Ва ўрта махсус таълим вазирлиги


Download 4.37 Mb.
bet63/70
Sana08.11.2023
Hajmi4.37 Mb.
#1756971
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   70
Bog'liq
biofizika

Топотаксис сув ўти ҳужайраси, рецептор орқали ўтган ёруғлик интенсивлиги градиентининг ўзгаришига қараб, ёруғликка нисбатан зарур йўналишни танлаб олишидир.
Фотокинез - фототаксисга яқин ҳодиса бўлиб, у ёруғлик таъсирида келиб чиқадиган биологик объект ҳаракатчанлигининг - ёруғлик манбаи йуналишига боғлиқ бўлмаган ҳолда бошқарилишидан иборат. Фотокинезда хлорофилл, фикоцианин, каротиноидлар ёруғлик акцептори вазифасини бажаради. Фотосинтетик реакциялар - бир неча минут давом этадиган латент давр билан характерланганлиги учун унинг кучайтиргич механизми инерцияга эга деб тушунилади. Қутбланган нурнинг қутбланмаган нурга нисбатан анчагина эффектив таъсирга эга бўлиши, хромофорлар фазовий ориентацияланганлигининг муҳим эканлигидан дарак беради.
Фототропизм - фоторецепция ҳодисасига мансуб бўлиб, биологик объект қисмларининг ёруғлик манбаи томон ёки унга тескари йўналишдаги ҳаракатини белгилайди. Фототропизм олий ва тубан даражали ўсимликларда, замбуруғлар ҳамда ўтроқ ҳаёт кечирадиган сув ўтларида кузатилиб, ўсаётган организмнинг ёритилган томонларидаги ҳужайралар бўлиниш тезликлари ва катталикларининг ошишидаги фарқлар орқали амалга ошади.
Юксак ўсимликларда содир бўладиган фототроп реакцияларнинг кўринувчи нур интенсивлигига боғлиқлиги жуда мураккаб бўлиб, қоидага кўра, органларнинг ўсаётган жойида ўз аксини топади. Одатда, ўсимлик танаси ижобий, илдизлари эса салбий фототропизм намоён этади. Юксак ўсимликларда бир неча фоторецептор тизимлар мавжуд бўлса, фикомицетларда фототропизмга фақат битта фоторецептор тизим жавобгар бўлади. Фототроп жавобларда, биологик актив ёруғликнинг ютилишига флавин пигментлари ёки фитохром жавобгар бўлади. Флавинли пигментларда фототропизмга оид фотокимёвий реакция триплетли сатхлар иштирокида, бир квантли механизмга асосан амалга ошади. Бунга мисол қилиб кунгабоқар ўсимлигининг сутка давомида қуёш нурлари тушаётган томонга эгила олиш хусусиятини кўрсатиш мумкин. Ёруғликнинг фототроп таъсири, мембрана ўтказувчанлигининг ўзгариши билан шартланадиган, ауксинлар ён градиентининг вужудга келиши орқали амалга ошади.
Поляротропизм ҳам фототропизмнинг бир хили бўлиб, мох ва папаротникларда қайд этилган бўлиб, спораларнинг чизиқли қутбланган нур текислигига нисбатан 90о бурчак остида ориентацияланишлари билан характерланади. Маълумки, поляротропизм фоторецептор пигментларнинг фазовий тартибланган ориентациясига боғлиқ бўлиб, флавинлар ана шу хилдаги ролга эга.

Download 4.37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   70




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling