Va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

Mavzuga oid nazorat savollari 
1. Parmalash deb nimaga aytiladi? 
2. Qanday teshiklar zenkerlanadi? 
3. Parmalash aniqligi nimaga bog‟liq? 
4. Spiral parmalar va ularning tuzilishi. 
5. Parmalarni nosozlik ko‟rsatkichlarini sanab Bering. 
6. Pramalarning o‟tkirlik burchagi. 
7. Parmalashda kesishning asosiy elementlari. 
8. Parmada kesish tezligi. 
9. Parmada kesish chuqurligi. 
10. Qo‟l yetmaydigan noqulay joylardagi teshiklar qanday parmalanadi? 

---

9 Mavzu: Zenkerlash, Zenkovkalsh,Razvetkalash 
Reja: 
1.Zenkerlash 
2.Zenkovkalash 
3.Qo‟lda zenkovkalash 
4.Qo‟lda yo‟nib kengaytirish usullari 
Zenkerlash 
Quyish, shtampovkalash va boshqa usulda tayyorlangan detallardagi 
tsilindrsimon yoki konussimon teshiklarga ishlov berish operatsiyasini zenkerlash 
deb ataladi. Zenkerlash bilan teshiklar kengaytiriladi yoki teshik sirtining sifati 
yaxshilanadi, oval shakllar tsilindrsimon shaklga keltiriladi. Zenkerlash teshikka 
ishlov berishning yakuniy yoki oraliq operatsiyasi bo‟lishi mumkin, shuning uchun 
yoyishga katta bo‟lmagan qo‟yim qoldirish lozim. Bu usulda ishlov berilgan 
sirtning g‟adir-budirligi Ra 10-2,5 ga teng. Bir xil tezlikda mehnat unumdorligi 
parmalashga nisbatan 2,5-3 marta ortiq bo‟ladi. 
Yo‟nib kengaytirish usullari 
Zenkerlarni parma kabi dastgoh shpindelining konus teshigiga o‟rnatiladi. U 
o‟q atrofida aylanma, o‟q bo‟ylab esa elgarilama harakat qiladi. Tashqi 
ko‟rinishidan parmani eslatsada, ammo uning kesuvchi qirralari va spiral 
ariqchalari ko‟proq. Uch-to‟rtta kesuvchi qirra zenkerni asbob teshigiga aniq 
markazlaydi. Zenker ishchi qismdan (2), bo‟yin (4), qo‟yruq (5) va panja (6) dan 
tuzilgan. Uning ishchi qismi (2) o‟z navbatida kesuvchi (1) va kalibrlaydigan (3) 
qismdan iborat.
Zenker metallni kesadi, yo‟naltiruvchi esa zenkerni teshikka yo‟naltiradi. 
Yo‟naltiruvchi 
qismdagi 
raxlar 
ishqalanishni 
kamaytirishga, 
kesishni 
osonlashtirishga xzmat qiladi. Zenkerning tishi oldingi sirt (1), qirralar (2), o‟zak 
(3), orqa sirt (4), tasmacha (5) dan iborat (rasm, a, b). Burchaklarning (

-orqa, 

-
oldingi, 

-vint ariqchasining qiyaligi) kattaligi metallning qattiqligiga bog‟liq. 
Zenkerlarni tezkesar ikki turda-konus quyruqli yaxlit va almashuvchan qilib 
tayyorlanadi. Bo‟lardan birinchisi teshikka dastlabki, ikkinchisi esa uzil-kesil 
ishlov berish uchun ishlatiladi. 

---

Konus 
quyruqli 
yaxlit 
zenkerlarning 

10-40 mm, ishchi 
qismining uzunligi 80-200 mm, 
tishlar soni 3 ta. 
Almashtiriladigan 
zenkerlarning 

32-80 mm, ishchi qismining 
uzunligi 10-18 mm, tishlar soni 4 
ta. 
CHo‟yan va po‟latdan yasalgan 
detallardagi teshiklarga uzil-kesil 
ishlov berishda konus quyruqli 
yaxlit va qattiq qotishmalardan 
tayyorlangan 
almashtiriladigan 
zenkerlardan foydalaniladi. Bundan 
tashqari, 
keskichlari 
almashtiriladigan zenkerlar mavjud 
bo‟lib, ular qattiq po‟latdan (VK6, 
VK8, VK6M, VK8V, TSL10, 
T14K8, T15K6) yasaladi.