Ва қоидалари

• 1-Mavzu. Kirish Технологик жараёнларни автоматлаштиришнинг асосий тушунча
• ва қоидалари.
•  
• :

• REJA:
• • Kirish. Umumiy tushunchalar.
• • Avtomatik nazorat. O‘lchash.
• • O‘lchash xatoliklari.
• • ANT ning birlamchi va ikkilamchi uskunalari.
• • Ishlabchiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishning bosqichlari

Kirish. Umumiy tushunchalar

• Umumiy tushuncha va ta’rif-lar

• Avtomatika –bu ishlab chiqarish jarayenlarini boshqarish tizimi va jixozlarini qurilish prinsiplari va nazariyasini qamrab olgan fan va texnikaning soxasi. Avtomatika – avtomatlashtirishning asosini tashkil qiladi. Avtomatika grekcha «automatos» so‘zidan olingan bo‘lib, “o‘zicha harakat qiluvchi” (“samodeystviye”) qurilma degan ma’noni bildiradi.

• Avtomatlashtirish – bu insonni ishlab chiqarish jarayenlarini boshqarishdan ozod qiluvchi va boshqarishni texnik qurilmalarga yuklovchi mashinali ishlab chiqarishni rivojlantiruvchi texnik va tashkiliy chora-tadbirlar kompleksi.

Кириш. Умумий тушунчалар

• Umumiy tushuncha va ta’rif-lar

• Boshqarish - biron bir jarayonni oldinga quyilgan maqsadga yunaltirishga boshqarish deb ataladi
• .

• Boshqarish obyekti -boshqarishi amalga oshirilayotgan jarayonga (texnik jixozlar majmuyi – mexanizmalar, mexnat qurollari va boshqa jarayonni amalga oshirish uchun qo‘llanilgan jixozlar) boshqarish obyekti deyiladi.

• Boshqarish ta’siri deb - bu boshqariladigan jarayonlarga istalgan o‘zgarishni kirita oladigan har qanday maqsadli yo‘naltirilgan harakatga aytiladi.

• Технологик жараёнларни автоматлаштиришнинг асосий тушунча
• ва қоидалари

• Boshqarish jarayoniga insonni ishtirok qilish darajasiga nisbatan boshqarishni quyidagilarga bo‘lish mumkin:
• 1.Inson ishtirokida qo‘lda boshqarish –o‘lchash natijalarini qayta ishlash, boshqarish ta’sirini ishlab chiqish va uni amalga oshirish inson zimmasiga tushadi.
• 2.Avtomatlashtirilgan boshqarish – boshqarish funksiyasini ma’lum bir qismida inson ishtirok qiladi. Bu tizimga boshqarishni avtomatlashtirilgan tizimi (BAT) deyiladi.
• 3.Avtomatik boshqarish – inson ishtirokisiz, avtomatik qurilmalar orqali boshqarish jarayoni amalga oshirish. Bu tizimga avtomatik boshqarish tizimi (ABT) deyiladi va boshqarish obyektiga avtomatik boshqarish obyekti deyiladi.

• Автоматик тизимнинг функционал схемаси
• Хтоп.-топшириқ,
• Хкир.-кириш сигнали,
• Yчиқ.-чиқиш сигнали.

• Tashqi ta’sir natijasida nafaqat aniqligi, balkim normal ishlash qobiliyatini yo‘qotgan jarayonlarni boshqarish extiyojidan kelib chiqib regulyatorlardan foydalanilgan. Bu yunalishda XVIII va XIX asrlarda Yevropada juda katta ishlar amalga oshirilgan. I.I. Polzunov tomonidan 1765 yilda Barnaulda yaratilgan bug‘ mashinalari qozonining suv ta’minotini rostlovchi avtomatik pukaklik regulyator, 1784 yilda ingliz olimi Dj. Uatt (James Watt, 1736-1819) tomonidan yaratilgan bug‘ mashinalari tezligini rostlovchi markazdan qochma regulyator bu davrning birinchi sanoat regulyatori va boshqarish qurilmalari xisoblanadi.