga va ularning sanhatda aks ettirilishiga nisbatan allaqanday ajoyib 
yoki bemahni, fojiaviy yoki kulgili, olijanob yoki jirkanchli, nafosatli yoki xunuk 
narsa sifatida munosabatini aks ettiradi va ifodalaydi.


136-rasm 
Inson ma’naviy, intellektual va estetik 
tuyg`ularni faoliyat va muomala jarayonida 
boshdan kechiradi, bahzan ularda kishining 
sotsial voqelikka nisbatan butun hissiy 
munosabatlari boyligini mujassamlashganligi 
uchun ular yuksak his-tuyg`ular deb ham 
ataladi. 

Psixologiyada his-tuyg`ular turlarini alohida ajratib 

ko`rsatish mumkin: 

Ma’naviy (axloqiy) his-tuyg`ular
Intellektual (aqliy) his-tuyg`ular
Estetik (nafosat) his-tuyg`ular 

284 
His-tuyg‘ular kuchli, ixtiyorsiz va unutilmas bo‘ladi. Ikkilanishsiz aytishimiz 

mumkinki, tuyg‘ular hayotimizni hayajon ila to‘ldirishi, stress paytlari odamni 

nobud qilishi va aksincha saqlab qolishi mumkin.
Dunyodagi 
barcha 

mavjudotlar 

ichida, 

insonlar 

his-hayajonlarga
beriluvchan mavjudot hisoblanadi va aynan ular boshqa mavjudotlarga nisbatan 
o‘z qo‘rquvini, g‘azabini, qayg‘usini, quvonchini va muhabbatini ifoda etadi. 


Badiiy asar qahramonlari (personajlari) bizga hayotni emotsiyalarsiz 

tasavvur qilishimizga yordam berishadi.

Masalan, “Star Trek” teleserialidagi Mister Srok personaji o‘zida 

sovuqqon, aqlli, lekin his-tuyg‘ulardan mahrum kishi xususiyatlarini o‘zida 

qamrab olgan. 

SHu serialning davomi, “Star Trek keyingi avlod” dagi Data personajini 

ham keltirib o‘tishimiz mumkin. Kuchli aql va sovuqqon mantiq, unga yuqori 

insoniy analitik aql-idrok beradi. Lekin u unga nimadir etishmayotganligini 

tushunardi. U she’rlar yozishi mumkin, ammo hech qanday hissiyotlarga ega 

emas. Dataning intellektual qiziquvchanligi uni qo‘rquv, g‘azab va quvonch nima 

ekanligini o‘ylashga majbur qiladi. U qanchalik harakat qilmasin, bunday 

tuyg‘ular unga qorong‘u edi, sababi u dunyoni hech qanday his-tuyg‘ularsiz 

ko‘radi.

190

 

137-rasm 

 

Emotsiyalar qaerdan paydo bo‘ladi? Ular qanday tarkib topgan? Tasavvur 

qiling, siz uyqungizdan uzoqdagi qumloq ko‘chadan bir o‘zingiz qorong‘ida ketib 

boryapsiz va siz motorning gurillagan ovozini eshitdingiz va sizga kimdir 

tashlanmoqchi degan fikr miyangizga keladi. Sizning yuragingiz tez ura 

boshlaydi, qadamlaringiz tezlashadi, siz bezovtalanib, mototsiklchini maqsadini 

o‘ylab, qo‘rquv hissini tuyasiz.

Ko‘rib turibsizki, emotsiya - bu, fiziologik qo‘zg‘alish qorishmasi (yurak 

urishining tezlashishi o‘zini ekspressiv tutish, odamlarning tezlashishi), ongli 

ravishdagi tajriba ( insonning maqsadini tushunish va qo‘rquv). Buning 

murakkabligi shundaki, bu uchta detalni solishtirishda ko‘rinadi: siz birinchi 
190
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers. 418-b.